Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Tàsviriy sàn’àt và må’mîrchilik. Vizàntiya màdàniyati-
ning eng màshhur sîhàsi tàsviriy sàn’àt: mîzàikà, fråskà 
và ikînàlàr yasàsh bo‘lgàn.
Mîzàikà (frànsuzcha, mosaique – muzàlàrgà bà-
g‘ishlàngàn) – bir õil yoki turli õîmàshyo (kî 
shin, 
tîsh, yog‘îch, màrmàr và måtàll) bo‘ 
làk 
làridàn ish-
làngàn tàsvir, nàq shinkîr màhîbàtli (mî nu måntàl) 
båzàk sàn’àtining àsî 
siy turlàridàn.
2
Islom Karimov. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. T.; «Ma’naviyat»,
2008, 161-b.
34-rasm. «Grek olovi»

---

43
I BOB. O‘RTA ASRLARNING ILK DAVRI
Tàsvirning Vizàntiyaga xos uslu-
bi: suràt 
làr uyg‘unligi, bo‘yoq-
làr sårjilîligi bilàn àjràlib turà-
di. Ràssîmlàr cherkov qînunlàri, 
talablari dîi 
ràsidàn kelib chiqib, 
màvhum emàs, jînli ki 
shilàrni tàs-
virlàshgà intilgànlàr. Õîri mî
 nàs-
tiri (hîzirgi Istànbuldàgi Qàhriya 
màsjidi) mo 
zàikà và fråskàlàri bilan 
o‘z dàvrining àjîyib må’ 
mîrchilik 
yodgîrliklàridàn hisîb lànàdi.
Yustinian I dàvridà Kîns tàn-
tinîpîldà bàrpî etilgàn Avliyo Sî-
fiya ibîdàtõînàsini, håch shubhàsiz, 
ilk o‘rtà àsrlàrning eng màhîbàtli 
må’ 
mîrchilik inshîîti dåb àtàsh 
mum 
kin. Uning ulkan gumbazi 40 ta deraza gulchambari 
bilan qurshalgan. Turli xil toshlar va oyna parchalaridan 
yasalgan juda ajoyib mozaikalar ibodatxona devorlarini 
bezagan.
X–XI asrlarda to‘g‘ri burchakli ibodatxonalar o‘rniga 
ko‘ 
rinishidan xochsifat, o‘rtasi xoch gumbazli ibodat 
xonalar 
barpo qilingan.
Ibodatxonalar bir vaqtda osoyishtalik va xudoning 
dargohi hisoblangan. Ibodatxonalarni bezatishda cherkov 
qonunlariga qat’iy rioya qilingan. Iso pay 
g‘ambar, Bibi 
Maryam, avliyolar va «Bibliya» manzaralari tasvirlangan. 
Xristian diniga oid san’atning maqsadi o‘lgandan keyin 
jannatning rohat-farog‘atiga qanday eri 
shish yo‘l-yo‘ri 
g‘ini 
dindorlarga targ‘ib qilishdan iborat edi.
O‘rta asr Yevropasining asosiy madaniyat tarqa 
tuv 
chisi 
Vizantiya bo‘lgan: uning ustalari, musavvirlari, me’morlari 
boshqa mamlakatlarga taklif etib turilgan, shuningdek, 
ustalar va olimlar qo‘lida Yevropa yoshlari tahsil olganlar. 
G‘àrbiy Yevropadà hàm ilk o‘rtà àsrlàrdà ibîdàtõî-
nàlàr, mînàstirlàr qurilishigà àlîhidà e’tibîr qàràtilgan. 
Må’mîrchilikdà rîmàn uslubi, àyniqsà, yuksàlib, undà 
ibîdàtõînàlàr ulkàn, sàlîbàtli dåvîrlàri, gumbàz 
làri, 
35-rasm. Avliyo Sofiya 
ibodatxonasi

---

44
I BOB. O‘RTA ASRLARNING ILK DAVRI
qàlin ustunlàri, kàttà bo‘lmàgàn 
dåràzàlàri, dàrvîzà và eshik 
làri 
àrkàli qilib qurilgànligi bi 
làn àjràlib 
turàdi.
Rîmàn uslubidà qurilgàn eng 
màshhur binîlàr: Fransiyadàgi