Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

7.3. O‘zbek olimlarining moliyaviy qarashlari 
 
Moliya fanining paydo bo‘lishi va taraqqiyotiga ajdodlarimiz 
buyuk hissa qo‘shishganligi haqida mazkur darslikning 1.5-
paragrafida qisqacha bayon berib o‘tdik. Lekin XVI asrdan 
boshlab, ya’ni yurtimizda “musulmon uyg‘onish” davri tugashiga 
bog‘liq ravishda iqtisodiy ta’limotlar, jumladan, moliya sohasida 

---

224 
O
н
 = A
хў
 - A
бў
x (R
ж
: R
ў
), 
Bu yerda: O
н
- aylanma mablag‘larning nisbiy ozod
bo‘lishi; 
A
хў
- tahlil qilinadigan davrdagi aylanma
mablag‘larning haqiqiy miqdori (yillik
o‘rtachasi); 
A
бў
- bazis (o‘tgan) davrdagi aylanma 
mablag‘larning miqdori (yillik o‘rtachasi); 
R
ж
- hisobot (joriy) davrda realizatsiya
qilingan mahsulotlar hajmi; 
R
ў
- o‘tgan (bazis) davrda realizatsiya qilingan 
mahsulotlar hajmi. 
Aylanma mablag‘larning aylanuvchanligini tezlashtirish XYuS 
moliyaviy holatini mustahkamlashning muhim rezervi hisoblanadi. 
Buning natijasida iqtisod qilingan mablag‘lar investitsiyalarga, 
innovatsion 
faoliyatga, 
aktivlarning 
tarkibiy 
tuzilishini 
takomillashtirishga va h.k.larga yo‘naltirilishi mumkin. 
Moliyaviy rezervlarni jalb qilishda moliyaviy leverijdan 
foydalanish katta ahamiyatga ega. Kompaniyaning aylanmasiga 
turli shakllarda qarz mablag‘larni jalb qilish evaziga rentabellikning 
o‘sishiga moliyaviy leverij deyiladi. Moliyaviy leverij XYuS qarz 
kapitalining XYuS o‘z kapitaliga nisbatini ko‘rsatuvchi moliyaviy 
faollik koeffitsiyenti orqali ifodalanadi. Uni formula orqali quyidagi 
tarzda ko‘rsatish mumkin: