Таълим вазирлиги

 
3.Ҳаракат фаоллиги ва инсон соғлиги. 
Кўпасрлик эволюция бизнинг организмимизда жисмоний кучни қандай ишлатишга 
боғлиқ бўлган сурункали мослаштирилишдир. 
Ватан нимадан бошланади. Бизни мамлалкатда кўп халқлар ва миллатлар бор, 
лекин ҳамманинг ҳам битта онаси бор, унинг ватани ҳамбитта. 
Керакли жойга етиб бориш учун инсон ҳаракат қилади, одам организмидаги 
ҳаракатнинг барчаси унинг кучи ҳисобига ишлайди. Одам организмида ҳаракат хизмати 

---

202 
жуда катта бўлиб, ёшлигида жисмоний тарбия билан шуғулланиши, киши мия қобиғини 
яхши ривожлантиради ва соғлом қилади. Кучни ривожланиши одам ҳаракатларига ҳам 
таъсир этади ва уни қобилияти ва равон гапиришга олиб келади. Ҳамма гап шундаки, 
одам озиқлангандан сўнг ҳаракат қилади ва энергия ҳосил бўлади. Ҳаракат одамни ҳар 
қандай вазиятда ўзини бошқаришга ўргатади ва бошқа инсонга ҳурматда бўлишини 
ўргатади. Ҳамма нарсага эътиборлик жисмоний таъсир организмни фойдали ишлашга 
ўргатади. Одам ҳам ҳайвонга ўхшаган ўзи кутмаган ҳолда ўзини кучига ишониб ғаройиб 
ишларни қилиши мумкин. Шундай воқеалар ҳам кузатилганки, бахтсиз воқеалар ёнғин, 
сув тошқинлари инсон ўзини оғирлигидан ҳам жуда оғир ишларни бажарган. Шу нарсани 
биламизки биологик нуқтаи назардан инсон ўзи ўйламаган ишларни қила олади. Шунинг 
ҳисобига инсон кучи организмда тез ўзгариши бўлади. Футбол, хоккей ўйинларини 
кузатаётган томошабинларни ҳис хаёжонини ўзи ҳам бунга жавоб бўла олади. 
Ростдан ҳам ривожланган одам камроқ ўзини эхтиёжига камроқ куч сарфлайди. 
Балки бу нарса яхшидир. Бир вақтлар шундай хисоблашган. 
Бундан ташқари, жисмоний ҳаракатга кам эътибор берилган. Ҳамма нарса шундаки 
одам ривожланиши одамлар орасида жисмоний ҳаракатга қарама-қарши бўлиб қолди. 
Лекин жисмоний кучсиз бўлган одам организми яхши ривожлана олмайди. Бу 
нарса эволюция вақтида бизга кириб келган. Табиатни ўзи одамга ҳаракат, куч ҳаракати 
эхтиёжи соғлиқ учун зарур бўлади. Охирги ўн йил ичида ривожланган давлатларда ўлим 
суръати ошган. Буни энг катта сабаби одамларда юрак касалликлари кўпайганида. Улар 
орасида фақат иш билан машғул бўлган одамлар жисмоний ҳаракат қилмаган одамлардир. 
Гиподинусони аломатлари: 
1.Эътиборлик пасаяди; 
2.Овқат ҳазм қилиши бузилади, одам массаси ортиб боради; 
3.Ҳар хил машқлар учун куч етмайди; 
4.Мияни ишлаш қобилиятини пасайтиради.
Булар одам организмини чидамлилигини ва иш қобилиятини пасайтиради. Буни 
оқибатида шундай касалликлар пайдо бўлади. Гипортония, инфаркт, диобет. Бундай 
касалликлардан одамлар кўпроқ азият чекади.
Маслаҳатлар: 
1.Ҳаракатланиш одамга хузур бағишлаши керак; 
2.Спорт билан шуғулланиш, вақтни аниқ белгилаб олиш, спорт билан ҳар куни 
дарсдан олдин ёки уйга қайтганингизда шуғулланинг! 
3.Дўстларингиз билан бирга бўш вақтингизда жисмоний тарбия билан 
шуғулланинг! 
4.Буларнинг ҳаммасидан эринмангиз; 
5.Ўзингизни алоҳида юришга мажбур қилинг. 
6.Лифт ёнига етганингизда шу нарсани эста тутингки, бу нарса ҳам 
эринчоқликнинг бир аломатидир. 
Эрталабки бадан тарбия. Уйғонгандан эрталабки бадан тарбияни қилишга 
ўрганинг. Эрталабки бадан тарбия эрталабки уйқуни қочиришга ҳам ёрдам беради. Лекин 
бу нарса бирон бир спорт туридан тайёрланиш эмас. 
Бадан тарбия тортилишдан бошланади. Бу тортилиш умуртқаларни чўзишга ёрдам 
беради. Ундан сўнг қўл ва оёқ машқларини қилиш керак. 
Ҳаракатлар қийин бўлади, сўнг осонлашади. Ҳар доимгидек машқлар чуқур нафас 
олиш ва уни чиқариш билан тугатилади. Бу ҳаракатлар 5,6 дан, 8,10 тагача машқлар 
қилинади. Жойда туриб югуриш, қон айланишини яхшилайди. Машқлардан сўнг ювиниш 
маслаҳати берилади. Бу машқлар икки ҳафтадан сўнг ўз самарасини беради.