Тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш бош илмий методик маркази

Тарбия жараёни: 
1. Ахлоқий
сифатлар
шакллантирилади. 
2. Тарбиячи ва 
тарбияланувчилар 
иштирок этади. 
3. Узоқ муддатли. 
4. Натижани қисқа
муддатда кўриш 
мумкин эмас. 
5. Ташхис шахснинг 
тарбияланганлик 
даражасини
белгилайди. 
6. Натижа –
шахснинг 
ижтимоий онг
ва ахлоқий 
сифатларга 
эга бўлиши
Умумий жиҳатлар 
2. Шахсни 
шакллантиришга 
хизмат қилади. 
2. Субъектлар
Иштирокида 
ташкил этилади.
3. Даврийлик 
хусусиятига кўра 
ўзаро фарқланади. 
4. Турли воситалар 
ёрдамида кутилган 
натижага эришганлик 
аниқланади. 
5. Муайян натижаларни 
кафолатлайди. 
5. Натижа – ҳар 
томонлама 
ривожланган,
комил шахс

---

139 
 
“Power Point ва Exzel дастурларини қиёсий ўрганиш”
мавзусидаги Венн диаграммаси
 
Power Point 
дастурига хос 
хусусий 
жиҳатлар: 
1. Амалий дастур. 
2. Кўргазмали 
графика. 
3. Microsoft
Office пакетига 
тегишли. 
4. Windows 
муҳитида 
ишлайдиган 
дастурий восита. 
5. Универсал. 
6. Кенг 
имкониятларга эга. 
7. Слайдларни 
яратиш имконини 
беради. 
8. Матн, расм, 
чизма, графиклар, 
овоз, анимация 
эффектлари, 
видеоролик ва 
бошқалардан 
ташкил топган. 
9. У ёрдамида 
кўргазмали 
қуролларни 
яратиш мумкин. 
10. Маълумотлар 
базаси сифатида 
ҳам қўлланилади. 
11. Мультимедиа 
воситаларини 
бошқариш 
вазифасини ҳам 
бажаради 
Excel дастурига 
хос хусусий 
жиҳатлар: 
1. Электрон жадвал. 
2. Microsoft Office 
пакетига тегишли. 
3. Ҳисоб ишларини 
амалга оширишга 
ёрдам беради. 
4. Маълумотларни 
қайта ишлашда 
самарали. 
5. Ҳисоблаш 
самарадорлигини 
оширади. 
6. Унда файллар .xls 
кенгайтмасига эга. 
7. У иш китоби – 
Workbook. 
8. Ҳар бир иш 
китобида бир неча 
“иш қоғози” мавжуд. 
9. Уларнинг хар 
бирига 1 тадан то 
255 тагача электрон 
жадвал жойлаштириш 
мумкин. 
10. Иш қоғозларига 
Лист1, Лист2 ва 
ҳоказо тарзида ном 
берилади. 
11. Қаторлар
сонлар, устунлар 
эса А, В, С, ...Z, 
АА, В,... каби 
лотин харфлари 
билан 
ифодаланади 
 
 
 
 
 
Умумий 
жиҳатлар: 
1. Компьютер 
дастури. 
2. Microsoft Office 
пакетига тегишли. 
3. Аниқ вазифани 
бажаришга хизмат 
қилади.
4. Кенг 
имкониятларга эга. 
5. Самарали
ишлашга ёрдам
беради. 
6. Маълумотларни
узоқ вақт сақлаш 
мумкин. 
7. Уларда ишлаш 
маълум кўникма, 
малакаларга
эга бўлишни
тақозо этади. 
8. Маълумотларни 
қайта ишлашда 
самарали 

---

140 
3.3. “Барча омилларни ҳисобга ол!” (БОҲО) методи. БОҲО – шахс 
эътиборини муайян омилларга қаратишга хизмат қилувчи метод. Уни 
қўллашдан кўзланган мақсад шахс онгини ривожлантириш, тасаввурини 
кенгайтириш, тафаккурини бойитишдир. Метод аниқ мақсад асосида 
қўлланилса, унинг самарадорлиги шунча юқори бўлади. Агар талаба у ёки 
бу фикрни очиқ айтишга тортинса, у ҳолда методни қўллаш ҳеч қандай 
самара бермайди.
Машғулотлар жараёнида методдан фойдаланишда қуйидаги саволларга 
жавоб топган ҳолда мавзуни самарали ўзлаштириш имконини берадиган 
омилларнинг рўйхатини тузиб олиш мақсадга мувофиқдир: 
 
“Барча омилларни ҳисобга ол!” (БОҲО) методини қўллашга оид 
мисол 
 
“Барча омилларни ҳисобга ол!” (БОҲО) методига
асосланган Графиканинг таркибий воситалари
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Ўқув топшириқларининг турлари ва ўқув машғулотлар учун 
ўқув топшириқлари турларини белгилаш. Режалаштирилган мақсадлар 
тизими ушбу мақсадларнинг бажарилишини таъминловчи ҳаракатлар 
тизими билан узвий боғланади. Ўқув материалларини ўзлаштиришда 
таълим олувчини фаол ҳаракатга ундайдиган омил – ўқув топшириқлари 
ҳисобланади. Ўқув топшириқлари – ўрганилаётган мавзу бўйича талабалар 
Мавзуни ўзлаштиришда қайси омиллар ҳисобга олинди
Мавзуни ўзлаштиришда қандай омиллар ҳисобга олинмади
Рўйхатга яна қандай омилларни киритиш мумкин
Масаланинг яна қайси жиҳатларига эътибор бериш зарур 
? 
Линия 
Соя 
Фактура 
Фон 
Қоғоз ранги 
 
Доғ 
Штрих 
Графиканинг
тасвирий
воситалари 

---

141 
томонидан ўзлаштирилган билим, кўникма ва малакалар даражасини 
аниқлашга хизмат қиладиган таълимий вазифалар йиғиндиси. 
Шу сабабли ўқув топшириқларини тўғри шакллантириш мақсадга 
мувофиқ саналади. Педагогика ОТМда таҳсил олаётган талабалар ўқув 
топшириқларини тўғри шакллантириш кўникма, малакаларига эга бўлиши 
зарур. Ўқув топшириқларини шакллантиришда қуйидагиларга эътибор 
қаратилади: 
Бу ўринда Д.Толлингерова томонидан қуйидаги ўқув топшириқлари 
таксономияси таклиф этилган (18-расм): 
Ҳар бир ўқув топшириғи ўз ичига яна бир неча кичик турдаги 
топшириқларни қамраб олади. Улар қуйидагилардир: 
I. Хотирада сақлаш, қайта ёдга туширишни талаб этувчи 
топшириқлар: 
1) хабардор бўлишга оид топшириқлар; 
2) алоҳида далил, сон, тушунчаларни ёдга олишга доир топшириқлар; 
3) таъриф, меъёр, қоидаларни ёдга олишга оид топшириқлар; 
4) катта ҳажмдаги матн, бўлим, шеър, жадвал ва б.ни ёдга олишга оид 
топшириқлар. 
II. Рақам ва маълумотлар билан ишлашда оддий фикрий операцияларни 
тақозо этувчи топшириқлар: 
1. Ўқув топшириқларининг мураккаблик
даражасини аниқлай олиш. 
2. Дарснинг мақсадига мувофиқ ўқув
топшириқлари тизимини шакллантириш
18-расм. Характерига кўра ўқув топшириқларининг турлари 
Асосий турлари 
Хотирада сақлаш, қайта ёдга 
туширишни талаб этувчи 
топшириқлар 
Рақамлар, маълумотлар билан ишлашда 
оддий фикрий операцияларни тақозо 
этувчи топшириқлар 
Рақамлар, маълумотлар билан 
ишлашда мураккаб фикрий 
операцияларни тақозо этувчи 
топшириқлар 
Маълумотларни
эълон қилишга 
оид
топшириқлар 
Ижодий фикрлашни талаб этувчи 
топшириқлар 

---

142 
1) далиллар (ўлчаш, тортиш, ҳисоблаш ва б.)ни аниқлашга оид 
топшириқлар; 
2) далилларни келтириш ва таърифлашга (ҳисоблаш, санаб ўтиш ва 
б.)га доир топшириқлар; 
3) ҳаракатлар жараёни ва усулларини ташкил этиш ва тавсифлашга оид 
топшириқлар;
4) ажратиш ва йиғиш (таҳлил ва синтез)га доир топшириқлар; 
5) қиёслаш ва фарқлаш (таққослаш ва бўлиш)га оид топшириқлар; 
6) тақсимлаш 
(категориялаштириш 
ва 
таснифлаш)га 
доир 
топшириқлар; 
7) далиллар ўртасидаги ўзаро алоқадорлик (сабаб, оқибат, мақсад, 
восита, таъсир, фойдалилик, восита, усуллар)ни аниқлашга оид 
топшириқлар; 
8) мавҳумлаштириш, 
аниқлаштириш ва умумлаштиришга доир 
топшириқлар; 
9) мураккаб бўлмаган (катталик, ўлчамлари номаълум бўлган) 
мисолларни ечиш.