Tanlanab kuzatish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA‘LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI   TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI “STATISTIKA VA EKOOMETRRIKA” kafedrasi Mavzu: EKONOMETRIKA FANINING PREDMETI , USULLARI VA VAZIFALARI N.I.HAYITOVA

REJA:

• 1. Ekonometrika fanining rivojlanish tarixi
• 2. Ekonometrika fanining predmeti va vazifalari
• 3. Ekonometrik usullarning xususiyatlari
• 4. Ekonometrik modellashtirishning nazariy asoslari
• 5. Ekonometrik modellashtirish bosqichlari

1. Эконометрика фанининг ривожланиш тарихи
Бутун дунё фан тараққиётида Эконометрика жуда қисқа вақт ичида ривожланган ва ривожланаётган фан бўлиб ҳисобланади. «Эконометрика» (грекча «метрон») сўзи иккита «экономика» ва «метрика» сўзларининг йиғиндисидан ташкил топган. Бу сўзларнинг бирлашмаси иқтисодиётни ўлчайман деган маънони англатади.
I босқич. «Эконометрика» ибораси Павел Цьемпа томонидан
киритилган. «Агар бухгалтерия ҳисоби маълумотларига алгебрия ва геометрия
усулларини қўлласа, у ҳолда хўжалик фаолияти натижалари тўғрисида янада чуқурроқ тасаввурга эга бўлиш мумкин» деб таъриф берган.
II босқич. Иқтисод соҳасида янги йўналиш «Эконометрика» фани пайдо
бўлади. Ирвинг Фишер Эконометрика жамиятининг асосчиси
(1930 йил 29 декабрь) ва биринчи президенти (1931-1934 йиллар).
Фишер томонидан ишлаб чиқилган пул миқдори (пул таъминоти),
пул айланмасининг ўртача тезлиги, нарх даражаси ва ишлаб
чиқарилган товарлар сонининг нисбатларини кўрсатадиган
тенглама. M·P=P·Q
М-пул массаси (пул таъминоти);
V-пул айланмасининг ўртача тезлиги;
P-нарх даражаси;
Q-ишлаб чиқарилган товарлар миқдори
PQ маҳсулоти номинал ишлаб чиқариш ҳажмига эга - номинал ЯИМ.
III босқич. Иккинчи жаҳон урушидан кейин макроиқтисодий моделларнинг ривожланиш даври. Лоуренс Роберт Клейн Эконометрика жамиятининг президенти (1960 йил) сифатида, статистик нуқтаи-назардан Клейн назарияси ишончлироқ бўлгани учун ҳам, бу назариянинг макроиқтисодий моделини ривожлантирган. Лоуренс Роберт Клейн иқтисод соҳаси бўйича Алфред Нобел мукофотини олган (1980 йилда).
IV босқич. «Эконометрика» фанининг жадаллик билан ривожланган ҳамда ахборот технологиялар билан чамбарчас боғланиб дастурлаш даражасига чиқган давр.
Эдвард Эмори Лимер томонидан Альфред Коулз III
ёндашувига алтернатив қарашлар ишлаб чиқилган. Бу олим
Бу олим Байес услубиёти ёрдамида ўзининг қарашларини ривожлантирган ҳамда эконометрикани тараққий топишига ҳисса қўшган. Байес назарияси ўрганилаётган статистик тўпламда қўлланиладиган эҳтимолликни талқин қилиш. Эҳтимоллик, чиқарилган хулосанинг ҳақиқат эканлигига ишончлилик даражаси сифатида қаралади.
V босқич. «Эконометрика» фанининг замонавий кўринишини очиб берган давр десак адашмаган бўламиз. Замонавий эконометрика даври, бу фан бўйича кўплаб дарсликлар, ўқув қўлланмалар чоп қилинган ҳамда ҳар бир дарслик ва ўқув қўлланмада тадқиқотчилар ҳамда талабалар дуч келадиган муаммолар ёритилган.
Кристофер Альберт Симс 1942 йилда туғилган америкалик эконометрик
ва макроиқтисодчи олим. Симс ўзининг тадқиқот йўналишлари бўйича
«Эконометрика» фанига катта ҳисса қўшган, жумладан, асосий назариялардан бири эмпирик макроиқтисодиётда вектор авторегрессиясини қўллаш бўлган. Яна бир муҳим қарашларидан бири, иқтисодий сиёсатни шакллантириш ва баҳолашда унинг кучи ҳақида баҳслашиб, Байес статистикасини ҳимоя қилган. Эконометрика жамиятининг президенти (1995 йил) бўлган ҳамда иқтисод соҳаси бўйича Алфред Нобел мукофотини олган (2011 йилда).