Tarixiy geografiya fanining predmeti vazifalari

O‘rta Osiyoning qadimgi davrdagi tarixiy geografiyasi.
O’rta Osiyoning ibtidoiy jamoa va antik davrdagi tarixiy geografiyasi
O’rta osiyo insoniyat olamida juda qadimdan madaniyati rivojlangan, tarixi boy mintakalardan biri. Bu mukaddas zaminda odamzodning ilk ajdodlari faoliyatidan gu-voxlik beruvchi kupgina materiallar topilgan. Yakin kun-largacha fanda Teshiktosh goridan topilan neandertal davri odamining koldiklariga asoslangan xolda Markaziy osiyoda eng kadimgi ajdodlarimizning izlari 80-100 ming yillik tarixga ega degan tasavvur mavjud edi. Birok keyingi yillarda janubiy Kozogistonda, Tojikistonda eng kadimgi ajdodlarimizning izlari topib urganildi. Shuningdek arxeologlar Toshkent viloyatida(kulbulok) va Fargona vodiysida (Selungur gori) arxeologik kazishmalar utkazib, odamzodning Markaziy osiyodagi ilk faoliyati ashel` davriga (yakin bir million yilga) tegishli ekanligini anikladilar. Endilikda Markaziy osiyo xududi jaxonda odamzodning ilk ajdodlari makon topgan mintagaga ki-radi. Bu kashfiet uzbek arxeologlarining jaxon tarixiga kushgan munosib xissasidir.
Ibtidoiy ajdodlarimiz dastlab tabiatning tayer noz-ne`matlarini istemol kilib kun kechirdilar. Keyinrok esa, tabiat sirlarini urganishi tufayli bir vaktning uzida dexkonchilik va chorvachilikni kashf etdilar. Bu kashfiet odamzodni tabiat kulligidan abadiy ozod kildi. Bu vokealar ibtidoiy jamoa tuzumining neolit (yangi tosh) davrida sodir buldi. Bu inkilobiy uzgarishlar Markaziy Osiening janubiy rayonlarida miloddan avvalgi 5-chi ming yillikda (joytun madaniyati-Kopetdag etak-larida, Korakum chulida yangi tosh (neolit) davrida ilk dexqonchilik bilan shugullangan kabilalar madaniyati), markaziy va shimoliy rayonlarida esa, miloddan avvalgi III chi ming yillikda (Kaltaminor madaniyati-Amudarening kuyi xavzasida yangi tosh(neolit) davrida dare uzanlari va kul ekalarida makon topib, ovchilik va balikchilik bilan shugullangan kabilalar madaniyati) so-dir buldi. Dexkonchilik xujaligi uz navbatida xunar-mandchilik kator soxalarining rivojlanishiga zamin yaratdi va ular asosida kadimgi shark tsivilizatsiyasining mintakalari karor topdi. Kishilik jamiyatida ruy bergan bu inkilobiy uzgarishlar dastlab buyuk Nil, Yefrat, Dajla, Xind va Xuanxe darelari xavzalarida yuz berdi. Bu mintakalarda miloddan avvalgi 4-3 ming yilliklarda kadimgi misr va mesopatamiya, Xind va Xitoy kuldorlik davlatlariga asos bergan Maxonjo doro, Xarappa va Yan-shao madaniyatlari tashkil topdi. Kishilik tarixining ilk bor tsivilizatsiyasi karor topgan bu mintakalar butun insoniyat olamining kelajak taraqqiyotida uzining ma-daniy va xujalik ixtirochilik rolini uynadi. Markaziy osiyo uzining boy tarixi va madaniy dunesi bilan ana shu ka-dimgi Shark tsivilizatsiyasi tizimida rivojlanib bordi. Keyingi yillarda arxeologlar Janubiy Turkmanistonda kadimgi shark tsivilizatsiyasining yangi uchoklarini ochib urgandilar. Anov eki Nomozgox madaniyati nomi bilan uzok utmish tariximizdan muxim urin olgan bu uchoklar Markaziy osiyo xalklarining jaxon madaniyatiga kushgan bena-zir xissasidir. Turkmanistonning kadimgi dexkonchilik madaniyati ta``sirida miloddan avvalgi II ming yillik urtalarida O`zbekistonning janubiy viloyati bulmish Surxondare xududida Nomozgox madaniyatiga uxshash So-pollitepa (bundan 3,5-4 ming yil avval janubiy Yizbe-kistonda yashagan bobodexkonlarning makoni sifatida tarkib topgan edgorlik, shaxar madaniyatining maxalliy asosi va uning kelib chikishi, ildizlari janubiy Turk-maniston xududida tarkib topgan kadimgi shark shaxar madaniyati bilan uzviy boglik ekanligi ilmiy asoslandi, Kadimgi Shark tsivi-lizatsiyasining yangi uchogi- kadimgi Baktriya dunesi shakllandi.