Tarixi (XIX asrningikkinchi yarmi XX asr boshlari)

Jadidchilikning asosiy g‘oya va maqsadlari
Turkistonni o‘rta asrchilik, feodal qoloqlik, xurofotlardan ozod qilish
«Usuli qadim»ni inkor etgan holda o‘lkani, xalqni, millatni taraqqiyot yo‘liga olib chiqish
Milliy davlat bunyod etish
Konstitutsion, pariament idora usulidagi ozod va farovon jamiyat qurish
Turkiy tillarga davlat tili maqomini berish
Milliy pul biriigi va milliy qo‘shin tuzish
Jadidlar o‘z nashrlarida jahonda va Turkiston hududida ro‘y berayot- gan voqealar haqida ma’lumotlar berib borishdi. Ular bu orqali o‘z g‘oyalari mazmunini va ularni keng yoyish zamr ekanligini ko‘rsatdilar.
Ma’rifatparvarlar yangi usul maktablarining Turkistonda milliy kadr- lar tayyorlash, yosh avlodni o‘qitishdagi ahamiyatini koTsatib berdilar. XIX asr oxirida 0‘rta Osiyoda yangi usuldagi maktablar sanoqli boTgan boTsa, 1911-yilga kelib ulaming soni 63 taga, o‘quvchilarning soni 4106 nafarga yetdi. 1910-yilda Toshkentning o‘zida 24 ta jadid maktabi fao- liyat koTsatib, ularda 1740 nafar bola o‘qigan. 1917-yilga kelib oTkada 100 ga yaqin yangi usuldagi maktablar mavjud edi.
Taraqqiyparvarlaming qarashlarida xotin-qizlar taTimi masalasi alohida o‘rin tutgan. Jadidlar, islom ma’rifatli boTishni istagan ayollar- ga to‘sqinlik qilmaydi, deb ta’kidladilar. Islom ilm oTganishni erkak-
larga ham, ayollarga ham farz deb hisoblashidan kelib ehiqqan holda jadidlar o‘g‘il va qiz bolalarni bir- ga o‘qitishda tashabbuskor boTdilar.
Jadidehilik harakati namoyan- dalarining asosiy faoliyatlari ma’- rifatparvarlikdan boshlangan boT- sa-da, ularning ta’siri Turkiston- dagi milliy-ozodlik harakatlarida
g‘oyaviy rahnamolari sifatida mu- Turkiston jadidlari o‘rin tutdi.' Jadid nashrlari - ... Jadidlar mafkurasi - ...