Tarbiyaviy ishlar metodikasi” fanidan “sinf raxbarlarning o’quvchilar bilan ishlash usullari” mavzusidagi

(Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha, tamoyil va atamalar, 72 bet)
Ma’naviyat va ma’naviy boyliklar, qadriyatlar, davlat, millat, shaxsning bebaho xazinasi va taraqqiyot manbaidir.
Yuqoridagilardan kelib chiqib, eng umumiy ma’noda ma’naviy tarbiya deganda kishilarning falsafiy, huquqiy, ilmiy, badiiy, axloqiy, diniy savodxonligini oshirish tushuniladi.
Har bir millatning o’z ma’naviyatini chuqur anglashi, oigining tarkibiy qismiga aylantirishi millatning o’ziga bo’lgan ishonchpni mustahkamlaydi, e’tiqod va qadr hissini boyitadi. Shuning uchun ham istibdod davrida hukmron mafkura doirasida milliy ma’naviyatga e’tibor berilmadi, to’g’rirog’i, u har jihatdan kamsitildi. Oqibatda, o’zbek xalqi o’z ma’naviy merosining ko’pgina qatlamlarini o’rganishdan mahrum bo’ldi.
Mustaqillik tufayli o’zbek xalqining ko’p asrlik boy tarixiy, ilmiy, madaniy va diniy merosini o’rganish, undan xalqning umumiy va bebaho mulki sifatida foydalanishga keng yo’l ochildi. Ma’naviyatimizning qadimiyligini, mazmunan chuqurligi va rangbarangligi, bugungi kundagi salohiyati cheksiz ekanini to’la ravishda ko’rsatmoq uchun "Avesto"dan boshlab, Farobiy, Navoiy, Bobur, Furqat, Behbudiy, Fitrat, Cho’lpon va Avloniy orqali to hozirgi kunlargacha bo’lgan yaxlit bir manzarasi yaratilmoqda.
Mustaqillik ayni paytda ma’naviyatning ajralmas qismi bo’lgan milliy til va madaniyatni taraqqiy ettirish, milliy o’z-o’zini anglash, milliy his tuyg’ular, g’urur va vatanparvarlikni mustahkamlashga ham yo’l ochganini ta’kidlash zarur.
Mustaqil O’zbekistonning taraqqiyoti jamiyat a’zolarining, har bir shaxs va ayniqsa, yoshlarning ma’naviy kamoloti, istiqlol g’oyalarining kishilar ongiga, kundalik hayotiga chuqur kirib borishiga bog’liq. Kelajagi buyuk O’zbekistonni barpo etishda faol qatnashayotgan har bir fuqaro o’z mamlakati, xalqi, millatining ajralmas bir bo’lagi ekanini anglashi - milliy ma’naviyat va ongning bir qismidir.
Ilg’or millat va rivojlangan davlat bo’lishning zarur shartlaridan biri-boy ma’naviyatga ega bo’lishdir. Shu sababdan birinchi Prezidentimiz I.Karimov: "Ma’naviyat-insonning, xalqning, jamiyatning, davlatning kuch qudratidir. U yo’q joyda hech qachon baxt-saodat bo’lmaydi", deb ta’kidlaydi.
Shunday ekan, ma’naviyat va ma’rifatni ko’tarish, targ’ib qilish, boyitish, har bir fuqaroning yuksak ma’naviy darajasini ta’min etish eng dolzarb masalalardan biridir.
Ma’naviy tarbiya ko’rgan kishi hech qachon o’z kindik qoni to’kilgan vataniga, ajdodlari xoki yotgan muqaddas yurtga, ota-onasi, birodarlari va yaqinlariga qarshi chiqmaydi. O’zini va boshqa begunohlarni o’ldirish u yoqda tursin, hatto osmonda uchgan qush yoki yerda o’rmalab, o’z rizqini topib yeyayotgan chumoliga ham ozor bermaydi. Tashqarida turib, bularni qo’g’irchoq kabi o’ynatayotgan "xoja"larning quliga aylanib, o’z vatanini sotmaydi, unga xiyonat qilmaydi, yaqinlariga qarshi qurol ko’tarib kelmaydi.
Aksincha, kishi ma’naviy zaif, dunyoqarashi, fikrlash doirasi tor bo’lsa, na diniy na dunyoviy bilimlarga ega bo’lmasa, tashqaridan berilgan noto’g’ri tushunchalarni to’g’ri deb qabul qiladi va adashib qoladi. Shuning uchun bizlarning vazifamiz, yoshlar ongida ma’naviy bo’shliq paydo bo’lishiga aslo yo’l ko’ymaslik, ularga to’g’ri yo’l ko’rsatib turishdan iborat bo’ladi.
Ma’naviy tarbiyani kamolga yetkazish, uni o’stirish uchun har birimiz OAVlarini doimiy kuzatib borishimiz, dunyoda yuz bsrayotgan voqea-hodisalarga adolatli baho berib, to’g’ri xulosa chiqarishimiz, yo’l qo’yilayotgan xato-kamchiliklarni tahlil qilib bormog’imiz lozim. Olgan diniy-ma’rifiy va ma’naviy bilimlarimizni qurol qilib, ularga qaqshatqich zarba bermog’imiz zarur.
Shuncha olib borilayotgan ma’naviy-ma’rifiy ishlar, teleko’rsatuvlar, chop etilayotgan adabiyot va maqolalarga qaramasdan, keyingi paytlarda respublikamiz hududida turli noxushliklar bo’lib o’tmoqda, begunoh kishilarning muqaddas qonlari to’kilmoqda. Demak, bizning ma’naviy-ma’rifiy sohada olib borayotgan ishlarimiz hali talab darajasida emas ekan.
Kimlardir bizning e’tiborimizdan chetda qolmoqda va kimlardir o’zining buzuq va g’arazli g’oyalarini ularning ongiga kiritishga muvaffaq bo’lmoqda. Sog’lom fikrlovchi inson o’zini o’ldirish u yoqda tursin, qo’liga bir ninani tiqib, ikkinchi tomonidan uni chiqarib olishga ham qodir bo’lmaydi. Ammo, ba’zi yoshlar, ayniqsa, ayrim ayollarni o’zini portlatishgacha olib borayotganlar ularga nima deyapti, nimalarni va’da qilayapti? Nima uchun ular kimlarningdir aytganini qilishayapti? Mana shular haqida o’ylab ko’rishimiz va tegishli chora-tadbirlar belgilashimiz lozim bo’ladi.
Axloqiy tarbiya masalasiga kelsak, u nihoyatda keng qamrovli bo’lib, farzandning ota-onaga, ota-onaning farzandiga bo’lgan munosabati, kattaga hurmat, kichikka izzat qilinish madaniyati, milliy va diniy qadriyatlarimizga munosabat, sog’lom turmush tarzini shakllantirish kabi bir qator muhim mavzularni o’z ichiga oladi.