Тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш бош илмий методик маркази

 
Таянч тушунчалар: сифат, креативлик сифатлари, малака, ижодий 
фаолиятни малакалари, креатив сифатларни ривожлантириш йўллари, 
педагогларнинг креативлигини ифодаловчи белгилар, шахс креативлигини 
ривожлантириш тамойиллари, педагогларнинг креативлигини ифодаловчи белгилар, 
педагогларнинг 
креативлик 
имкониятлари, 
педагогларнинг 
креативлик 
имкониятининг муҳим даражалари, шахснинг креативлиги даражасини аниқловчи 
мезонлар.  
 1. Педагогларга хос креатив сифат ва ижодий-педагогик фаолият малакалари. 
Бошқа ҳар қандай сифат (фазилат) каби креативлик ҳам бирданига шаклланмайди. 
Креативлик муайян босқичларда изчил ривожлантирилиб борилади. Хўш, шахс 
фаолиятида креативлик хусусиятлари қачондан намоён бўлади?
Одатда креативлик болаларнинг фаолиятида тез-тез кўзга ташлансада, бироқ, 
бу ҳолат болаларнинг келгусида ижодий ютуқларни қўлга киритишларини 
кафолатламайди. Фақатгина улар томонидан у ёки бу ижодий кўникма, 
малакаларни ўзлаштиришлари зарур деган эҳтимолни ифодалайди. Болаларда 
креативликни ривожлантиришда қуйидагиларга эътибор қаратиш зарур: 
Тадқиқотчи Н.Файзуллаева педагогик тафаккурга эга бўлиш учун талабалар 
педагогика оид билимларни пухта ўрганиш асосида қуйидаги кўникма, малакаларни 
ўзлаштира олишлари зарур деб ҳисоблайди: педагогиканинг асосий ғоялари, 
концепциялари, қонуниятларини ва педагогик ҳодисаларнинг ривожланиш 
қонуниятларини билиш; педагогиканинг энг муҳим назарий ғоялари, асосий 
1) улар томонидан кўп саволлар берилишини рағбатлантириш ва бу одатни 
қўллаб-қувватлаш; 
2) болаларнинг мустақиллигини рағбатлантириш ва уларда жавобгарликни 
кучайтириш; 
3) болалар томонидан мустақил фаолиятни ташкил этилиши учун имконият 
яратиш; 
4) болаларнинг қизиқишларига эътибор қаратиш 

---

36 
категориялари ва тушунчаларини билиш; асосий педагогик фактларни билиш; 
таълим ва тарбиянинг умумий услуби ҳақидаги амалий билимларни эгаллаш
8
.
Психологияда Э.П.Торренс томонидан шахс креативлигини аниқловчи тест 
ишлаб чиқилган. Э.П.Торренснинг фикрича, шахс креативлиги ўзида қуйидаги 
белгиларни намоён қилади: 
Бугунги кунда психологияда шахс креативлиги унинг фаолиятига хос икки 
жиҳатга кўра аниқланмоқда. Бунда фаолиятнинг икки жиҳатини ёритувчи 
тестлардан фойдаланилади. Улар қуйидагилардир (6-расм): 
Талабаларда креатив фикрлаш кўникмасини шакллантиришдан олдин 
синфда қулай муҳитни яратиш лозим. Креатив муҳитда таълим олаётган 
талабаларда аста-секин креатив вазифаларни бажаришга нисбатан қизиқиш 
ортади, шунингдек, креатив тафаккурга эга ўқитувчини кузатиш натижасида 
креатив фикрлашга мойил бўлади (Sternberg & Williams, 1996). Креативлик 
характеридаги ўқув-билиш муҳити талабаларда таълим жараёнида катта 
аҳамиятга эга бўлган танқидий ва кретив фикрлаш кўникмасининг 
ривожланишига олиб келади (Boykin & Noguera, 2011, 2012; Marks, 2000, as 
cited in Jensen, 2013)
9
. 
Олий таълим муассасаларида талабаларнинг креатив тафаккурга эга 
бўлишлари уларда ижодий муҳитнинг қанчалик таркиб топтирилганлигига 
боғлиқ. “Тўлақонли креативлик характерига эга таълим муҳитини яратиш 
пухта ўйланган режага таянади. Ўқитувчилар агарда ўзларининг креатив 
ўқитиш метод ва стратегияларини қўллаш (яъни кенг кўламда ўйлаш ва 
креатив фикрлаш жараёнини ташкил этиш)да катта самарадорликка 
8
Файзуллаева Н. Педагогик билимлар – ўқитувчи касбий маҳоратининг назарий асоси 
//Uzluksiz ta’lim ж. – Т.: 2006. 6-сон. – 102-бет
9
Drapeau Patti. Sparking student creativity (practical ways to promote innovative thinking and 
problem soving). – Alexandria – Virginia, USA: ASCD, 2014. – p. 6-7.
1) саволлар, камчиликлар ва бир-бирига зид маълумотларга эътиборсиз 
бўлмаслик;
2) муаммоларни аниқлаш учун ҳаракат қилиш, илгари сурилган тахминлар 
асосида уларнинг ечимини топишга интилиш