Tabiiy resurslar va ularning sinflanishi

Тупроқ ўзига хос мураккаб, секин ўзгарувчан муҳит бўлиб, унда тўхтовсиз равишда органик моддаларнинг синтези ва парчаланиши, озиқ элементларинг айланиб юриши содир бўлиб туради.

• Тупроқ ўзига хос мураккаб, секин ўзгарувчан муҳит бўлиб, унда тўхтовсиз равишда органик моддаларнинг синтези ва парчаланиши, озиқ элементларинг айланиб юриши содир бўлиб туради.
• Тупроқ билан бошқа табиий жисмлар ўртасида модда ва энергия алмашинуви қуйидаги асосий шаклларда намоён бўлади.
• Атмосфера - тупроқ - ўсимликлар тизимида кўп томонлама газлар, намлик ва зарралар алмашинуви.
• Тупроқ - грунт тизимида газлар билан сув ва сувда ериган моддаларнинг икки томонлама алмашинуви.
• Қуёш – ўсимлик – тупроқ радиацияларининг алмашинуви.
• Атмосфера – ўсимлик – тупроқ – грунт тизимида кўп томонлама иссиқлик энергияси алмашинуви.
• Тупроқ – юксак ўсимликлар тизимида кўп моддалар, нитрат бирикмалар, карбонат ангидрид ва кислороднинг алмашинуви.

Тупроқнинг инсон ва ҳайвонлар учун яна бир аҳамияти, унинг таркибидаги микроэлементларнинг тирик организмлар таркибига ўтишидир. Демак, тупроқнинг кимёвий таркиби ўсимликлар ва ҳайвонлар орқали инсонга ўтади, унинг соғлиғига таъсир кўрсатади.

• Тупроқнинг инсон ва ҳайвонлар учун яна бир аҳамияти, унинг таркибидаги микроэлементларнинг тирик организмлар таркибига ўтишидир. Демак, тупроқнинг кимёвий таркиби ўсимликлар ва ҳайвонлар орқали инсонга ўтади, унинг соғлиғига таъсир кўрсатади.
• Ер шарининг тупроқ қатлами, аввало унинг микродунёси, табиатдаги ифлос моддаларни биологик йўл билан ўзига сингдирувчи, тозаловчи ва нейтраллаштирувчи, қуруқликдаги ҳар қандай органик моддалар қолдиқларини минераллаштирувчи муҳитдир. Шундай қилиб, тупроқнинг биологик ўзини – ўз тозалаш хусусияти, сайёрадаги моддалар айланиб юришидек ажойиб универсал жараённинг муҳим элементидир.

Эрозия лотинчадан – емирилиш деган маънони билдиради. Эрозия тупроқ сатҳини сувлар ёки шамол билан бузилиши ёки кўчиши сабабли содир бўлади. Бунда ернинг энг ҳосилдор қатлами бузилади. Эрозия туфайли тупроқнинг ҳосилдорлиги 3-4 марта камайиб кетиши мумкин. Ювилган жойларда ботқоқликлар ҳосил бўлиши мумкин.

• Эрозия лотинчадан – емирилиш деган маънони билдиради. Эрозия тупроқ сатҳини сувлар ёки шамол билан бузилиши ёки кўчиши сабабли содир бўлади. Бунда ернинг энг ҳосилдор қатлами бузилади. Эрозия туфайли тупроқнинг ҳосилдорлиги 3-4 марта камайиб кетиши мумкин. Ювилган жойларда ботқоқликлар ҳосил бўлиши мумкин.
• Шамол эрозиясида тупроқниннгг устки қатлами, унинг майда қуруқ заррачаларини шамол учириб кетади. Туркистонда шамол эрозияси қумли жойларда, ер юзасидаги табиий ўсимликлар йўқолиб кетган жойларда рўй беради.