Ta’lim va taraqqiyot

 Namangan davlat pedagogika instituti “Ta’lim va taraqqiyot” ilmiy-uslubiy jurnali
2023-yil 4-son. ISSN: 2992-9008. UDK: 37
 
23 
юзага келтирди, болалар тараққиѐтида акселерация жараѐнининг янги сифат 
кўрсаткичлари кузатила бошланди. 
Дунѐ 
аҳолисининг, 
хусусан, 
ѐшларнинг 
жисмоний, 
психик 
ривожланишида кузатилаѐтган акселерация жараѐни уларни билишга бўлган
эҳтиѐжлари, қизиқишлари ва қобилиятларини ҳам маълум даражада эртароқ 
юзага чиқишига турки бўлмоқда.
Жумладан, мактабгача ѐшдаги болалар тараққиѐтидаги жадаллашув 
натижасида 5 ѐшдан бошлаб ўқиш ва ѐзиш малакаларни эгаллашнинг табиий-
ихтиѐрий имкониятлари уларни мактаб таълимига тайѐрлашга қўйиладиган 
талабларига мазмунан ва шаклан янгича ѐндашув заруриятини долзарб 
муаммо сифатида юзага келтирди. 
Сўнгги йилларда болаларни мактаб таълимига махсус тайѐргарлашга 
қўйиладиган талаблари анчагина мураккаблашди. Мактабгача таълимнинг 
мазмуни ва сифатига қўйиладиган талабларни белгилаш мақсадида 
«Мактабгача таълим ва тарбиянинг Давлат стандарти» тасдиқланди [4]. 
Давлат стандартида таркибида тасдиқланган ―Илк ва мактабгача 
ѐшдаги болалар ривожланишига қўйиладиган давлат талаблари‖да мактабгача 
ѐшдаги болаларнинг ривожланиши, таълим-тарбияси мазмуни ва сифатига 
қўйиладиган талабларни белгилаш асосий вазифалар қаторида кўрсатиб 
ўтилди. Давлат талаблари туғилгандан 7 ѐшгача бўлган болаларнинг бешта 
ривожланиш соҳаларига бўлинган бўлиб, ―Нутқ, мулоқот, ўқиш ва ѐзиш 
малаклари‖ соҳасида болаларни мактаб таълимига махсус тайѐрлашга 
қўйилган талаблар (кутилаѐтган ривожланиш кўрсаткичлари) белгилаб 
берилган. 
―Нутқ, мулоқот, ўқиш ва ѐзиш малаклари‖ соҳаси таркибида ―ўқиш 
малакалари‖ кичик соҳа сифатида ажратилган ҳамда ушбу соҳанинг асосий 
талаби ―боланинг китоб ва ўқишга қизиқиш билдириши‖ кутилаѐтган натижа 
сифатида белгиланган. 
«Илк қадам» давлат ўқув дастури (такомиллаштирилган иккинчи 
нашри)да саводхонликка ўргатиш ишлари катта гуруҳдан бошланиши қайд 
этилган[5], бўлиб, дастурда қайд этилган мактабгача таълим ташкилотлари 
намунавий ўқув режасида «Саводхонликка ўргатиш» фаолият турининг 
тахминий миқдори қуйидагича тақсимланган: 
№ 
Ўқув йили давомида 
Соғломлаштириш даври мобайнида 
Бир 
ҳафта 
ичида 
Бир 
ой 
ичида 
Ўқув йили 
мобайнида 
Бир ҳафта 
ичида 
Бир ой 
ичида 
Соғломлаш-
тириш даврида