Tairova m. M., Abdulloev a. J. Logistika

Logistika maqsadi mahsulot (tovar) ni iste'molchiga o'z vaqtida 
va kerakli darajada ish kuchi, moddiy, moliyaviy resurslarning 
minimal 
qiymatida 
qabul 
qilinishini 
(yetkazib 
berilishini) 
ta'minlashdir. 
O'z vaqtida materiallar, xom ashyo, tayyor mahsulotlarni 
yetkazib berish butun iqtisodiy tizimning ishlashiga ijobiy ta'sir 
ko'rsatadi, moddiy zaxiralarni va ularni shakllantirish va saqlash 
xarajatlarini, ishlab chiqarish va aylanishning umumiy xarajatlarini 
sezilarli darajada kamaytiradi. Logistika, marketing kabi, 
iste'molchining manfaatlaridan kelib chiqadi. 
Oltita shart bajarilganda logistika faoliyatining maqsadiga 
erishildi deb hisoblanadi: 
1. kerakli mahsulot; 
2.zaruriy sifat; 
3.kerakli miqdorda yetkazib berildi; 
4.o'z vaqtida; 
5.kerakli joyga; 
6.minimal xarajat bilan. 
Logistikaning global maqsadi - siklni qisqartirish, zaxiranini 
qisqartirishdir. Ishlab chiqarish bosqichida - jarayonlarning 
sinxronlashishi tufayli; moddiy resurslarga bo'lgan ehtiyojni aniqlash 
orqali; nima talab qilinadi? qachon? qancha? o'z-o'zini tartibga 
solish tufayli (ishlab chiqarish ma'lum bir mahsulotga bo'lgan talabga 
muvofiq). 
Logistikani o'rganish ob'ekti bo'lib sanoat va tijorat faoliyati 
bilan bog'liq bo'lgan moliyaviy va axborot oqimlari kiradi. 
Zamonaviy oqilona tashkil etish va moddiy oqimlarni boshqarish 
asosiy logistika tamoyillaridan majburiy foydalanishni talab qiladi: bir 

---

9 
yo'nalishlilik, moslashuvchanlik, sinxronizatsiya, optimallashtirish, 
jarayon oqimlarining integratsiyasi. Logistik yondashuv yangi 
o'rganish ob'ekti (oqim) kiritilishini talab qilganligi sababli biz uning 
ta'rifini beramiz. 
Oqim - bu yaxlit bir butun sifatida qabul qilinadigan ko'plab 
elementlarning harakatlanuvchi ob'ektlar tizimi. Oqim quyidagi 
parametrlar bilan tavsiflanadi: boshlanish va tugatish nuqtalari, tezlik, 
vaqt, traektoriya, yo'l uzunligi, intensivlik. 
Oqim tezligi - vaqt birligiga punktlardan o'tgan oqim ob'ektlari 
soni. 
Logistika turli xil oqimlarni hal qilishi mumkin - moddiy, 
transport, moliyaviy, energiya, axborot, inson. Ko'pincha logistika 
sohasi material oqimlari bilan shug'ullanadi. 
Moddiy oqim - unga bir qator logistika (transport, omborxona) 
va texnologik (ishlov berish, yig'ish) operatsiyalarni amalga oshirish 
jarayonida ko'rib chiqiladigan tovarlar, qismlar, inventarizatsiya 
buyumlari to'plami kiradi. Moddiy oqim transport, ishlov berish 
operatsiyalari, mahsulotni qayta ishlash, omborlash va saqlash kabi 
jarayonlar bilan tavsiflanadi. Moddiy oqim xom ashyo manbaidan, 
yoki ishlab chiqarishdan, yoki taqsimot markazidan keladi. U ishlab 
chiqarishga yoki taqsimot markaziga yoki oxirgi iste'molchiga o'tadi 
(1.1-rasm). Barcha holatlarda material oqimi iste'molga aylanadi, bu 
ishlab chiqarish yoki noishlab chiqarish bo'lishi mumkin.