Тажриба иши №1 Топографик карта билан ишлаш. Ишнинг мақсади

Назорат саволлари.

1. 
   Горизонтал бурчак ўлчашнинг қандай усуллари мавжуд?
   
2. 
   Зенит оралиғи нима?
   
3. 
   Теодолитда вертикал бурчак қандай ўлчанади?
   
4. 
   Ноль ўрни қандай аниқланади?
   

Адабиётлар.

7. 
   Норхўжаев Қ. Н. Инженерлик геодезияси. Тошкент. Ўқитувчи. 1983й.
   
8. 
   Борщ-Компониец В. И. Геодезия, основы аэрофотосъемки и маркшейдерского дела. М.: Недра, 1984г.
   
9. 
   Т. Қузибоев, «Геодезия», Тошкент, 1976й.
   

Тажриба иши №6
Чизиқ ўлчаш ва қуроллари.
Лента ва рулетка ёрдамида чизиқ ўлчаш.


Ишнинг мақсади: Лента ва рулетка тузилишини ва улар билан чизиқ ўлчашни ўрганиш.
Топшириқ: Бригадага ўқитувчи томонидан берилган чизиқ ўлчаш қуролларни олиш ва белгиланган чизиқларни ўлчаш.

Чизиқ ўлчашда катта аниқлик талаб қилинмаса, лента ёки рулетка ишлатилади.

Ленталар ва улар билан чизиқ ўлчаш.
10815—64 ГОСТ га кўра ленталар 20, 24 ва 50 м ли бўлади. Улар Л3—20 (20 метрли ер ўлчаш лентаси), Л3—24 ва Л3—50 деб номланади. Ленталар ичида Л3—20 ҳаммадан кўп ишлатилади. Лента эни 15—20 мм, қалинлиги 0,4—0,6 мм ли пўлат тунукадан ясалади. 20 м ли лентани олиб юришда уни диаметри 20—25 см бўлган темир ҳалқага ўраб винт билан маҳкамланади.

1-шакл. 2-шакл.

Ўлчашда ҳар қайси лентанинг 6 ёки 11 та сихчаси бўлади. Сихча диаметри 5—6 мм, узунлиги 30—40 см ли темир (йўғон сим) бўлиб, у ерга қадалади-да унга лента илинади (1-шакл). Лента учлари штрихли ва шкалали бўлади (2-шакл). Штрихли лента кўпроқ ишлатилади, унинг икки учида даста бўлиб, дастага маҳкамланган жойи илгаклик қилиб ишланган: илгакнинг ўртасида штрих чизилган; лента узунлиги икки учидаги штрихлар ораси ҳисобланади. Лентада метрлар лентага ёпиштирилган пластинкага ёзилади. Ярим метрлар доира шаклидаги заклёпка (пистон) билан белгиланган. Дециометрлар диаметри 1,5 мм ли тешиклар билан белгиланади, сантиметрлар кўзда чамалаб олинади. Чизиқ ўлчашда сихча ерга қадалиб, унга лента илинади, кейин чизиқ йўналиши бўйича лента таранг тортилиб, иккинчи учи ҳам сихчага илинади.

Чизиқни аниқ ўлчашда шкалали лента Л3Ш ишлатилади. Бу лентанинг икки учидаги дециметр бўлаги миллиметрдан бўлинган бўлиб, ўлчанганда саноқ миллиметр аниқликда олинади.
Рулетка—чизиқ ўлчашда ёрдамчи қурол сифатида ишлатилади. У металл ва тесма (материя) дан тайёрланиб, узунлиги 5, 10 ва 20 м бўлади. Рулетка махсус ғилофга ўралган ҳолда олиб юрилади.