Ердаги ҳар бир одамга уртача 0,5-1 га ер тўғри келади (7.1 – жадвал). Ер текис, намлик ва ҳарорати етарли бўлган гил, тоғ жинслар ва микроорганик қолдиқ чиқиндиларига бойиб, тупроқ қатламини ҳосил бўлиши тезлашади (қазилма бойликлар литосферада).
№
|
Ерларнинг тоифаси
|
Майдони
млн.км2
|
Қуруқликка
нисбатан, %
|
1.
|
Музликлар билан қопланган ерлар
|
16,3
|
11,0
|
2.
|
Тўндра ва баланд тоғлардаги саҳролар
|
5,0
|
3,3
|
3.
|
Тупроқ ва тундра ўрмонлари билан қопланган ерлар
|
7,0
|
4,7
|
4.
|
Ботқоқликлар, кул, дарёлар ва сув омборлари билан банд ерлар
|
7,2
|
4,8
|
5.
|
Иссиқ худудлардаги сахролар, қоялар ва сохиллардаги қумликлар
|
18,2
|
12,2
|
6.
|
Ўрмонлар билан банд ерлар
|
40,3
|
27,0
|
7.
|
Табиий утлоқлар ва бутазорлар билан қопланган ерлар
|
28,5
|
19,0
|
8.
|
Деҳқончилик билан банд ерлар
|
19,0
|
13,0
|
9.
|
аҳолии яшаш жойлари ва саноат бинолари билан банд бўлган ерлар
|
3,0
|
2,0
|
10.
|
Эрозия, шурланиш, ботқоқланиш ва бошка омиллар туфайли вужудга келган ташландик ерлар
|
|
|
Ҳаммаси:
| |
149,0
|
100,0
|
Саёрамизнинг ер заҳиралари
Тупроқ- ернинг юза кисмидаги юпка (бир неча мм дан 3м гача) ғовак, заррачалардан иборат ҳосилдор қисмидир. Тупроқ ернинг ўлик жинслари, ёмғирлар, рельеф, иклим, тирик организмлар (ўсимликлар, хайвонлар, микроорганизмлар) ва инсоннинг таъсирида пайдо бўлади, ривожланади.Тупроқ ҳосил бўлиши ўта мураккаб ва узоқ давом этадиган жараён ҳисобланади. Тупроқ ҳосил бўлишида айниқса сувнинг аҳамияти ката. Тупроқнинг юқори қисми чириндига энг бой унумдор А гумус қатлами ҳисобланади. Унинг остида ювилиб тушган карбонат тузли В-иллювиал қават 1,5-2м гача ётади. Энг қуйида С-она жинсли қават ётади. Гумусга бой тупроқ. Геологик замин, рельеф ва иқлимнинг ўзгаришига қараб, ҳар ернинг ўзига хос тупроқлари, ўсимликлари ва ҳайвонот дунёси ривожланади. - Тупроқ- ернинг юза кисмидаги юпка (бир неча мм дан 3м гача) ғовак, заррачалардан иборат ҳосилдор қисмидир. Тупроқ ернинг ўлик жинслари, ёмғирлар, рельеф, иклим, тирик организмлар (ўсимликлар, хайвонлар, микроорганизмлар) ва инсоннинг таъсирида пайдо бўлади, ривожланади.Тупроқ ҳосил бўлиши ўта мураккаб ва узоқ давом этадиган жараён ҳисобланади. Тупроқ ҳосил бўлишида айниқса сувнинг аҳамияти ката. Тупроқнинг юқори қисми чириндига энг бой унумдор А гумус қатлами ҳисобланади. Унинг остида ювилиб тушган карбонат тузли В-иллювиал қават 1,5-2м гача ётади. Энг қуйида С-она жинсли қават ётади. Гумусга бой тупроқ. Геологик замин, рельеф ва иқлимнинг ўзгаришига қараб, ҳар ернинг ўзига хос тупроқлари, ўсимликлари ва ҳайвонот дунёси ривожланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
