Tabiy ofatlar va boshqa favqulodda vaziyatlarda aholi harakati. Tayyorladi: Jabborova Mardona Qabul qildi: Qurbonboyeva Xovvajon

Tosh qulashi
Tosh qulashi — tortishish kuchi taʼsirida togʻ yonbagʻirlaridan togʻ jinslari massalarining ajralishi va tushishi. Koʻchkilar daryo qirgʻoqlari va vodiylarning yon bagʻirlarida, togʻlarda, dengiz qirgʻoqlarida sodir boʻladi. Qulashlarning paydo boʻlishining sababi tortishish kuchi va ushlab turish kuchlari oʻrtasidagi nomutanosiblikdir.
1911 -yil 18-fevralda Murgʻob daryosida 2,2 milliard m³ hajmdagi eng katta qulash sodir boʻldi, buning natijasida tabiiy toʻgʻon va Sarez koʻli shakllandi.
Qor koʻchkisi
Koʻchki — togʻ yonbagʻirlaridan pastga tushadigan yoki sirpanadigan qor massasi. Koʻchkidagi qor hajmi bir necha million kub metrga yetishi mumkin.
Koʻchkilarning bir nechta tasnifi mavjud:
Hajmi boʻyicha.
Koʻchki yigʻish va koʻchkining yoʻli rel’efiga koʻra
Qorning mustahkamligiga koʻra (quruq, hoʻl va nam).
Quruq qor koʻchkilarining tezligi odatda 20-70 m/s (125 m/s gacha), qor zichligi 0,02 dan 0,3 g/sm³ gacha. Nam koʻchkilar 10-20 m/s tezlikda (40 m/s gacha) harakatlanadi va zichligi 0,3-0,4 g/sm³ ga yetadi.
Birinchi jahon urushi paytida Alp togʻlaridagi Avstriya-Italiya frontida 40-80 mingga yaqin odam halok boʻlgan. Askarlar qor koʻchkilari natijasida halok boʻlgan. Koʻchkilarning koʻpchiligi artilleriya oʻqlaridan kelib chiqqan.
Zamonamizning eng mashhur qor koʻchkilaridan baʼzilari:
Kolka muzligidan tushgan qor koʻchkisi, Karmadon darasi, 2002-yil.Galturdagi qor koʻchkisi, 1999-yil.
Gidrologik favqulodda vaziyatlar
Toʻfon
2002-yilda Chexiyadagi suv toshqini
Suv toshqini — yomgʻir, qorning tez erishi, qirgʻoqdagi suvning shamol taʼsirida koʻtarilishi va boshqa sabablarga koʻra daryolar, koʻllar, dengizlarda suv sathining koʻtarilishi natijasida odamlarning sogʻligʻiga zarar yetkazadigan va hatto ularning oʻlimiga olib keladigan hududni suv bosishi, shuningdek toshqin yetkazgan moddiy zarar hisoblanadi.
Quyidagilar eng muhim toshqinlardan baʼzilari:
Xitoydagi Huang Xe (Sariq daryo) tez-tez toshib ketadi va toshqinlarga sabab boʻladi. 1938-yildagi Buyuk To‘fon 800 000 dan 4 000 000 gacha odamni o‘ldirgani taxmin qilinmoqda.
1993-yilgi Buyuk Toʻfon Qoʻshma Shtatlar tarixidagi eng halokatli toshqinlardan biri boʻldi.
1998-yilda Xitoyda sodir boʻlgan Yanszi daryosi toshqinlari 14 millionga yaqin odam hududni tashlab ketgan.
2000-yilda Mozambikdagi suv toshqinlari mamlakatning katta qismini suv ostida qoldirib, katta zarar va minglab odamlarning oʻlimiga olib keldi.
2005-yil Mumbaydagi suv toshqinlari 1094 kishining hayotiga zomin boʻlgan.
2010-yilda Pokistondagi suv toshqinlari hosilning yo‘qolishiga, infratuzilmaning vayron bo‘lishiga va ko‘plab o‘limlarga olib keldi.
Tropik siklonlar kuchli suv toshqini va boʻron koʻtarilishiga olib kelishi mumkin:
Bhola sikloni 1970-yilda Sharqiy Pokistonni (hozirgi Bangladesh) egallab oldi.
„Nina“ toʻfoni 1975-yilda Xitoyni qamrab oldi.
Katrina toʻfoni 2005-yilda Nyu-Orleanga zarba bergan.
2002-yilda Chexiyadagi suv toshqini