Tarix-7 2017.(Uzb). indd

màn diya – tåmir, tuz ishlàb chiqàrish, ît và qîràmîl 
yetish tirishgà; Shàmpàn và Burgundiya – vinîchilik, zig‘ir 
tîlàsidan surp to‘qishga; Flandriya jundàn matolàr ishlab 
chiqarishga iõtisîslàshib boradi. Savdogarlar bu mahsu-
lotlarni Shampan yarmarkasiga olib borardi va ushbu 
mahsulotlar butun mamlakatga tarqalardi. Parij Fransi-
yaning eng katta hunarmandchilik va savdo-sotiq markazi 
bo‘lib qoldi. Mehnat taqsimotining o‘sib borishi sababli 
viloyatlarning o‘z holicha yashashi tugadi. Savdo-so-
tiq ularni bir-biriga bog‘lab qo‘ydi. Vilî 
yatlàr îràsidàgi 
iqtisîdiy àlîqàlàrni rivîjlàntirish ehtiyojlàri fåîdàl tàrqîq-
likni tugàtishni tàqîzî etàrdi.
Viloyatlar o‘rtasidagi mehnat taqsimoti har bir 
viloyatning ishlab chiqarishning u yoki bu sohasiga 
ixtisosla shuvidir.
Màmlàkàtni birlàshtirish uchun kuràsh. Shaharlàr 
yuksàlishi bilàn yangi ijtimîiy tàbàqà – shaharliklàr soni 
ko‘ 
paya boradi. Shaharliklàr tàbàqàsi esà fåîdàllàr o‘zbî-
shimchàligini chåklàydigàn kuchli qirîl hîkimiyati tàràfdîri 
edi. Qirolni, shuningdek, mayda va o‘rta feodallar ham 
qo‘l 
lagan. Ular kuchli qirol hokimiyati o‘zlarini graflar, 
gersoglar tazyiqidan xalos etishiga umid bog‘laganlar. Ush-
bu vaziyatda markazlashtirish jarayoniga faqat yirik diniy 
va dunyoviy feodallargina qarshi bo‘lishgan.
Fransiya qiroli Filiðp II Àngliya qirîli Iîànn bilàn 
ing liz làrning Nîrmàndiyadàgi mulklàri uchun kuràsh bîsh-

---

91
IV BÎB. YEVROPADÀ MARKAZLASHGAN DÀVLÀTLÀRNING TÀSHKIL TÎPISHI
làydi. «Ingliz tîjining màrvàridi» hisîblàngàn Nîrmàndi-
ya XIII asr boshlarida qaytarib îlinàdi. Tåz îràdà qirîl 
mulklàrigà màmlàkàt jànubidàgi Tuluzà gràfligi hàm 
qàytàrilàdi. Nàtijàdà qirîl Fransiyadàgi eng kuchli fåîdàl-
gà àylànàdi. Qirîl mulklàrining kångàyishi umumdàvlàt 
bîshqàruv tàshki 
lîtlàri: Qirîl kångàshi, Îliy sud và 
Mîliya bîshqàrmàsi 
ning tuzilishi bilàn yakunlànadi. Lyu-
dîvik IX qirîl yerlàridàgi fåîdàl urushlàrini taqiqlàydi. 
Qirîl zàrb ettirgàn îltin và kumush tàngàlàr Fransiyaning 
bàrchà vilîyatlàridà o‘tishi huquqi bålgilànàdi. Nàtijàdà 
mamlakatda gårsîg và gràflàr zàrb etàdigàn 40 õil pul 
àstà-såkin surib qo‘yilàdi. Bu tadbir savdo-sotiqni ham 
yuksaltiradi. 
Shu tariqa Fransiya markazlashgan davlatga aylandi. 
Qirol hokimiyati mamlakatning butun hududini o‘ziga 
bo‘y sundirdi.