274
13.1 - jadval
“X”-hodisaning yuz berishi va “U”- hodisasining yuz berishining sabab
ko‘rinishlari
Odatiy ma’nosi
Ilmiy ma’nosi
X hodisaning bo‘lishi- U hodisaning yuz
berishiga birgina sababdir.
X-hodisaning
yuz berishi U- hodisaning
yuz berishiga sabab buluvchilardan
biridir.
X
hodisaning
bulishi
doimo
U
hodisaning yuz berishiga sabab bo‘ladi
(ular orasida aniqlovchi (determinatsiya)
bog‘liqlik mavjud).
X hodisa yuz
berishi U xodisaning yuz
berishi ehtimolini oshiradi (ular orasida
taxminiy bog‘liqlik bulishi mumkin).
X hodisaning
yuz berishi U hodisaning
yuz berishiga sabab deb isbotlash
mumkin.
X
hodisaning
yuz
berishini
U
hodisaning
yuz berishiga sabab deb
isbotlash mumkinmas. Agar shunday
bo‘lsa, undan
chiqqan natijani taxmin
kilish mumkin.
Iqtisodiy faoliyat natijasini ifoda etgan har bir ko‘rsatkich natija ko‘rsatkichi
bo‘lib hisoblanadi. Buni falsafiy jihatdan qaraydigan bo‘lsak oqibatdir.
Marketing tadqiqotlarida sabab – oqibat munosabatlarining odatdagidan ko‘ra
ilmiy mohiyatidan foydalanish to‘g‘rirok bo‘ladi. Marketing
harakatlarining
natijalari bir qator omillar bilan belgilanadi va sabab va oqibat o‘rtasidagi
munosabatlar tabiatda ko‘proq ehtimollik hisoblanadi. Ko‘pgina
hollarda tasodifiy
bog‘liqlikni isbotlab bo‘lmaydi, shunchaki sabab-oqibat bog‘liqligining mavjudligini
taxmin kilish mumkin.
Boshqacha kilib aytganda, sabab-oqibat munosabatlarining
real mavjudligi aniqlanmagan. Shuning uchun sabab-oqibat o‘rtasida
munosabatlar
mavjudligi ilmiy tomondan asoslangan va buning uchun ularning birligini aniqlash
uchun bir necha shartlar mavjud.
Sabab-oqibat munosabatlari mavjud bo‘lishining shartlarini ko‘rib
chiqadigan
bo‘lsak, tasodifiy yoki sabab-oqibat munosabatlar mavjudligini ishonch hosil kilish
uchun 3ta shartga amal kilish lozim: