Ta'limi vazirligi 0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi asqar n ig ‘m atov

1 0 ‘zb ek iston R espublikasi Q izil kitobi. II jild — Т.: C hinar E N K , 2006.

---

5 6
EKOTURIZM asoslari
relyef shakllari, ochilib qolgan yotqiziqlar va boshqa k o ‘plab ajoyib 
tabiat yodgorliklari uchraydi.
H ozirgi ku n d a faqatgina S am arq an d viloyatidagi Z arafsh o n
qo'riqxonasi va Buxoro viloyatidagi «Jayron» ekom arkazi doim iy 
ravishda sayyohlarni qabul qilmoqda. Boy imkoniyatlarga ega b o ‘lgan 
C hotqol, Z om in, N u ro ta, H iso r q o ‘riqxonalari, A m udaryo qayirla- 
ridagi to ‘qaylar amaliy jihatdan foydalanilmayapti. Shuningdek ajoyib 
to g ‘ va c h o ‘1 la n d sh aftlari, b o ta n ik , geologik va gidrogeologik 
obyektlar sayyohlarni o'ziga jalb etib, ekoturizm ning rekreatsion 
elem entini tashkil etib, sport turizm i, alpinizm , to g ‘ ch an g ‘isi, ot 
sporti va boshqa faol dam olish turlarini qam rab oladi.
L ek in , 0 ‘zb ek isto n d a tab iatg a q ilingan h am m a say o h atlarn i 
ham ekoturizm deb atay olm aym iz. C hu nk i shah arlik larn in g toqqa 
ch iqib dam olishlari, agarda u ekologik m aqsadlarga y o ‘n altirilgan 
b o 'lm a sa , ek o tu rizm em as, balki tab iiy tu rizm d ir. M asalan , to sh - 
k en tlik larn in g 90 foizi 100— 130 km rad iu sd a ta b ia t q o 'y n ig a bir 
k u n lik ta sh rif q ilad ilar. M azk u r tu rizm stixiyali ravishda tashkil 
etilib , ekologik va sa n ita r talab larg a rioya qilin m ay d i. N atijad a 
tabiiy m u hit keskin ravishda ifloslanadi. U larn in g aksariyati «yov­
voyi turlar» d an ib o rat b o 'lg a n i u c h u n h am , say o h atc h ila rn in g
tab ia tg a yetgazgan zarari h am d a u n i qoplash h aq id a o ‘ylab ham
k o 'rilm a y d i. B unday say yo hlarn i jo n k u y a r ekolog, e k o tu ristlar- 
n ing R espublika assotsiatsiyasi b o sh lig 'i V. Soy « q o zo n -tu rizm » , 
y a’ni yaxshi ovqatlanib, dam olishni xush k o ‘radigan xudbin tu rist- 
lar, deb atash i bejiz em as.
T abiatni m uhofaza qilish davlat q o ‘m itasining m a’lum otlariga 
k o ‘ra ularning um um iy sonidan oilali turistlar — 60% , korxonalar 
jam oasi 30%, tasodifiy kom paniyalar 7%, boshqalari esa 3% ni tashkil 
etadi. H ar bir ekoturist u ch u n sutkalik sarf-xarajatlar 10 ming dan 
to 30 ming so ‘m gacha boradi. K undalik sarf-xarajatlam ing um um iy 
k o 'rsatkichi ovqatlanish, tran sp o rt, joylashish, xi/.mal ko‘rsatish turi 
va sifatiga bog‘liq ravishda oshib boradi. Shaharliklam ing «ekoturistik 
sayohati» k o ‘pi bilan 5—7 kunga c h o ‘ziladi. Aksariyal hollarda uning 
davomiyligi b irk u n d an oshmaydi va yakshanba yoki bay ram kunlariga 
to ‘g‘ri keladi. Bu «qozon-turist» lam ing labiiy muhilya bo'lgan bosimi 
yil davom ida notekis taqsim lanishiga olib kolimnjclji.
2001—2005-yillarda 0 ‘zbekistoiula okMivmislik va terroristik 
oqim larning tog ‘li hududlarda laoliyal у
11
rilisli)*a im uishlari keskin 
ravishda ekoturizm ning kamayib kelisini'.a olib kr.lili. Shuning uchun

---