Tabiiy fanlarning zamonaviy kon sepsiyasi

Tuproqlar sanoat korxonalari, transport chiqindilari, kommu- 
nal-maishiy chiqindilar bilan ham ifloslanadi.
Energetika, rangli va 
qora m etallurgiya, kim yo sanoati va qurilish industriyasi obyektlarida 
hosil boMadigan chiqindilar atrof-m uhitni ifloslantiruvchi asosiy man- 
balari hisoblanadi. Ishlab chiqarish va iste’m oldan chiqqan chiqindi- 
larni hosil b o ‘lish yillik hajm i 100 m ln. tonnadan k o ‘prog‘ini tash­
kil qiladi, ulardan 14% dan ko"prog‘i zaharli hisoblanadi. Toshkent 
shahri yirik sanoat m arkazi hisoblanib ( 0 ‘zbekistonning YA1M 30% ) 
keng turdagi ishlab chiqarish tuzilm alariga ega aviasozlik, m ashina- 
sozlik, to ‘qim achilik, kim yo, fannatseftika, oziq-ovqat, elektrotexnik 
sanoat, qurilish industriyasi korxonalari va k o 'p lab boshqalar.
Har yili shaharda 700 m ing tonnaga yaqin m ayishiy va 20 ming 
tonnaga yaqin sanoat chiqindilari hosil bo'ladi. 90-yillar oxiriga kelib 
Toshkentda chiqindilarni to ‘plash va olib chiqish bilan bog‘liq keskin 
vaziyat yuzaga keldi. Respublika bo ‘yicha esa har yili sanoatning turli 
tarm oqlaridan 40 m illion tonna atrofida chiqindilar hosil b o ia d i. Bu esa 
o ‘sim lik va hayvonot dunyosiga qolavyersa insonlar sog‘lig‘iga salbiy 
ta’sir k o ‘rsatuvchi m anbaga aylanadi. Shuningdek, yer osti boyliklarini 
qazib olishda ham ko ‘plab unum dor tuproq qatlamlari nobud boMadi.
156

---

14.4. Yer resurslaridan oqilona foydalanish va muhofaza qilish 
ustidan davlat nazorati
0 ‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksining 
11-bobi “Yerni m uho­
faza qilish” to ‘g ‘risida b o ‘lib uning 79-m oddasida Yerlarni m uho­
faza qilishning m azm uni va tartibi yoritib berilgan.
Yerlarni m uhofaza qilish ulardan belgilangan m aqsadda, oqilona 
foydalanish, tuproq unum dorligini, o ‘rm on fondi yerlarining sam a- 
radorligini tiklash va oshirish, qishioq x o ‘jaliq oborotidan va alohida 
m uhofaza etiladigan hududlarning tarkibidan yerlam ing asossiz ra- 
vishda olib q o 'y ilish i oldini olish, ularni zararli antropogen ta ’sirdan 
him oya qilishga qaratilgan huquqiy, tashkiliy, iqtisodiy, texnologik va 
boshqa tadbirlar tizim ini qam rab oladi.