Ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti analitikkim yo fanidan zamonaviy pedagogik tehnalogiyalar asosida tayyorlangan


Вернернинг координацион назарияси


Download 2.92 Mb.
bet31/86
Sana02.06.2024
Hajmi2.92 Mb.
#1836587
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   86
Bog'liq
portal.guldu.uz-A N A L I T I K K I M YO

Вернернинг координацион назарияси
Вернернинг классик назариясига (1893 й) кура оксидланиш даражаси -бу элементнинг валентлик улчови; элементнинг валентлик улчови уша элементнинг нечта водород атоми билан алмашиниш сонига боглик.Масалан Рt хлор билан реакцияга киришганда у РtК4 гача оксидланади хлор эса СI- гача кайтарилади. Рt нинг хар бир иони 4 та СI-ионларини бириктириб олади ва зарядини компенсациялайди.Бундай йул билан аникланган валентликни Вернер бош валентлик деб атади.Бу билан элементнинг узаро таъсир этиш имконияти чегараланмайди ва унда кушимча имконият хосил булиши мумкин. Бу имкониятни Вернер кушимча ёки колдик валентлик деб атади. Ана шу хусусиятига асосан бу ионга кушимча микдорда ионлар ёки молекулалар бирикиши мумкин:
Масалан: РtСI4К2CIРtСI62- РtСI4К2NН3Рt(NН3)2СI4:
В/3КNН3В/3NН3 ва хоказо.

Бундай йул билан хосил килинган бирикмаларни Вернер координацион богланишли бирикмалар деб атади.


Булардан марказий ионни ажратиш мумкин. Марказий ионни бошкача килиб комплекс хосил килувчи ион хам дейилади, у мусбат зарядли булади. Марказий ион атрофида маълум сонли бошка ионлар ёки молекулалар гурухлашади ёки ураб олади. Бундай ионлар ёки молекулаларни лигандлар ёки аддендлар дейилади.
Комплекс хосил килувчи ион аддендлар билан биргаликда бирикманинг ички сферасини ташкил этади.
Лигандларнинг ички сферадаги максимал сони марказий ионнинг координацион сонини белгилайди. Энг куп координацион сонлар 4 ва 6 дир,
лекин координацион сони 2,3,5,7,8,9,10 буладиган комплекс бирикмалар хам мавжуд.
Купчилик комплекс бирикмаларда ички сферадан ташкари, манфий ёки мусбат ионлардан иборат буладиган ташки координацион сфера хам булади.
Ташки сфера ионлари комплекс хосил килувчи билан ионоген богланган булади, яъни моддалар сувда эриганда улар эркин ион холида ажралиб чикади. Аксинча комплекс хосил килувчи ион билан лигандларнинг богланиши ионоген булмайди ва сувли эритмада бутун ички координацион сфера комплекс ион холида булади.
К4[/е(СN)6] да /е - комплекс хосил килувчи, СNлиганд
Ташки координацион сферада КК ионлари булади.
[/е(СN)6]4—ички координацион сфера
Сувда эритилганда К4[/е(СN)6]4ККК[/е(СN)6]4- ,булади.
Комплекс ионлар заряди комплекс хосил килувчи ион билан аддендлар зарядининг алгебраик йигиндисига тенг
Масалан:[/е(СN)6]4-анионинг заряди К2К(-6)-4 га
[Cd(NН3)4]К2К0К2 га
[Сd(СN)4]2-К2К(-4)-2 га тенг ва хакоза.
Берилган элементнинг комплекс бирикмадаги валентлиги деб марказий атом-комплекс хосил килувчи ионнинг шу бирикмадаги хамма богларнинг йигиндисига айтилади.
Комплекс хосил килувчининг координацион сонини билиш хар хил комплекс бирикмаларнинг формулаларини ёзишга имкон беради.
Масалан; Сuнинг координацион сони 4га тенг унинг аммиакли комплекс бирикмаларининг таркиби куйидагича булади:
[Cu(NН3)4]CI2;[Cu(NН3)4]SО4;[Cu(NН3)4(ОН)2;[Cu(NН3)4]CО3 ва хакоза.
Купгина холларда бир зарядли манфий ионлар хамда комплексда биттагина координацион уринни эгаллай оладиган NН3, Н2О, С2Н5ОН ва шунга ухшашлар лигандлар булиб хизмат килади. Аммо бирданига 2 та ва ундан ортик координацион уринни лигандлар хам мавжуд.
Битта бог хосил киладиган лигандлар-монодентантлар дейилади (NН32О,СО,CI-,Вч-,I-,СN- ва хакоза).
Икки ва ундан ортик бог хосил киладиган лигандлар-полидентант лигандлар дейилади.
Масалан:С2О42-, SО42-,СО32- хоказо.
Битта лиганднинг хар бир конктрет холда хар хил дентантликни намоён килиши мумкин. Масалан, 6 дентантли ЭДТА К2 зарядли катион
билан 4 та бог.3К зарядли катион билан 5 та бог, 4К зарядли билан 6 та бог оркали богланади.

Полидентант лигандлар билан хосил килинган комплексларни «хелатлар» ёки ички комплекс бирикмалар дейилади.

Download 2.92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   86




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling