Tadbirkorlik va kichik biznesni rivojlanishining tashkiliy asoslari tadbirkorlikning huquq va majburiyatlari

Tavakkalchilikni iqtisodiy baholash va uni sug‘urtalash.
Koronaning katta biznes-rejasida bu savolga alohida bo‘lim ajratishi mumkin, chunki tadbirkor tavakkalchilik oqibatida yuz berishi mumkin bo‘lgan avf-atarni hisobga olishi kerak. Kichik yoki yaqinda tuzilgan koronaning biznes-rejasida bu savol boshqarish tuzilmalari, marketing, tadqiqotlari, mahsulot va tenologiya bo‘limlariga kiritilishi mumkin. Ishbilarmon kamdan-kam yuz bersada, turli il avf-atar turlarini ko‘rib chiqishi shart. Bunday avf-atarlarga, tabiiy odatlar zilzila, yong‘in, suv toshqin, bo‘ronlar, mamlakatdagi siyosiy-ijtimoiy o‘zgarishlari, arbyy qarama-qarshiliklar, urushlar va moliyaviy siyosat; valyuta kurslari, soliq turlari va siyosatining o‘zgarishi va boshqalar kiradi.
avfni kamaytirish uchun quyadagi tadbirlarni amalga oshirshi zarur:
1) avfning oldini olish;
2) Agar biron-bir favqulodda voqea sodir bo‘lsa, tezkor tadbirlar qabul qilsh;
3) Sug‘rtalash. By tadbir qanday qiymatga ega bo‘ladi. Agar, ishbilarmon iqtisodiy holatni aniq іisoblay olmasa va avf-atar yuz bersa, uni qoplash uchun qancha pul ketashni bilishi kerak. Uni oldini olish tadbirlarini o‘tkazish, sug‘urta qilish yoki avfni bartaraf qilish yo‘llarini rejalashtirishi kerak.
Agar biron-bir favqulodda voqea sodir bo‘lsa, unda, ishbilarmoi zararlarni qoplash uchuy masus fond tuzadi. Ammo, ishbilarmon katta tavakkallikga іarakat qilayotgan bo‘lsa, unda u suјurta kompanisi bilan shartioma tuzadi. Bu suјurta mol-mulkning to‘јri suјurtasidan farq qdiladi va odatda, tadbirkor to‘g‘ri sug‘rtadan tashqari, boshqatdan sug‘urta shartnomasini tuzadi, bunda, ko‘pincha kreditni sug‘urta qilinadi. Bu ko‘rilgan tadbirlar investorlarni korona amalga oshirayottan ishlardan mamnun bo‘lishiga va ularga nisbatan ishonch osil qilishiga olib keladi.
Moliyaviy reja.
Moliyaviy reja o‘z ichiga quyidagilarni oladi:
1. Agar korona bir necha yil ishlayotgan bo‘lsa, o‘tgan davrga moliyaviy isobot qilish.
2. YAqin 3-5 yilga moliyaviy natijalarni rejalashtirish.
3.Ma’lumot qarab, ularga izo, berish o‘tgan davrdagi ishlarning natijalari aqidagi aborot firmaning ijobiy taraflarini va kamchiliklarini ko‘rishda yordam beradi. Moliyaviy isobot taіlili 3-5 yilga moliyaviy reja tuzish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Moliyaviy bashoratlar, іam odatda 3-5 yilga qilinadi.
Birinchi yilni taqvimlarga bo‘lib, keyin, rejani yillar bo‘yicha bo‘linadi. Moliyani rejalashtirishning asosiy qismlari quyidagi ujjatlar bo‘ladi:

• 
  Sotish іajmi bashorati;
  
• 
  pul arajatlari va tushumlar balansi;
  
• 
  daromad va arajatlar jadvali;
  
• 
  koronaning aktiv va passivlari boshlanјich balansi;
  
• 
  zarar ko‘rmaslikga erishish grafigi.
  

Bunday ko‘rsatkichlar tarkibi jahon amaliyotida qo‘llanib kelinayotgan rejalashtirish usullarida amal qiladi.
Sotish ajmi birinchi yil oylarga, hamda (kvartal) taqvimlarga bo‘lib beriladi. Keyingi yillar (uchinchi, to‘rtinchi, beshinchi) bo‘linmasdan, ya’ni to‘la yillik ko‘rsatkich shaklida beriladi. Bu ishbilarmon uchun quyidagilarni bildiradi:
• Kanday pul arajatlari qilish zarur. Korona faoliyatining qaysi turlariga ko‘proq mablag‘ sarflash kerak;
• Faoliyatning qaysi bosqichida qanday sarf-arajatlar o‘zgarishi mumkinligi va ularni kamaytirish usllarini ko‘ra bilish lozim.
Daromad va arajatlar jadvali korona foydasining o‘zgarishi va shakllanishini ko‘rsatadi. Birinchi yilning hap oyi, ikkinchi yil ar kvartal, keyingi yillarda yillik ma’lumotlar umumiy holda
ko‘rsatiladi. Jadvalda quyidagi ma’lumotlar keltiriladi:

• 
  tovar ishlab chiqarish arajatlari;
  

• 
  sotishdan tushgay foyda;
  
• 
  boshqaruv arajatlari, soliqlar;
  
• 
  sof foyda.
  

Biznes-rejaning moliyaviy bo‘limida eng asosiy ujjat jadval ko‘rinishidagi birinchi va oirgi bir yillik realizatsiya bo‘yicha aktiv va passivlarning umumiy ko‘rsatkichlaridir. Bu ujjat korona faoliyatini baіolash va koroia pul-mablaјlarini, o‘tkazish kerakligi to‘јrisida bank mutaassislariga ma’lumot berish uchun asos bo‘ladi.
Bunday ko‘rsatkichlarga misol qilib II.1.jadval berilgan. Moliyaviy rejalashtishning yakuniy bosqichi koronaning zarar ko‘rmaslik іisob-kitobi іisoblanadi. Buning uchun qancha tovar ishlab chiqarish va sotish kerakligini koronaning foyda olishini shartlari aniqlanadi. isoblar faqat 2 usul bilan olib boriladi: sonli ifoda yoki grafik usullarida.
Ma’lumotlarni ishbilarmoi moliyaviy rejalashtirishning xoldingi bo‘limlaridan oladi.
Jadval II.1