Tabiiy resurslar. Ishlab chiqariladigan tashlanmalar

Vazifani bajarish uchun variantlar

Hisoblash ma'lumotlari		Variant №
		1, 3, 5, 7, 9, 11, 13,	2, 4, 6, 8, 10, 12, 14	15, 17, 19, 21, 23, 25, 27,	16, 18, 20, 22, 24, 26, 28,	29, 31, 33, 35, 37, 39, 41,	30, 32, 34, 36, 38, 40, 42,	43, 45, 47, 49, 51, 53, 55,	44, 46, 48, 50, 52, 54, 56,	57, 59, 61, 63, 65, 67, 69,	58, 60, 62, 64, 66, 68, 70.
Uchastkalar maydoni, ga		0,5	0,6	0,7	0,8	0,9	1,0	1,1	1,2	1,3	1,4
Tuproq qatlamining qalinligi, m		0,2	0,25	0,3	0,25	0,3	0,2	0,25	0,3	0,2	0,3
Tuproq qatlamining zichligi		1,50	1,51	1,52	1,53	1,54	1,55	1,56	1,57	1,58	1,59
Tuproq qatlamidagi fon tarkibi		0,20	0,30	0,40	0,50	0,60	0,70	0,80	0,20	0,30	0,40
		200	220	240	260	280	300	350	400	450	500
		50	60	70	80	90	100	110	120	130	140
		30	35	40	45	50	55	60	65	70	75
Cho'kindagi ning tarkibi,.		14	15	16	17	18	19	20	22	24	26
		1600	1700	1800	1900	2000	2100	2200	2300	2400	2500
		500	600	700	800	900	1000	1100	1200	1300	1400
		300	400	500	600	700	800	900	1000	1100	1200
Cho'kindilar zichligi		1,35	1,30	1,25	1,40	1,20	1,30	1,22	1,26	1,28	1,32

2.6-jadval

Tuproqdagi moddalarning ruxsat etilgan maksimal konsentratsiyasi

Moddaning nomi	Mis	Marganets	Vanadiy	Nitratlar
Tuproqning REK, mg/kg	3,0	1000	150	130

Misol. Maishiy chiqindi suvlarini tozalash jarayonida hosil bo'lgan cho'kindi tarkibida konsentratsiyasida mis va konsentratsiyasida nitratlar mavjud. Cho'kindilarning zichligi . Yerning unumdor qatlami qalinligi va zichligi bo'lgan loyli qatlamlarga ega bo'lgan kulrang o'rmon tuproqlari bilan ifodalanadi. Sanitariya-epidemiologiya xizmati ma'lumotlariga ko'ra tuproqdagi misning fon konsentratsiyasi tuproq, nitratlar - . maydonda qishloq xo'jaligi ob'ekti uchun o'g'it sifatida ishlatilishi mumkin bo'lgan
() massasini, () hajmini va cho'kindining balandligini () aniqlash kerak.

Hisoblash: S = 0,9 ga=9000 maydonga ega bo'lgan uchastkada unumdor tuproq qatlamining hajmi va vazni qo’yidagiga teng bo'ladi:

,

.

Moddiy muvozanat tenglamasiga muvofiq cho'kindilarning massasini aniqlash uchun avvalo bir kilogramm cho'kindiga mis va nitratlarning konsentratsiyasini topishingiz kerak:

.

Mis va nitratlar uchun ruxsat etilgan maksimal cho'kindi massasini aniqlash uchun aralashtirishdan keyin ularning har birining kontsentratsiyasini maksimal ruxsat etilgan kontsentratsiyasiga (REK) teng deb olamiz.

.

Hisob-kitoblar shuni ko'rsatadiki, mis va nitratlar uchun ruxsat etilgan cho’kma massasi har xil, shuning uchun loyni joylashtirish uchun siz yotqizilgan cho’kma massasining minimal qiymatini tanlashingiz kerak, ya'ni.

.

Mis uchun hisoblangan va 804,8 tonnaga teng bo'lgan cho'kindi massasini tanlashda aralashgandan keyin cho'kindagi nitratlarning konsentratsiyasi quyidagicha bo'ladi:

,

ya’ni, ruxsat etilgan kontsentratsiyadan kam.

Maydonga joylashtirish uchun mo'ljallangan maksimal hajm () va cho'kindi balandligi () quyidagicha bo'ladi:

, .

Bajarilgan ishlar bo‘yicha xulosa chiqarish.

Bu ish orqali biz ta`biatga yetkazishimiz mumkin bo`lgan zararlar bilan tanishdik. O‘zbekiston Respublikasida atrof tabiiy muhit davlat monitoringi to‘g‘risidagi nizomni amalga oshirish maqsadida keyingi 15 yilda respublikada monitoringning yagona tizimi yaratildi, atrof tabiiy muhitni ifloslantiruvchi asosiy tabiiy va texnogen manbalarning ro‘yxati shakllantirildi, o‘lchashlarni bajarishning zamonaviy metodikalari ishlab chiqildi, ekoanalitik laboratoriyalarning moddiy-texnika bazasi modernizatsiya qilindi, monitoring natijalarini umumlashtirish va tahlil qilish uchun O‘zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi huzurida davlat axborot-tahlil markazi tashkil etildi.Ta`biatni toza saqlash o`z qo`limizda. Sog`lom ta`biatda Sog`lom turmush qurish oson. Ta`biat in`omlarini ehtiyot qilish va ulardan o`z o`rnida foydalanish muhim ekan.

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yhati:

1. 
   Dars manba’lari ;
   
2. 
   Ekologiya.uz;
   
3. 
   Tabiatni asra;
   
4. 
   Fundamentals of General Ecology, Life Safety and Environment Protection. Mark D Goldfein, Alexei V Ivanov, Nikolaj Kozhevnikov, V Kozhevnikov. NovaSciencePublishers, Inc. (April 25, 2013).
   
5. 
   Ekalogik Omillar vikepidiya.