Talaba biliwi ha’m islep biliwi kerek

Matematikalıq ma`nisi	Argument tili
Funktsiya tili
abs(x) sqr(x)	|x| x^2	Real yamasa Integer	Real yamasa Integer
sin(x) cos(x) exp(x) ln(x) sqrt(x) arctan(x)	sinx cosx e^x lnx arctg(x)	Real yamasa Integer	Real
trunk(x) round(x)	Cannın` pu`tin bo`legin alıw Sandı do`ngeleklew	Real	Integer
Pred(x) Succ(x)	X tin` on` ta`repindegi san X tin` shep ta`repindegi san	Integer char yamasa boolean	Integer char yamasa boolean
ard(x)	X simvolnın` EEM yadındag`ı ta`rtip nomeri	Char yamasa boolean	Integer
chr(x)	I - ta`rtip nomerge iye simvoldı anıqlaw	Integer	Char
ord(x)	X sanı jup taqlıg`ın tekseriw	Integer	Boolean

Bul kestede tek g`ana standart funktsiyalar keltirilgen. Geyde Trigonometriyalıq funktsiya ma`nisleri radianlardı esaplanadı. Eger mu`yesh graduslarda berilgen bolsa, to`mendegi formula arqalı radiang`a almastıramız. Radian = gradus * Pi/180

arcsinx, arccosx, arcctgx trigonometriyalıq funktsiya ma`nislerin esaplaw ushın to`mendegi formulalardan paydalanamız.
arcsinx=arctg(x/ );
arccosx=arctg( );
arcctgx=arctg(1/x);
Logarifmlik funktsiyalardı esaplawdı bir tiykardan ekinshi tiykarg`a o`tkeriw formulasınan paydalanamız log_a b=lnb / lna
Ctandart funktsiyalardı esaplag`anda argument qawıs ishinde ha`m ashılıw jabılıw qawısları teris sanı ten` bolıwı sha`rt. Mısal sinx²<=>sin (sqr(x)).
trunc funktsiyası haqıyqıy sannın` bo`lshek bo`legin qaldırıp ketedi. Yag`nıy trunc(3,14)=3, trunc (-5,79)= -5
round funktsiyası argumentti do`n`gelekleydi yag`nıy en` jaqın pu`tin sang`a aylandıradı. round (9,8)=10 round(-9,8)=-10
Pred ha’m succ funtsiyaları integer, char, boolean tilindegi argumentler ushın arnalg`an bolıp, argumenttin` on` yaki shep ta’repindegi ma’nisti an`latadı.
rred(8) =7; succ(8)=9; (argument integer tipine tiyisli)
pred(M)=M; succ(M)=N; (argument boolean tiline tiyisli)
Paskal tilinde false ha`m trunc logikalıq o`zgeriwshileri sanlı ma`nisleri talap etiliwi mu`mkin, onda: ord (false)=0; ord (true)=1;
Belgili bolıw ushın EVM yadında ha’r bir simvol ushın ta’rtip nomeri anıqlang`an.Ta’rtiplestiriw tu`rli EVM lerde tu`rlishe bolıwı mu`mkin. ord ha’m chr bir-birine keri funktsiyalar. Mısalı:
ord(0)=79 ord(5)=53 ord(9)=57 ord(I)=73 ord(J)=74
chr(79)=0 chr(53)=5 chr(57)=9 chr(23)=I chr(74)=J
Odd funktsiyası x sanının` jup yaki taqlıg`ın tekseredi. Eger x taq bolsa, odd(x) funktsiyası true jup bolsa, false ma’nisin qabıl etedi.
odd(15)=true; odd(38)=false;
Paskal` tilinde an`latpalar turaqlılar, a`piwayı ha`m indeksli o`zgeriwshiler standart funktsiyalar arifmetikalıq a’meller ha`m qawıslardan ibaratlıg`ı bizge belgili. Eger an`latpa ma`nisi Real yaki Integer tipine tiyisli bolsa onda arifmetikalıq an`latpa dep ataladı Mısalı: (-b+sqrt(sqr(b-4*a*c))/(2*a) arifmetikalıq an`latpa.
Integer yamasa real tiline tiyisli o`zgeriwshiler arifmetikalıq an`latpanın` dara jag`dayları esaplanadı. Mısalı: maxint, pi, 25.6, 2.12E-02
Paskal` tilinde da’riyjege ko`teriw ln(x) ha’m exp(x) ctandart funktsiyalar ja’rdeminde orınlanadı. Mısalı: 3.5+2 x<sup>100</sup> an`latpa Paskalda 3.5+2*exp(100*Ln(x)) ko`rinisinde jazıladı.
Eger an`latpanın` ma’nisi tek qana eki ma’niske (true, false) iye bolıwı mu`mkin bolsa,logikalıq an`latpalar dep ataladı. Logikalıq an`latpalarg`a iye bolıw ushın <,<=,>,>=,=,<> belgilerinen birewin qoyıw jetkilikli. Mısalı: x+2,5>=y2+sqr(s)
2,71+3,2<>6,5 logikalıq an`latpalar.
Logikalıq an`latpalar u`stinde not, and, or, xor a’mellerin orınlaw mu`mkin. Mısalı:(c>0,5) and (k<3,2) logikalıq an`latpa.
Logikalıq an`latpa ma’nisin to`mendegi keste arqalı anıqlaw mu`mkin.