Talabalarda tashkilotchilik mahoratini shakllantirishda interfaol usullardan foydalanishning pedagogik jihatlari

Pedagogik nutqning sifatlari 

Pedagogik nutq quyidagi talablarga javob berishi lozim: 

1. Nutqning to‘g‘riligini ta’minlovchi sifatlar. 

2. Tarbiyalash vositasi tufayli uni amalga oshiruvchi sifatlar. 

Birinchi guruhdagi pedagogik nutq sifatiga nutqning leksikasi, uslub fonetikasi, 

talaffuz etilishi, so‘zlardagi urg‘u kiradi. 

O‘quvchilar  bilan  bo‘ladigan  suhbatlarda  bolalarning  his-tuyg‘usiga  ta’sir 

ko‘rsatish, ishonch hosil qilish, isbotlab berish lozim. 

Mashhur  sud  arbobi  va  pedagog  A.F.Konining  lektorlarga  bergan  quyidagi 

maslahatlari diqqatga sazovordir: 

1.  Ma’ruzaga  puxta  tayyorlanish  lozim.  Leksiya  rejasi  o‘zgaruvchan  bo‘lishi 

muhim.  Ya’ni  uni  mazmunga  zarar  yetkazmaydigan  tarzda  qisqartirish  mumkin 

bo‘lsin. 

2. Ovozni o‘zgartirish – fikrni bog‘lab, uni ko‘tarish va pasaytirish kerak. 

3.  Gapirayotganda  qo‘l-gavdani  harakatga  keltirish  nutqni  jonlantiradi.  Biroq 

me’yordan chiqib ketish yaramaydi. 

4.  Eshituvchilarning  ayrim  guruhiga  tikilib  gapirish  ham  foydali  (ayniqsa 

kichik auditoriyada). 

5.  O‘qituvchidan  sabotli  bo‘lish  va  har  qanday  noqulay  sharoitda  ham  o‘zini 

tuta bilish talab qilinadi. 

6. Nutq oddiy, tushunarli bo‘lsin. 

7. Lirika ham zarur, ammo kamroq bo‘lsin. 

8. Ma’ruzaning mazmuni auditoriyaga mos bo‘lmog‘i lozim. 

9. Qisqa gapirish kerak. 

10.  Nutq oxirida  xulosa qilish,  ya’ni  uning  muqaddimasi  bilan bog‘lash  lozim 

[14:120]. 

---

66 

Pedagogning  ishini  ikki  asosiy  qismga:  ta’lim  va  tarbiyaga  bo‘lish  mumkin. 

Pedagoglik faoliyatining bu ikkala turi bir-biri bilan chambarchas bog‘langan, o‘zaro 

yagona jarayon. 

Biroq  ular  orasida  mazmun  va  metod  jihatidan  farq  mavjud.  O‘qiuvchi  ikki 

obyekt: o‘quv materiali hamda o‘quvchilar kollektivi bilan ish olib boradi.  Shu bilan 

boshqa kasblardan farq qiladi. 

Ta’lim  –  faoliyatning  bir  turi  bo‘lib,  uning  davomida  o‘qituvchining 

rahbarligida  o‘quvchilar  bilim,  malaka  va  tajribani  o‘zlari  egallaydilar,  o‘zlarining 

bilim  qobiliyatlarini  taraqqiy  ettiradilar.  Demak,  ta’lim  jarayonida  va  o‘qitishning 

borishida asosiy harakat qiluvchi shaxs o‘quvchilarning o‘zi hisoblanadi. 

O‘qituvchi mehnatining asosiy shakli sifatida dars alohida diqqatga sazovordir. 

Chunki o‘qiuvchi butun bir guruhning va har bir o‘quvchining individual ishi ustidan 

rahbarlik qiladi. 

Dars  o‘quvchilar  tarkibi  doimiy  bo‘lib,  aniq  belgilangan  vaqt  bilan 

xarakterlanadi.  Shuning  uchun  ham  dars  vaqtida  o‘qituvchining  o‘qitish  faoliyati 

maksimal darajada unumli bo‘ladi. 

Zamonamiz  shu  jihatdan  ajoyibki,  keyingi  yillarda  turmushning  barcha 

sohalaridagi ijodiy faoliyatda, tashabbus ko‘rsatishda va keng mehnatkashlar ommasi 

faolligining  ko‘tarilishida  katta  yuksalish  ro‘y  berdi.  Yangi  maktab  ko‘pgina 

o‘qiuvchilarni talab qiladi. Yangi tuzum, yangi sharoit o‘qituvchidan tashabbuskorlik, 

ijodkorlikni talab etmoqda.