Tabiy ofatlar va boshqa favqulodda vaziyatlarda aholi harakati. Tayyorladi: Jabborova Mardona Qabul qildi: Qurbonboyeva Xovvajon

Torf yongʻinlari
Torf yongʻinlari — torf qatlami va daraxt ildizlarini yoqib yuboradigan oʻrmon yongʻinlarining bir turi[6]. Torfni yoqish chuqurligi faqat yer osti suvlari yoki uning ostidagi mineral tuproq darajasi bilan chegaralanadi. Torf konlarining yonishi bitumli torf zarralarining gidrofobikligi tufayli yogʻingarchilikka chidamli. Bunday holda, namlik torf zarralari yonidan yer osti suvlariga oʻtadi va torf kon toʻliq yonib ketguncha yonishda davom etadi
Tornado
Tornado (tornado) — atmosfera girdobi boʻlib, u kumulonimbus (momaqaldiroq) bulutida paydo boʻladi. Koʻpincha yer yuzasiga, diametri oʻnlab va yuzlab metrli bulut uyumlari[8] magistral shaklida tarqaladi[9]. Bulutdan tornadoning rivojlanishi uni tashqi oʻxshash va tabiatda har xil hodisalardan ajratib turadi, masalan, tornado girdobi va changli (qumli) boʻronlar. Odatda, quyi qismdagi tornado uyumi koʻndalang diametri 300-400 m[10] ni tashkil qiladi, lekin tornado suv yuzasiga tegsa, bu qiymat faqat 20-30 m boʻlishi mumkin va uyum quruqlikdan oʻtganda, u 1,5-3 km ga yetishi mumkin.
Eng koʻp tornado Shimoliy Amerika qitʼasida, ayniqsa AQShning markaziy shtatlarida koʻproq, AQShning sharqiy shtatlarida kamroq qayd etilgan. Tornadoning rekordi 1917-yil 26-mayda Amerika Qoʻshma Shtatlari boʻylab 500 km masofani 7 soatu 20 daqiqada bosib oʻtgan Mattoon tornadosi boʻlib, 110 kishi halok boʻlgan[10].
Rossiyada soʻnggi oʻn yilliklarda 80 million rubldan ortiq zarar yetkazgan va bir kishining oʻlimiga olib kelgan eng kuchli tornado 2011-yil 31-iyulda Blagoveshchenskda qayd etilgan[11].
Siklon
Katrina toʻfoni 2005-yil 29-avgust
Siklon — bu markazda havo bosimi pasaygan, diametri katta (yuzlab dan bir necha ming kilometrgacha) boʻlgan atmosfera girdobi.
Siklonlarning ikkita asosiy turi mavjud — ekstratropik va tropik. Birinchisi moʻtadil yoki qutbli kengliklarda hosil boʻladi va rivojlanish boshida diametri minglab kilometrga, markaziy siklon deb ataladigan holatda esa bir necha ming kilometrga etadi. Tropik siklonlar tropik kengliklarda hosil boʻladi va kichikroq (yuzlab, kamdan-kam hollarda ming kilometrdan koʻproq), lekin kattaroq barik gradyanlarga va boʻronlarga yetadigan shamol tezligiga ega. Bunday siklonlar, shuningdek, deb ataladigan bilan tavsiflanadi. „Boʻron koʻzi“ — nisbatan aniq va sokin ob-havo bilan 20-30 km diametrli boʻladi. Tropik siklonlarga xos boʻlgan yuqori shamol tezligi (sekundiga 70 metrgacha, shiddat bilan 100 m/s gacha) va juda koʻp yogʻingarchilik (kuniga 1000 mm gacha) quruqlik va dengizlarda halokatli vayronagarchiliklarga olib keladi. Tropik siklonlarning oʻtishi paytida toshqinlar nafaqat yogʻingarchilik, balki dengiz suvining past qirgʻoqlarga koʻtarilishi natijasida ham sodir boʻladi.
Zamonaviy tarixdagi eng katta zarar 2005-yilda tropik siklon boʻlgan Katrina toʻfoni sabab boʻlgan. Turli hisob-kitoblarga ko‘ra, tabiiy ofatdan ko‘rilgan zarar 89 dan 125 milliard dollargacha[12] ni tashkil etgan. Rekord boʻyicha eng halokatli 1780-yilgi Buyuk boʻron boʻlgan. 1780-yil 10-oktabrdan 16-oktabrgacha davom etgan dovul qurbonlari Karib dengizidagi Kichik Antil orollarida 27,5 mingdan ortiq kishi edi