Tanlangan asarlar
Download 5.46 Mb. Pdf ko'rish
|
|
«Buni qara-yu - shunday uzoq joydan, daryodan soylik va d o 'n g lik la rd a n bu yergacha kishanda hakkalab kelibdi, yilqichilarga axir yetib olibdi. Tun bo'yi, e h ti mol, sakrab-sakrab y urib kelgandir. S urg u n d an qochgan m axbusdek yakka o'zi kishanni ja ra n g -ju ru n g qilib yo'l y urgandir...» «Qoyil-e!» - boshini chayqadi Tanaboy. Saman y o 'r g'a n i silab-siypay boshladi, yuzini uning lablariga tu td i. U bo'lsa sekin-asta labini qim irlatar, ko'zlarini yum ar edi.
Nima qilamiz endi, a? Bu q ilig'ingni tashlasang bo 'lard i, Gulsari. O xiri yomon bo'ladi. Tentaksan, t e n tak . Hech narsani bilmaysan... 240
Tanaboy saman y o 'r g 'a n i ko'zdan kechirib chiqdi. Tishlangan yerlari b itib ketishi mumkin. Ammo ki shan oyog'ini q a ttiq shilib yuboribdi. T o 'p iq la rid a n qon oqm oqda edi uning. Kishanga qoplangan kigizga kuya tu sh ib chirib ketgan ekan. S uvdan hakkalab o 'tg a n id a kigiz tu shib ketib, tem iri ochilib qolibdi. Ana shu uning oyoqlarini qonga belabdi. «D aqqiyunusdan qolgan bu kishanni hoynahoy Ibrohim chollardan olgan b o 'lsa ke rak. Bu uning ishi» - deb o 'yladi Tanaboy g'a zab bilan. Kimniki b o 'lardi bo'lm asa? Kishan - eskilardan qolgan. H a r bir kishanning maxsus qulfi bo 'lad i, kalitsiz ocha olmaysan. Ilgarilari ot o 'g 'r ila ri o tlarni yaylovlardan haydab ketib qolmasliklari uchun eng yaxshi o tlarning oyoqlarini kishanlab qo'yishardi. O d diy arqon tushovni pichoq bilan kessang - bas, kishanlangan otni esa olib keta olmaysan. Ammo b unday voqealar qachonlardir bo 'lard i, hozir esa kishan kamyob narsa b o 'lib qolgandi. O 'tm is h d a n xo tira sifatida bironta cholda saqlanib qol gan chiqar... Lekin bunisiga nima deyish mumkin, hoy nahoy, kimdir m aslahat bergan. Ovul yaylovidan uzoq qa ketib qolmasligi uchun saman y o 'r g 'a n i kishanlab q yishibdi. U bo'lsa baribir qochib kelibdi... B u tu n oila bir b o 'lib G ulsarining oyog'idan kishanni yechib olishdi. J a y d a r jilovidan ushlab, y o 'r g 'a n in g ko'zini berk itib tu rd i, qizlari atrofida o 'y n a b yurishar- di. T anaboy bo'lsa, ham m a asboblarni keltirib, qulfni ochishga k a lit tanlash bilan ovora bo'lib, terlab-pishib ketgandi. T em irchilik malakasi, uquvi y arab qoldi. Uzoq pishillab urindi, q o 'lla ri shilinib ketdi, lekin baribir y o 'lin i to p ib ochdi. Kishanni uloqtirib yubordi. Y o 'r g 'a n in g oyoqlaridagi qon oqayotgan joylariga m alham q o 'ydi. J a y d a r uni otqoziqqa bog'lagani olib ketdi. K a tta qizi singlisini orqasiga opichib olib, u lar ham o 'to v g a y o 'l olishdi. Tanaboy b o 'lsa hamon hansirab, pishillab o 'tira rd i, u q a ttiq charchagandi. Keyin asboblarni yig'ishtirib, yer dan kishanni oldi. Q a y ta rib berish kerak, bo'lm asa yana ja v o b berishga t o 'g 'r i kelib qolar. Zanglagan ki-shanni tom osha qila tu rib , ustaning ishiga qoyil qoldi. J u d a p u x ta ishlangan. Keksa qirg'iz tem irchilarining ishi. 241
Ha, bu h u n ar endi y o 'qolgan, um rbod u n utilga n edi. Kishanlar endi kerakmasdi. Ammo boshqa buyum larning y o 'qolganiga afsuslanasan, kishi. Kum ushdan, misdan, yog'ochdan, terid a n qanday bezaklar, qanday asbob- anjom lar yasashardi! Q im m at ham emasdi, lekin chiroyli b uyum lar edi. H a r birining o'z iga xos chiroyi bor edi. Endi bunaqalar yo 'q . Endi ham m a narsani: krujka- lar, laganlar, qoshiqlar, ziraklar va tog'o ra ch alarn i alyu- m indan yasashadi - qayoqqa borsang, ham m a y erda bir xil narsa. Jonin g g a tegib ketadi. Egarsoz ustalarning ham eng oxirgi lari qoldi. Q a n aq a egarlar qila bilishardi- ya! H a r bir egar o'z tarixiga ega edi: kim, qachon, kim uchun ishlangan va m ehnati qanday taqdirlangan. Y aqinda hamma xuddi u yoqda, Yevropadagidek, mashi nada yuradigan b o 'lsa kerak. Hammasiniki bir xil mashina, faqat nom erlaridan ajratasan xolos. Bobolar hunarini esa u n u tib yuboryapmiz. Q adim iy q o 'l h u narini y o 'q o td ik , holbuki, inson qalbi ham, ko'z i ham q o 'lla rd a ... Goho Tanaboyni shunday xayollar c h u lg 'a b olardi. X alq hunari haqidagi mulohazalarga berilib ketardi, uning y o'qolib borayotganligi uchun kimni ayblashni bilmay kuyib-pishar, g 'a zab lan a r edi. H olbuki, uning o'zi ham yoshligida q adim dan meros qolgan narsa- larning dushmani b o 'lg an edi. Bir kuni h a tto komso- mol yig'ilishida o 'to v larn i tu g atish h aqida n u tq ham so'zlagandi. Kim dandir o 'to v la r yo'qotilishi kerakligini, o 'to v inqilobdan oldingi tu ra r jo y ekanligini eshitgandi. «Bitsin o'tov! Eskichasiga yashashni bas qilaylik!» O 'to v n i ham «quloq qilishdi». U y la r q u ra boshlash di, o 'to v la r esa sindirib tashlandi. Kigizlarni ham qir- qib, har xil narsalarga ishlatishdi, yog'ochlari - keraga va ch a ng'aroqla ri esa hovli devorlariga, mol q o 'ralariga ishlatildi, o 'tin qilindi. Keyin m a ’lum bo'lishicha, uzoq yaylovlarda o'tov- larsiz chorvachilik qilib bo'lm as ekan. Tanaboy bunday so'zlarni aytishga og'zi qanday borganligiga, ko'chm a chorvachilik uchun hali o 'to v d a n du ru stro q boshqa hech narsa o 'y la b topilm aganligiga qaramay, uni nega qorala- ganiga endi o'zi ham hayron qolardi. H a r b ir kichik 242
bo'lagi ajd o d larn in g asriy tajrib asid an o 'tg a n o 'to v o'z x a lqining ajoyib kashfiyoti ekanligini u nega k o 'r a ol- magan ekan? U endi qari T o 'r g 'a y dan qolgan ilma-teshik, is bos- gan o 'to v d a yashardi. O 't o v ju d a eski edi, faqat J a y d a r benihoya sabr-toqatli bo 'lg an i uchungina undan foyda lanib kelayotgan edilar. U bir necha kunlab o'to v n i yamab-yasqar, yashab b o 'la r holga keltirar, bir-ikki haf- ta d a n so 'n g esa chirik kigiz yana sitilib ketar, yana te- shiklar k o 'rin ib qolar, g 'u v u lla b shamol kirar, qor kirar, yo m g 'ir o 't a r edi. T a g 'in J a y d a r uni tikish-yamashga kirishardi, bu ishning poyoni ko'rinm asdi. - Q achongacha azob chekamiz? - deb zorlanardi u. - Q arang, kigiz emas bu - kukun, qum dek to 'k ilib ketyapti. Keragasi bilan uvoqlari nimaga o 'x sh a b qoldi! Aytgani uyalasan. Iltimos qiling, ta la b eting, loaqal yangi kigiz
berishsin. Shu
uyning egasimisiz yoki y o 'q m i? Axir biz ham odamga o 'x sh a b yashashimiz kerak-ku... Tanaboy avval lari uni yup atib , v a ’d a qilib yurdi. O vulda o'z iga yangi o 'to v tik ib berishlari zarurligi haqida og'iz ochganida esa, keksa ustalar allaqachonlar o 'lib ketishgan, yoshlar bo'lsa o 'to v n i qanday yasash to 'g 'r is id a t a s a w u r g a ham ega emasligi m a ’lum bo'lib qoldi. O 't o v uchun kolxozda kigiz ham y o 'q edi. B o'lm asa ju n beringlar, o'zimiz kigiz bostirib ola- miz, - deb iltimos qildi Tanaboy. Q a n a q a ju n , - deyishdi unga. - Sen nima, osmondan tushdingm i? J u n n in g hammasi plan b o'yicha sotilyapti, x o 'ja lik d a bir gramm ham qoldirish mumkin emas... - S o 'n g o 'to v o 'r n ig a brezent chodirni tak lif qilishdi. Ja y d a r q a t ’iy rad etdi: - C hodirda yashagandan k o 'r a yirtiq-yam oq o 'to v d a yashagan yaxshiroq. K o 'pgina chorvadorlar bu v aq td a chodirlarga ko'c hib o 'tish g a m ajb u r bo'lishgandi. Ammo bu o'zi qanaqa t u r a r jo y ? Na tu r ib y ura olasan, na o 't i r a olasan, na olov yoqib b o 'la d i? Yozda haddan tashqari isib ketadi, qishda esa sovug'iga it ham chi day olmaydi. Na buyum- larni joy lash tira olasan, na o 'c hoq q ura olasan, na 243
chiroyliroq qilib bezata olasan. M ehm onlar kelib qolsa qayoqqa o'tqazishingni bilmaysan. - Y o'q, yo'q! - deb bosh to rtd i J a y d a r. - Nima qilsangiz qiling-u, lekin men chodirda yashamayman. Chodir b o 'y d o q lar uchun, u ham b o 'lsa vaqtinchalikka, bizning esa bola-chaqamiz bor. U larni cho'm iltirish kerak, tarbiyalash kerak, y o 'q , chodirda turm aym an. Bir kuni Tanaboy J o 'ra n i uchratib qoldi va bu haqda unga hammasini gapirib berdi. - Bu yo g 'i nima bo 'lad i, rais? J o 'r a g 'a m g in bosh chayqadi: - Bu haq d a biz ikkimiz o'z v a q tid a o'ylashimiz kerak edi. Yuqoridagi rahbarlarim iz ham. Hozir bo'lsa x a tla r yozyapmiz-ku nima deyishlarini bilmaymiz. J u n - qim m atbaho xomashyo, kamyob narsa, eksport qilinadi, deyishadi. U n i x o 'ja lik n in g ichki ehtiyojlariga sarflash maqsadga muvofiq emasmish. S hundan keyin T anaboy jim ib qoldi. Demak, qis- man uning o'zi ham aybdor ekan bu yerda. U o'z ining te n takligidan un chiqarm ay kula boshladi: «Maqsadga muvofiq emas! Ha-ha-ha! M aqsadga muvofiq emas!» «M aqsadga muvofiq emas» degan bu chayir so'z uzoq vaqtgacha xayolidan ketmadi. S hunday qilib, u lar qirq yamoq b o 'lib ketgan-a, tuzatish uchun oddiy ju n zarur b o'lgan eski o 'to v d a yashayverishdi. Ju n n i esa kolxoz o 'ta r la rid a to nnalab qirqishar edi... Tanaboy q o 'lid a kishan ushlaganicha o'z o 'to v i ol diga keldi. U shu q adar g 'a rib o n a ko 'rin ib ketdiki, ham m a narsaga - o'ziga ham, saman y o 'r g 'a n in g oyoq larini qonatgan manavi kishanga ham g 'azabi oshib ketdi, h a tto tishlarini g 'ijirla tib qo'ydi. Ana shunday g 'a zabi qaynab tu rg a n bir pay td a, y ana G ulsarining ketidan quvib kelishayotgan o tb o q arla r kelib qolishsa bo'ladim i. O lib ketinglar! - deb baqirdi Tanaboy ularga va g 'a zabda n lablari titr a y boshladi. - Manovi kishanni esa raisga beringlar, aytinglarki, agar u saman y o 'r g 'a n i y ana kishanlaydigan bo'lsa, naq men mana shu kishan bilan uning boshini m ajaqlab tashlaym an. S hunday deb aytinglar! 244
U bekorga shunday degan edi, a lb a tta . Attang! Chunki uning b u nday qiziqqonligi va t o ‘g ‘riso‘zligi unga hech qachon yaxshilik keltirm agan edi... ГХ Serquyosh, charog'on kun edi. B ahor quyoshga bo qib, ko'zini suzar, bargaklardan sochpopuk ta q ib beza- nar, shudgorlardan bug' chiqar, so'qm oqlarda, naq oyoq ostida maysa o 't l a r barq urib yashnardi. O tx o n a oldida bolalar chillak o 'yna shardi. Chaqqon- gina bir bola chillakni osmonga otadi-da, poylab tu rib uni chillak d asta bilan qulochkashlab urib, uchirib yu- boradi. O ra liq n i chillak dasta bilan o'lch a y boshlaydi - bir, ikki, uch... y etti... o 'n . .. o 'n besh... Injiq hakamlar anovi g'irro m lik qilmasligi uchun uning orqasidan gala- gala b o 'lib kuzatib borishardi. Yigirma ikkita. - Avval yetmish sakkiz edi, endi yigirma ikki, - dey di hisoblab bola va y ak u n lab bo'lgach, shodligini ichiga sig'dirolm ay qichqirib yuboradi: - Yuz! Yuz bo'ldi! - Ur-a-a-a, yuz! - deb boshqalar ham qo'shilishadi. Demak, naq m o 'lja lg a urgan. O rtiq ham emas, kam ham. Endi yutqizgan «zuv»lashi kerak. G 'o lib g an a k k a - marra chizig'iga boradi-da, u yerdan chillak otadi. T a g 'in ham uzoqroqqa tu shadigan qilib otadi. Hamma chillak tushgan joyga q arab chopadi, u yerda chillakni yana bir bor uradi, xullas, shu tarzda uch m arta uriladi. Yengilgan bolaning y ig 'la b yuborishiga sal qoladi - u shuncha uzoq yerga «zuv»lab borishi kerak! Lekin o'yin qonuni q a t ’iy. «Nega turibsan, qani zuvla!» Zuvlovchi o'pkasini to 'ld ir ib c h u q u r nafas oladi-da: Oqboy, Ko'kboy, Buzoqlarni haydama. Haydasang-u yetmasang, Bolalarga aytaman - zu-u-u-uv... - deya chopib ketadi. U ning kallasi ovlay boshlagan b o ‘lsa-da, «zuv»lashda davom
etadi. Ammo
chiziqqacha yetkaza
olmaydi. 245
O rq a g a qaytib, y ana boshqatdan bosh lash kerak. Yana yetkaza olmaydi. G 'o lib ta n ta n a qiladi. Nafasing yet- mayaptimi — opichib bor! U zuvlovchiga opichib oladi, unisi b o 'lsa eshakdek k o 'ta r ib ketadi. - Q ani, tezroq, ildamroq yur! - deb oyog'i bilan niqtaydi minib olgan bola. - Bolalar, qaranglar, bu me- ning Gulsarim. Q ara, u qanday y o 'r g 'a la b boryapti... Gulsari
bo'lsa devor ortida, o tx o n ad a turgandi. Toliqqandi. Negadir bugun uni egarlashmadi ham. E rta labdan beri yem-xashak ham berishmadi, sug'orishm adi ham. Esdan chiqarib yuborishdi shekilli. O tx o n a alla q a chon b o 'sh a b qolgandi, aravalarni ham olib ketishgan, otliq lar tarqalishib, o txonada uning birgina o'zi qolgan edi.
O tb o q a r la r otxonani tozalashar, bolalar devor orqasi da qiy-chuv ko 'tarish ib o 'y n a sh ar edi. Gulsari hozir cho'lga, yilqilarning oldiga borsa! Keng yalangliklar ko'ziga ko'rinib ketdi... Bepoyon c h o 'ld a yilqilar erkin daydib yurganligini ko'z oldiga keltirdi. K ulrang g'oz la r ustidan uchib o'tish y ap ti, qanotlarini qoqishyapti, o'z orqalaridan ergashishga chorlashyapti. Gulsari bir silkinib, arqonni uzishga urinib ko'rdi. Y o'q, q o 'sh q a v a t zanjir bilan uni mahkam bog'lab qo'yishibdi. Ehtimol, o'zinikilar eshitib qolar? Gulsari derazaga kallasini cho'zib, oyoq ostidagi ta x ta n i tepib: «Qaydasizla-a-г?»... degandek b o 'g 'iq ovozda cho'zib kishnab yubordi. - Ovozingni o'chir, shayton, kishnab bo'lding! - dedi otb o q ar chopib kelib va unga belkurakni o 'q ta ld i. S o 'n g eshik orqasidagi allakim ga m urojaat qilib qich qirdi: - O lib chiqaymi? - O lib chiq! - deb javob berishdi unga hovlidan. Mana,
ikki otb o q ar y o 'r g 'a n i hovliga olib chi qishdi. Uh, buncha yoru! H avo qanday yaxshi! Sa man y o 'r g 'a n in g yupqa burun parraklari k o'klam ning sarxush etuvchi havosidan titr a y boshladi. Barglarning nim achchiq hidi, nam tu p ro q isi kelyapti. Tanasida qon qaynayapti. Q ani endi hozir chopib ketsa. Gulsari yengilgina sakrab qo'ydi. 246
- Тек, tek!
- birdaniga bir necha ovoz uni to 'x ta td i. Nega bugun uning atro fid a odam lar bunchalik k o ‘p? K ulrang x a la t kiygan, yenglari qayrilgan, qo 'llari baquv- vat, ju n d o r kishi oq la tta g a qan a q ad ir yaltiroq buyum- larni te rib q o'ym oqda. U la r quyosh nuri ostida ko'z larni qam ashtiradigan d arajad a yaltiraydi. Boshqalari arqon ushlab turishibdi. lye, yangi x o 'jay in i ham shu yerda- ku! Keng galifedagi semiz oyoqlarini kerib, gerdayib turibdi. H am m aniki kabi uning ham qoshlari uyulgan b o 'lib , fa q at yenglari shimarilmagan edi. Bir q o 'lin i be- liga tira b olgan, ikkinchisi bilan kitelidagi tugm alarini a y lantirib o 'ynam oqda. Kecha undan y ana o'sha bad b o 'y hid anqigandi. - Xo'sh, nega q arab turibsizlar, boshlanglar! Bosh- lasinlarmi, J o 'r a q u l O ldanovich? - deb m u ro jaa t qildi raisga Ibrohim. U indamay bosh silkidi. Q ani boshlanglar! - dedi-da, Ibrohim shoshib-pishib, o tx o n a darvozasidagi mixga tulki teri telpagini ilib qo'yadi. Telpak g o 'n g ustiga du m alab tushib ketadi. Ibrohim uni jirk a n ib qoqib-silkitib, y ana ilib q o 'ya di. - Siz sal chekkaroqqa borib tursangiz bo 'lard i, J o 'ra q u l O ldanovich, - dedi u raisga. - Tag'in, kim bilsin, t u y o g 'i tegib ketishi ham mumkin. O t - ahmoq maxluq, shikast yetkazishi hech gapmas. Bo'ynidagi qil arqonni his etgach, Gulsari bir seskanib tushdi. Tikandek arqon. Arqonni sirg'aluvchi sirtmoq qilib k o'kragi ustidan bog'lashdi, uchini ustidan oshi- rib yonboshiga tashlashdi. Nima kerak ularga? Negadir arqonni o rqa oyog'iga solib, t o 'p ig 'id a n o'tkazishyapti, oyoqlarini tushovlashyapti. Gulsari asablana boshladi, pishqirdi, ko'zini ola-kula qildi. Nima qilganlari bu? - Tezroq! - deb shoshirdi Ibrohim va k utilm aganda ingichka ovoz bilan chiyillab yubordi: - Yiqit! Ikki j u f t b a q u v v a t ju n d o r q o 'l arqonni zarb bilan o'zlari tom onga to rtd i. Gulsari ildizi qirqilgan darax td ek yerga gursillab yiqilib tushdi. Quyosh gir aylanib ketdi, zarbdan yer g u m b u rlad i. Bu nimasi? Nega u yonboshlab yotibdi? Nega odam larning yuzlari yuqori tom on g 'a la ti cho'zilib ketgan, nega d a ra x tla r balandga k o 'ta rilg a n ? 247
Nega u yerda bunday noqulay vaziyatda y o tib d i? Y o'q, bunaqasi ketmaydi! Gulsari kallasini k o 'ta r ib bir silkindi, b u tu n ta- nasi bilan qo 'z g 'alish g a h arak at qildi. A rqonlar uning oyoqlarini qorniga to rtib , terisiga botib ketdi. Saman y o 'r g 'a ijirg'anib, bog'lanm agan b itta o rqa oyog'ini jon- jah d i bilan siltay boshladi. Arqon to rtild i, chirsilladi. - U stiga tashlan, bos, ushla! - deb tip irch ilab qoldi Ibrohim. Hamm a otga tashlandi, tizzalari bilan bosishdi. - Boshini, boshini yerga bosinglar! Bog'la! Tort! Ha, shunday. Tezroq bo'lsanglar-chi! M ana bu yeridan yana bir o 'tkaz . Tort, yana bir to rt, ta g 'in . Ha, balli. Endi bu yeridan ilintir, tu g u n qilib bog'la! - deb tinmay chiyillardi Ibrohim. Saman y o 'r g 'a n in g oyoqlarini arqon bilan tobora qi- sishib, to hammasi q a ttiq b ir tug u n b o 'lib y ig'ilm aguncha tortishaverishdi. Gulsari oyoqlarini chirm ab olgan arqondan qutulish uchun hamon urinib, bo'yni va kallasiga o 'tir ib olgan odam larni itq itib tashlab, q a ttiq ingrab yubordi. Le kin odam lar uni ta g 'in tizzalari bilan bosa boshladilar. Y o 'r g 'a n in g terg a botgan tanasi changak b o 'lib , tomir- lari tortishib, oyoq lari uvishib qoldi. Shunda u taslim bo'ldi. - Uf-f, xayriyat-ey! - X o 'p kuchi bor ekan-da! - T raktordek kuchi b o 'lg a n id a ham endi qim ir eta olmaydi! Shu p ay t x o 'jay in n in g o'zi saman y o 'r g 'a n in g yoniga yugurib kelib, uning bosh tom onida c h o 'q q a y ib o 'tirib oldi. Yana kechagi aroqning hidi g u p etdi va go'y o uning oldida ot emas, balki odam - ashaddiy dushmani yotgandek oshkora n afrat va ta n ta n a bilan tirjaydi. Terlab-pishib ketgan Ibrohim ro'molchasi bilan arti- na-artina uning yoniga o 'tird i. Rais ikkalasi yonma-yon o'tirishib, b undan keyin yuz berishi lozim b o 'lg an hodi- sani kutib, papiros cheka boshlashdi. Hovlining orqasida esa bolalar chillak o'ynashardi: 248
Oqboy, K o'kboy, Buzoqlarni haydama. Haydasang-u yetmasang, Bolalarga aytaman - zu-u-u-uv...
- Quyosh hamon ilgarigidek n ur sochardi. Y o 'r g 'a so'nggi m arta poyonsiz dashtni k o 'r ib tu rg a n d i, u yer- larda yilqilar erkin day d ib yurganligini ko'rayotgandi. U la r ustidan kulrang g 'o z la r uchib o 'tish y a p ti, q a n o t larini qoqishyapti, o'z orqalaridan ergashishga chorlash y a p ti... G ulsarining tu m sh u g 'ig a esa pashshalar yopish- gan. H ayday olmaydi... - Boshlaymizmi, J o 'r a q u l Oldanovich! - deb so'radi ta g 'in Ibrohim. Unisi indamay bosh silkidi. Ibrohim o 'rn id a n turdi. Hamm a y ana harakatga keldi, yopirilib bog'langan y o 'r g 'a n i tizzalari va ko 'k rak lari bilan bosishdi. U ning kallasini ta g 'in ham qattiq ro q yerga bosishdi, choti orasida kim ningdir qo 'llari g 'im irlab qoldi. Bolalar devor ustiga chiqib chum chuqlardek tizilib olishdi.
- Q a ranglar, bolalar, qaranglar, nima qilishyapti. - Saman y o 'r g 'a n in g tuyoqlarini tozalashyapti. - Bilarkansan, Tuyoqlarinimish! Hech-da! Download 5.46 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|