Tarbiyaning asosiy nazariyalari

Tor ma’nodagi tarbiya deganda, pedagogik jarayon sharoitida ta’lim maqsadini amalga 
oshirish uchun pedagog va tarbiyalanuvchilarning maxsus tashkil etilgan faoliyati tushuniladi. 
Ushbu holatda pedagoglarning tarbiyaviy faoliyati tarbiyaviy ish deb ataladi.
Tarbiya mazmuni
deganda, qoʻyilgan maqsad va vazifalar bilan bogʻliqlikda ta’lim 
oluvchilarning egallashi lozim boʻlgan bilim, malaka, e’tiqod, shaxs sifati va xarakteri, xulq-atvor 
tizimi tushuniladi.
Tarbiyaning maqsadi
– har tomonlama barkamol shaxsni shakllantirish.
Tarbiyaning umumiy vazifalari:
❑ jamiyat a’zolarining maqsadga yoʻnaltirilgan rivojlanishi hamda ularning qator ehtiyojlarini 
qondirish uchun shart-sharoit yaratish;
❑ jamiyat rivoji uchun zarur boʻlgan ijtimoiy madaniyatga mos etarlicha hajmdagi “inson 
kapitali”ni tayyorlash;
❑ madaniyatlarni uzatib turish orqali ijtimoiy hayotning barqarorligini ta’minlash;
❑ ma’lum jins yoshi va ijtimoiy-kasbiy guruhlarning qiziqishlarini hisobga olgan holda ijtimoiy 
munosabatlar doirasida jamiyat a’zolarining harakatini tartibga solish.

---

RIVOJLANISH VA SHAXSNI SHAKLLANTIRISH OMILLARI.
Fanda odamning shaxs sifatida rivojlanishiga
biologik
va
ijtimoiy
omillarning ta’siri o’rtasidagi munosabatni belgilashga oid
munozara ko’pdan buyon davom etmoqda. Fanda biologik yo’nalish deb nomlangan nuqtai nazar yetakchi o’rinlardan birini
egallab, uning vakillari Aristotel, Platonlar tabiiy-biologik omillarni yuqori qo’yadi. Ular tug’ma imkoniyatlar, taqdir, 
tole har kimning hayotdagi o’rnini belgilab bergan, deydilar. XVI asr falsafasida vujudga kelgan preformizm oqimi
namoyandalari esa shaxs rivojlanishidagi naslning roliga katta baho berib, ijtimoiy muhit va tarbiyaning rolini inkor etadi.
Xorij psixologiyasidagi yana bir oqim – bixeviorizm XX asr boshlarida yuzaga kelgan bo’lib, uning namoyandalari, ong va
aqliy qobiliyat nasldan-naslga o’tib, insonga u tabiatan berilgan, deyiladi. Mazkur ta’limot vakili amerikalik olim
E.Torndaykdir.
Progmatizm oqimi va uning vakillari D.D’yul, A.Kombe ham shaxs rivojlanishini biologik nuqtai nazarda asoslaydilar. Ular
rivojlanishni fahat miqdoriy o’zgarishdan iborat, deb qaraydilar. Naslning rolini absolyutlashtirib, uni inson taqdirida hal
qiluvchi ahamiyatga ega deb biladilar. Demak, bir guruh xorijiy olimlar rivojlanishni biologik (nasliy) omilga bog’laydilar.
Biologik oqimga qarshi falsafiy oqim vakillari rivojlanishi ijtimoiy omil omil bilan belgilaydilar. Bu oqim vakillari bola 
shaxsining jismoniy, psixik rivojlanishi u yashaydigan muhitga bog’liq deb ko’rsatadilar.

---