Talab va taklifning iqtisodiy mazmuni. Talab va taklif nisbati, bozor muvozanati. Talab va taklifning egiluvchanligi

Taklif miqdori-ma'lum bir vaqt ichida ma'lum bir narxda sotish uchun taklif qilinadigan tovarlar miqdori.
Taklif qonuni-har qanday bozorda, har qanday vaqtda, boshqa barcha narsalar teng bo'lsa, mahsulot narxi va uning taklifi miqdori o'rtasida ijobiy bog'liqlik mavjud.
Taklif omillari:
- mahsulot narxi
- resurs narxlarining o'zgarishi
- texnologiyalarni o'zgartirish
- soliqlar va subsidiyalarni o'zgaririshi
- boshqa tovarlar narxining o'zgarishi
- ishlab chiqaruvchilar sonining o'zgarishi.
Talab va taklif nisbati, bozor muvozanati.
Muvozanat-bu bozorda taklif va talab iste'molchi va ishlab chiqaruvchi uchun maqbul narxda mos keladigan yoki unga teng keladigan vaziyat.
Bozor muvozanati talab va taklifning o'zaro ta'siri natijasida yuzaga keladi.
Muvozanat narxi-bu ma'lum kuchlarning harakati natijasida talab va taklifni muvozanatlashtiradigan narx.
Agar haqiqiy narx muvozanatdan yuqori bo'lsa, unda bu narxda talab hajmi taklif hajmidan kam bo'ladi. Bunday holda, ishlab chiqaruvchilar talab hajmini sezilarli darajada oshiradigan hajmda ishlab chiqarishni davom ettirishdan ko'ra narxni pasaytirishni afzal ko'rishadi. Haddan tashqari taklif narxga bosimni pasaytiradi.
Agar bozordagi haqiqiy narx muvozanatdan past bo'lsa, unda talab hajmi taklif hajmidan katta bo'ladi va mahsulot tanqis bo'ladi.
Muvozanat-raqobatbardosh bozor qonuni. Muvozanat tufayli har bir bozorda umuman iqtisodiy tizimning muvozanati saqlanib qoladi.
Muvozanat narxi va muvozanat miqdori xususiyatlari:
- Bozorda odamlar iste'moli uchun zarur bo'lgan tovarlar ko'p bo'lmagan va kam ham bo'lmagan miqdorda mavjud. Tovarlarni ishlab chiqarishning barcha xarajatlari ularni muvozanat narxida sotish orqali to'lanadi.
- Muvozanat nuqtasida eng katta ijtimoiy ta'sir ham namoyon bo'ladi. Muvozanat narxi uchun iste'molchi foyda marjinal (uning daromadi uchun) miqdorini oladi
- Bozorda tovarlarning ortiqcha miqdori (aholining ma'lum miqdordagi daromadlari bilan sotish uchun keraksiz bo'lgan miqdor) yoki tovarlarning etishmasligi kuzatilmaydi.
Talab va taklifning elastikligi.
Elastiklik-bu bir iqtisodiy o'zgaruvchining boshqasining o'zgarishiga reaktsiyasining o'lchovidir. Iqtisodiy nazariyada talab va taklifning egiluvchanligi ko'rib chiqiladi.
Tovarga bo'lgan talabning egiluvchanligi-bu narx yoki daromadning o'zgarishi va talabning o'zgarishi o'rtasidagi foiz nisbati.
Har qanday mahsulot yoki xizmatni taklif qilishning elastikligini belgilovchi elementlardan biri bu uni ishlab chiqarish va ishlab chiqarish omillarining harakatchanligi, ya'ni zarur ishlab chiqarish omillarini boshqa tarmoqlardan jalb qilish qulayligi. Ikkinchi muhim omil – bu vaqt. Talabda bo'lgani kabi, taklifning narx egiluvchanligi uzoq vaqt oralig'ida ortib boradi. Bu qisman resurslarning harakatchanligi bilan bog'liq, shuningdek, qo'llaniladigan texnologiyalarga, ishlab chiqarish bazasining holatiga va boshqalarga bog'liq. Vaqt o'tishi bilan ishlab chiqaruvchilarni bozor sharoitlariga moslashtirish ularning mahsulotlarini ishlab chiqarishni talabning o'sishiga mos keladigan kon'yunktura imkoniyatlarini yaxshilaydi, bu esa taklifning elastikligini oshirishga olib keladi.
Talab va taklifning egiluvchanligi nazariyasi muhim amaliy ahamiyatga ega. Talabning egiluvchanligi firmaning narx siyosatiga ta'sir qiluvchi muhim omil hisoblanadi. Elastiklik nazariyasidan amalda foydalanishning yana bir misoli-bu davlat soliq siyosati, shuningdek bandlik siyosati.