Tanlovi nazariyasi

Spekulyativ talab inflyatsion kutishlar yuqori bo`lgan jamiyatlarda, kelgusida narxlarning oshib ketish xavfi joriy davrda qo`shimcha talab va iste′mol hajmini yuzaga keltirishi bilan izohlanadi.
Noratsional talab esa oldindan rejalashtirilmagan, lahzalik xohish, kayfiyatning o`zgarishi kabi omillar ta′sirida to`satdan paydo bo`ladi va u iste′molchining odatdagi turmush tarziga mos kelmaydi.

Iste′molchining eng yaxshi iste′mol ne′matlar majmuini tanlashini, ne′matlar turi ikkita bo`lgan hol uchun qaraymiz. Umuman olganda bu tahlilni keskin darajada cheklamaydi. Haqiqatdan ham iste′molchi tanlovini berilgan ne′mat bilan boshqa qolgan barcha ne′matlar o`rtasida

qarasak ham bo`ladi. Ikkita ne′mat uchun naflilik funksiyasi quyidagi ko`rinishga ega (6.6-rasm).
TU

TU₂
A
TU₁
B
X₂


^C TU 
B₁
f ( X₁, X₂ )

₀ A₁
C₁
X₁

Yuqoridagi rasmda keltirilgan naflilik funksiyasining
TU 
f ( X₁, X ₂ )

grafigida funksiyaning TU₁ va TU₂ qiymatlariga to`g`ri keluvchi chiziqlar keltirilgan. Masalan, ABC chizig`i naflilik funksiyasining TU<sub>1</sub> qiymatiga mos keladi va shu ABC chiziqning har bir nuqtasiga mos keluvchi X<sub>1</sub> va X<sub>2</sub> ne′matlar miqdori kombinatsiyalari bir xil darajadagi naflilik TU<sub>1</sub> ni ta′minlaydi. Grafikdagi ABC chiziqning X<sub>1</sub>0X<sub>2</sub> tekislikdagi proeksiyasi A<sub>1</sub>B<sub>1</sub>C<sub>1</sub> egri chiziq naflilik funksiyasining TU<sub>1</sub> qiymatiga to`g`ri keluvchi befarqlik egri chizig`i deyiladi. Naflilik funksiyasining TU₁ va TU₂ qiymatlariga mos keluvchi befarqlik chiziqlari quyidagi ko`rinishga ega
(6.7-rasm).