Таълим тизимида инновацион технологиялардан интегратив

Маълумки, Ўзбекистон Республикасининг «Таълим тўғри-
сида»ги Қонуни ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастури-
да узлуксиз таълим тизимини ислоҳ қилишнинг устувор 
йўналишлари, таълим-тарбия ишлари сифатини яхшилаш, 
рақобатбардош кадрлар тайёрлаш, бўлажак мутахассислар-
да ижодкорлик қобилиятини шакллантириш каби масалалар 
белгилаб берилган. 
18
ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАР / ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИ

---

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 1
Таълим-тарбия билан боғлиқ барча саъй-
ҳаракатлар билим берувчи, тарбияловчи, зиё 
тарқатувчи, бошқа мутасадди шахслар, қисқаси, 
устоз ва мураббийлар билан билим олув-
чи, тарбияланувчи, умуман олганда, ўқувчи 
ва талабалар мисолидаги шогирдларларнинг 
биргаликдаги ақлий ва жисмоний меҳнати, 
ҳамкорликдаги ёки мустақил меҳнати, фаол-
лиги ва ижодий фикрлашидан иборат бўлган 
кўпқиррали ва мураккаб жараёнлардир.
Дарс ва дарсдан ташқари ишларнинг са-
марадорлигини ошириш масалалари таълим-
тарбия жараёнини илмий асосда йўлга қўйиш 
ва янги педагогик технологияларни амалда 
қўллаш билан узвий равишда боғлиқ. Таълим 
муассасаларида инновацион фаолиятни таш-
кил этиш, таълим-тарбия жараёнларига ян-
гилик киритиш ва янгича ёндашувларни жо-
рий этишдан асосий мақсад ўқитувчилар ва 
ўқувчилар жамоаси ҳамкорлиги изчиллигини 
таъминлаш ҳамда уни аниқ режа асосида ва 
мақсадга йўналтирилган ҳолда йўлга қўйишдан 
иборатдир. Бу ишда педагогик-психологик ва 
ташкилий масалаларнинг омихта ечими талаб 
этилади. Шуни қайд этиш лозимки, педагогик 
инновациялар иштирокчилари инновациялар-
нинг юзага келиши, намоён бўлиши ва уларни 
бошқариш жараёни қонуниятлари ҳақида ме-
тодологик, психологик, педагогик, технологик 
билимларни пухта эгаллашлари лозим. Акс 
ҳолда, педагогик инновациялар самарали на-
тижа бермайди.
Фикримизча, таълим тизимига жорий эти-
лажак инновацион жараёнларнинг самара-
дорлиги ҳамда Кадрлар тайёрлаш миллий 
дастури талабларини бажариш масъулияти 
педагогик инновацияларни ишлаб чиқиш ва 
жорий этиш шарт-шароитларига, таълимнинг 
анъанавий ва замонавий усулларини мақсадга 
мувофиқ равишда, оқилона ва узвий қўллашга 
боғлиқ. Айрим ҳолларда самарали бўлган 
анъанавий усуллардан воз кечиш ҳолатлари 
содир бўлмоқда. Бу инновацияларни тажри-
бада синалган ва ижобий натижа бериб кела-
ётган ўқитиш методикасига қарши қўйишдек 
сезилмоқда. Шунинг учун ҳам анъанавий таъ-
лим тизимидаги ижобий тажрибалар иннова-
цияларга уйғунлаштирилса маъқул бўлар эди.
Ҳозирги кунда таълим тизимида иннова цион 
технологияларни қўллашга бўлган қизиқиш 
ва эътибор кундан-кунга кучайиб бормоқда. 
Бунинг сабабларидан бири шу вақтгача таъ-
лим мақсадлари ўқувчи-талабаларнинг фақат 
тайёр билимларни ўзлаштириб олишларига 
қаратилган бўлса, замонавий технологиялар 
уларни ижодий фаолликка, эгалланиши лозим 
бўлган билимларни ўзлари қидириб топишла-
рига, ҳатто хулосаларни ҳам ўзлари келтириб 
чиқаришларига ўргатиши билан боғлиқдир. 
Инновацион технологиялар педагогик жа-
раёнда ўқитувчи ва талаба фаолиятига янги-
лик, ўзгартиришлар киритиш бўлиб, уни амалга 
оширишда интерфаол методлардан фойдала-
нишни тақозо этади. 
Интерфаол усуллар таълим жараёнида 
қатнашаётган ҳар бир ўқувчининг фаоллигига, 
эркин ва мустақил фикр юритишга асослана-
ди. Бу усуллардан фойдаланганда билим олиш 
ўқувчи учун қизиқарли машғулотга айланади. 
Интерфаол усуллар қўлланилганда ўқувчилар 
ўқитувчилар ёрдами ва ҳамкорлигида муста-
қил ишлаш кўникма ва малакаларига эга бў-
ла дилар. Ўқувчилар янги билимларни илмий 
изланиш, тадқиқотчилик, тажриба-си нов лар 
ўтказиш асосида ўзлаштирадилар. Илм орқали 
билим олиш тамойилига амал қилинади. Таъ-
лим жараёни қатнашчилари кичик гуруҳ ларга 
бўлинган ҳолда ишлайдилар. Ўқув топши риқ-
лари алоҳида бир ўқувчига эмас, балки ки-
чик гуруҳнинг барча аъзоларига берила ди. 
Микрогуруҳларнинг ҳар бир аъзоси топши-
риқни бажаришда ўз ҳиссасини қўшишга ҳа-
ра кат қилади. Бу ҳолат ўқувчиларда жамоа 
туйғусини шакллантиради ва уларнинг ташаб-
бускорлигини орттиради. 
Ўқитиш жараёнини ташкил этишнинг асо-
сий шакли дарсдир. Ҳозирги пайтда дарснинг 
хилма-хил ноанъанавий шакллари жорий 
этилмоқда. Бундай дарслар ўқувчининг ижо-
дий қобилиятини ўстириш, ақлий салоҳиятини 
кучайтириш, илмий дунёқарашини кенгайти-
риш ва ҳар бир янгиликни тез ва тўла қабул 
қила олиш кўникма ва малакаларининг шакл-
ланишига хизмат қилади. 
Дарс жараёнида инновацион техноло-
гияларни қўллаш ўқувчиларда илмий изла-
нишга қизиқишни уйғотади, ижодкорлик ва 
бунёдкорлик қобилиятини ривожлантира-
ди. Натижада эгалланган билим, кўникма ва 
малакалар амалий фаолиятда татбиқ этила-
ди, ўзлаштириш сифати ошади. Бунинг учун 
ўқитувчи маҳоратли бўлиши ва мавзуларнинг 
19
ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАР / ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИ

---