Ta’lim va taraqqiyot

 Namangan davlat pedagogika instituti “Ta’lim va taraqqiyot” ilmiy-uslubiy jurnali
2023-yil 4-son. ISSN: 2992-9008. UDK: 37
 
81 
o‘tiladigan mavzuni e‘lon qiladi, zarur savollarni o‘rtaga tashlaydi, suxbatni 
mantiqiy qismlarga bo‘ladi, o‘quvchilar javobini tinglaydi, javobdagi xatolarni 
tuzatadi va to‘ldiradi. O‘qituvchi suxbat davomida karta va boshqa ko‘rgazmali 
qurollardan hamda o‘quvchilarni ilgarii olgan bilimlaridan foydalanadi. 
4.O‘qib berish metodi 
Dars jarayonida o‘qituvchi tomonidan o‘qib berish metodi ham 
kengqo‘llaniladi. O‘qituvchi o‘qib berish uchun mavzuga oid turli maqolalar, 
darchslikning ayrim qismlari, ro‘znoma va oynomalardagi malakalar, baddiy 
adabiyotlardagi geografiyaga oid bayonlar olim va sayyoxlarning esdaliklaridan 
foydalanadi. 
O‘qib berishning asosiy maqsadi quyidagilardan iborat. 
1.O‘qitim metodining tez-tez o‘zgartirib turish; 
2.Darsni va ta‘lim tarbiya jarayonini faollashtirish; 
3.Darsda o‘tiladigan mavzuni o‘qituvchi o‘z so‘zlari bilan aytib berolmaydigan 
jarajada bo‘lsa; 
4.Geografik borliq, voqea va xodisalar badiy adabiyotlarda yoki estaliklarda juda 
yaxshi bayon qilingan bo‘lsa. Masalan, jala yog‘ishi, suv toshqini, ekvotarial 
o‘rmonlar, cho‘llar, tog‘lar tabiati va x.k. 
Geografiya darslarida quyidagilarni o‘qib berish mumkin: 
-mavzuga oid badiy matinlar (Navoiy, Bobur, CHo‘lpon, Fitrat, Oybek, A.Qaxxor va 
boshqalar; 
-mavzuga oid ilmiy-ommabop kitob va maqolalarni qiziqarli joylari; -Dars 
mavzusiga oid ro‘znoma va oynomalarda chiqqan maqolalar. 
5.Ma‘ruza metodi 
Ma‘ruza metodi asosan yuqori sinflarda qo‘llaniladi. Yuqori sinflarda asosan 
iqtisodiy geografiya kurslari o‘tilganligi munosabati bilan ma‘ruza metodi asosan 
iqtisodiy geografik bilimlarni berishda foydalaniladi. Xikoyadan farq qilib
ma‘ruzada bayon elementlari kamroq ulushini tashkil qiladi. Ma‘ruzada birinchi 
o‘ringa geografik dalillarni taxlili, ularni umumlashtirish, iqtisodiy geografik 
qonunlarni chuqurroq ochib berish asosiy o‘rinni egallaydi. Ma‘ruza bu o‘qituvchini 
darsini ancha murakab shakli bo‘lib xisoblanadi. Ma‘ruza uzoq vaqtga mo‘ljallanga 
bo‘ladi va uni asosiy qismlarini o‘quvchilar yozib olishlari ta‘lab etiladi. 
Ma‘ruza o‘quvchilarni qiziqishini oshirish uchun va uni o‘zlashtirilishni 
osonlashtirish uchun quyidagilarga amal qilish lozim: 
-ma‘ruzani rejasini e‘lon qilish yoki sinf taxtasiga yozib qo‘yish; 
-ma‘ruza davomida turli xil mavzuga oid ko‘rgazmali vositalardan foydalanish 
(kartalar, jadvallar, chizmalaar, rasmlar); 
-ma‘ruzani eng muxim joylarini baland ovozda, alohida urg‘u berib o‘qish; 
-ma‘ruzani o‘kish davomida faqat ko‘rgazma vositalardangina emas, balki sinf 

---