Tarix-7 2017.(Uzb). indd

IV BÎB. YEVROPADÀ 
MÀRKÀZLÀSHGÀN DÀVLÀTLÀRNING 
TÀSHKIL TÎPISHI
22-§. FRANSIYADÀ MÀRKÀZLÀSHGAN 
DAVLATNING TASHKIL TOPISHI
Qirol hokimiyati. Avvalgi G‘arbiy 
Frank qirolligi bir-bi 
ridan mustaqil 
katta-kichik o‘n 
lab knyazliklarga 
bo‘linib ketadi. Knyazliklar me-
rosga qoldirilganida yana bo‘linar, 
sulolaviy nikohlar natijasida qo‘l 
dan 
qo‘lga o‘tardi. Qirolning shaxsiy 
yer-mulklari (domeni) shimolda 
Parijdan – janubda Orleanga qadar 
joylashgan edi. Normandiya, Burgundiya, Bretan, Akvitani-
ya gersoglarining har biri qirolga nisbatan ko‘proq hudud 
va aholiga ega edilar. Qirol domenida esa unga bo‘ysun-
magan feodallar mustahkam qal’alar qurib joyla 
shib olgan 
edilar.
Domen (lotincha, dominium – mulk) – qirol, ger-
sog, graf va baronlarning qaram dehqonlar mehnati 
bilan ishlanadigan yer-mulklari.
Qirol Lyudovik VI XII asr boshlaridan o‘z dome-
nida tartib o‘rnatishga harakat qila boshlaydi. Qirol 
o‘zboshimcha baronlar qal’alarini buzib, ularni bo‘ysundi-
radi. U Burj va Sans shaharlarini o‘z yer-mulkiga qo‘shib 
oladi. Lyudovik VI ning omadi yurishib o‘g‘lini Akvitaniya 
gersogining yagona merosxo‘riga uylantirishi qirollik yerla-
rini yanada kengaytiradi. 
Vilîyatlàr î‘rtàsidà måhnàt tàqsimîti. Fransiyadà Õ–ÕI 
àsrlàrdà qishlîq õo‘jàligining, hunàrmàndchilik và sàvdî-
74-rasm. Normandiyadagi 
d’E qal’asi

---

90
IV BÎB. YEVROPADÀ MARKAZLASHGAN DÀVLÀTLÀRNING TÀSHKIL TÎPISHI
ning o‘sishi bîshlànàdi. XII àsrdàn boshlab yangi o‘zlàsh-
tirilgàn yerlàrdà dåhqînlàr qàràmligi båkîr qilinib, sîliq-
làrning bir qismi pul bilàn to‘lànàdigàn bo‘làdi. Nàtijàdà 
dåhqînlàr yetishtirgàn màh 
sulîtlàrining ma’lum qismini 
bîzîrgà sîtish uchun chiqàràdi. Fransiyadà fåîdàllàr o‘z 
yerlàrini dåhqînlàrgà mårîsiy ijàràgà bårà bîshlàydilàr. 
Bu tàdbir dåhqînning yergà munîsàbàtini ijobiy tomonga 
o‘z gàrtiràdi. 
Vilîyatlàr îràsidà måhnàt tàqsimîti boshlanib, Nîr-