Tarixiy geografiya
Download 333.64 Kb. Pdf ko'rish
|
|
1
100000 - Gumanitar soha.
110000 - Pedagogika
5110600 - Tarix o’qitish metodikasi
2
“Tarixiy geografiya” fani bo’yicha yaratilgan o’quv-uslubiy majmuaga annotatsiyasi
Ushbu o’quv-uslubiy majmua “Tarixiy geografiya” fani bo’yicha yaratilgan bo’lib, unda fan yuzasidan ma’ruza, seminar, amaliy va loboratoriya mashg’ulotlarining ta’lim texnologiyalari jamlangan. O’quv kursini o’zlashtirish yuzasidan ishlangan pedagogik texnologiya uslublari, darsni mustahkamlovchi savollar, mavzuni o’zlashtirish yuzasidan qo’shimcha materiallar va testlar mashg’ulotni yanada samarali olib borishda imkon yaratadi. Mazkur o’quv-uslubiy majmua oliy o’quv yurtlarining bakalavr ta’lim yo’nalishi talabalari uchun mo’ljallangan.
Tuzuvchi: dots. t.f.n. N.A.Egamberdieva
Taqrizchilar: dots. t.f.n Z.A.Ilhomov., dots. t.f.n B.Qodirov.
O’quv-uslubiy majmua Nizomiy nomidagi TDPU Ilmiy kengashining 2014__ yil __ ___________dagi ___- sonli qarori bilan tavsiya etilgan.
3
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
“Tasdiqlayman” Tarix fakulteti dekani ------------- V. Ishquvvatov ----- ----------2014
“Tarix” kafedrasi “Tarixiy geografiya”
fanidan
O’QUV –USLUBIY MAJMUA
Bilim sohasi: 100000 - Gumanitar Ta'lim sohasi: 110000 – Pedagogika Bakalavriat yo’nalishi: 5110600 – Tarix o’qitish meto’dikasi
“Tarix” kafedrasining 2014 yil 27 avgust 1-
“Tarix” kafedrasi mudiri Z.A. Ilhomov ________________
TOSHKENT – 2014
4
1.1. Ta’lim berish texnologiyasining modeli Mashg`ulot vaqti-2 soat Talabalar soni: 40-50 gacha Mashg`ulot shakli Kirish-axborotli ma’ruza Ma’ruza rejasi 1.
Tarixiy geografiyaning mohiyati va uning vazifalari, 2.
3.
Fanni o’rganishda yordamchi fanlarning o’rni. O`quv mashg`ulotining maqsadi Kirish. Tarixiy geografiyaning vazifalari bo`yicha umumiy tushuncha berish.
Tarixiy geografiyaning mohiyati va uning vazifalari to`g`risida ma’lumot berish;.
asosiy bo’limlari to`g`risida ma’lumot berish;.
yordamchi fanlarning o’rni
to`g`risida ma’lumot berish;.
Tarixiy geografiyaning mohiyati va uning vazifalari to`g`risida ma’lumotga ega bo`ladilar:
Tarixiy geografiyaning asosiy bo’limlari to`g`risida ma’lumotga ega bo`ladilar:
fanlarning o’rni
to`g`risida ma’lumotga ega bo`ladilar:
Ko`rgazmali ma’ruza, suhbat, aqliy xujum
Ommaviy, jamoaviy Ta’lim berish vositalari O`quv qo`llanma, proektor, qo`shimcha adabiyotlar
O`TV bilan ishlashga moslashtirilgan auditoriya
Og`zaki nazorat: savol-javob 1.2. “
Kirish. Tarixiy geografiyaning vazifalari ” ma’ruza mashg`ulotining texnologik xaritasi Ish bosqichlar i va vaqti Faoliyat mazmuni Ta’lim beruvchi Ta’lim oluvchilar 1-мавзу Kirish. Tаriхiy gеоgrаfiyaning vаzifаlаri
5
1. Mavzuga kirish (15 daqiqa) 1.1. Mashg`ulot mavzusi, rejasi uning maqsadi va o`quv faoliyati natijalari bilan tanishtiradi. (1ilova) 1.2. .Foydalaniladigan o`quv adabiyotlari bilan tanishtiradi. (2 ilova) 1.2. Talabalar o`quv faoliyatini baholash mezonlari bilan tanishtiradi (3-ilova). Tinglaydilar.
Tinglaydilar Tinglaydilar
Asosiy bosqich (55
daqiqa) 2.1. Rower Point dasturi yordamida slaydlarni namoyish qilish va izohlash bilan mavzu bo`yicha asosiy nazariy jihatlarini tushuntirib beradi (4-ilova) 2.2.O`tilgan mavzuni mustahkamlash uchun aqliy xujum ped texnologiyasi o`tkaziladi. (5 ilova) 2.3. Talabalar bilimlarini faollashtirish va mustahkamlash maqsadida savollarni beradi (6-ilova) Tinglaydilar, yozadilar.
Talabalar topshiriqlar bo`yicha ishlaydilar
Talabalar berilgan savollarga javob beradilar. 3. YAkuniy bosqich (10 daqiqa) 3.1. Mavzu bo`yicha talabalarda yuzaga kelgan savollarga javob beradi, 3.2 Mavzu yuzasidan yakunlovchi xulosa qiladi. 3.3. O`tilgan mavzuni mustahkamlab, berilgan adabiyotlar bilan tanishib kelish topshiriladi. Savollar beradilar. Tinglaydilar. Vazifani yozib oladilar.
Kirish. Tarixiy geografiyaning vazifalari Reja: 1.
Tarixiy geografiyaning mohiyati va uning vazifalari, 2.
Tarixiy geografiyaning asosiy bo’limlari 3. Fanni o’rganishda yordamchi fanlarning o’rni
O`quv mashg`ulotining maqsadi: Kirish. Tarixiy geografiyaning vazifalari bo`yicha umumiy tushuncha berish.
Kirish. Tarixiy geografiyaning vazifalari haqida ma’lumotga ega bo`ladilar.
Saidboboev Z. Tarixiy geografiya / Darslik.- T.: Noshir. 2010. 2.
Sagdullaev A.Qadimgi O’rta Osiyo tarixi. -T., 2004. 3.
Egamberdieva N. Arxeologiya . –T., 2011
6
3 ilova Har bir ma’ruza va amaliy mashg`ulot uchun 5 dan 2 ballgacha qo`yiladi. Reyting bo`yicha natijalar bahosi: 5 ball - «a’lo» 4 ball - «yaxshi» 3 ball - «koniqarli» 2 ball - «qoniqarsiz»
“Tarixiy geografiya” tushunchasi va uning tadqiqot doirasi to’g’risida XX tarixchi va geograf olimlar turli fikrlarni ilgari suradilar. Ilmiy adabiyotlarda ham bu haqda turli qarashlar bor. Bu haqda to’liq ma’lumotni Z. Saidboboevning “Tarixiy geografiya” kitobidan olish mumkin.
Hozirda tarixchi va geograf olimlar tarixiy geografiya bilan tarix va geografiya o’rtasidagi farqni juda yaxshi tushunadilar. Geografiya tarixi-geografik kashfiyayotlar va sayohatlar, geografik tasavvurlarni o’rganadi. Lekin hozirgacha Geografiya tarixini tarixiy geografiya tarzida berish ham uchrab turadi. Buni faqat geografiya tarixi va tarixiy geografiya o’rtasidagi farqni aniqlangandan keyingina bilish mumkin.
Tarixiy geografiya fani esa, o’tmish tarixini geografiya bilan o’rganadi. SHu tariqa zamonaviy geografiya va tarixiy geografiya bitta ob’ektni turli jihatdan tadqiq etadilar. Zamonaviy geografiya mazkur ob’ektni hozirga holatini o’rgansa, tarixiy geografiya uning o’tmish tarixdagi o’zgarishlarni taxlil qiladi. Demak, bu fan o’tmishning geografiyasini o’rganadi. Geografiya tarixi geografiya fani paydo bo’lishi davridan to rivojlanish davrigacha bo’lgan davrlarni o’rganadi. Tarixiy geografiya tarixiy voqea-hodisalarning bo’lib o’tgan joylarini, geografik shart sharoitlarini taxlil etadi. Tarixiy geografiya fani muammolarini tarix fani o’rganadi. Lekin uni geografiya fani bilan ajratib bo’lmaydi. CHunki geografiya fanida ochilayogan yangi ma’lumotlar tarixiy geografiya ani uchun ham muhimdir. Tarixiy geografiyaning materiallari tarixiy kartografiya fanining asosi bo’lib xizmat qiladi. Tarixiy geografiya fanining rivojlanishi esa, tarix fanining rivojlanishi bilan uzviy bog’liqdir.
2 reja Tarixiy geografiyaning to’rt bo’limi mavjud: 1.
Tabiiy –tarixiy geografiya 2.
Aholi tarixiy geografiyasi 3.
Xo’jalik geografiyasi 4.
Siyosiy tarixiy geografiya. Tabiiy tarixiy geografiya o’tgan necha ming yillar davomida o’zgarishsiz bo’lib kelgan. Insoniyat tsivilizatsiyasining rivojlanishi uchun tabiat o’zgarishlarini o’rganish muximdir, chunki daryolar o’zanining o’zgarishi, vodiylarning yo’qolib 7 ketishi, sug’orish tizilmalarning paydo bo’lishi, ko’l va dengizlarning chegaralarini o’rganish , o’rmonlar hayvonot dunsi ba’zi turlarining yo’q bo’lib ketishi insoniyat tarixining o’zgarishga sabab bo’luvchi omil hisoblanadi. 3 reja Tarixiy geografiya tadqiqotlarni tarix fani asoslangan manbalarga asoslanib olib boradi. Bu fan uchun muxim bo’lgan manbalar –aholi ro’yxatlari, xo’jalik hisob kitob daftarlari, yilnomalar, qadimgi geografiyaga oid kitoblar kiradi.Tarixiy geografiya uchun arxeologik, toponomik, antropologik, genealogiya, geraldika, diplomatika, metrologiya, numizmatika,sfralistika, xronologiya kabi fanlar muxim hisoblanadi. Tarixiy geografik ma’lumotlar mazkur fanlarning yutuqlari, kashfiyotlaridan unumli foydalanib, tarixiy geografiyada ma’lum bir muammolar yechimini topishda muxim ahamiyat kasb etadi. 5 ilova
Aqliy xujum uchun savol 1. Tarixni o’rganishda tarixiy geografiyaning o’rni qanday? 6 ilova
1.
Tarixiy geografiyaning mohiyatini tushuntiring? 2.
Fanning vazifalari nimalardan iborat? 3.
Tarixiy geografiyaning qanday asosiy bo’limlari bor ? 4. Fanni o’rganishda yordamchi fanlarning o’rnini ko’rsating?
8
1.1. Ta’lim berish texnologiyasining modeli Mashg`ulot vaqti-2 soat Talabalar soni: 40-50 gacha Mashg`ulot shakli Kirish-axborotli ma’ruza Ma’ruza rejasi 1. Tarixiy geografiyaning shakllanishi . 2 Rossiyada tarixiy geografiyaning taraqqiyoti. 3.Tarixiy geografiyaning Sharqda tadqiq etish masalalari
Tarixiy geografiyaning fan sifatida shakllanishi va taraqqiyoti
bo`yicha umumiy tushuncha berish. Pedagogik vazifalar:
Tarixiy geografiyaning shakllanishi to`g`risida ma’lumot berish;.
geografiyaning taraqqiyoti
to`g`risida ma’lumot berish;.
Tarixiy geografiyaning Sharqda tadqiq etish masalalari
to`g`risida ma’lumot berish;.
to`g`risida ma’lumotga ega bo`ladilar:
taraqqiyoti to`g`risida ma’lumotga ega bo`ladilar:
Tarixiy geografiyaning Sharqda tadqiq etish masalalari to`g`risida ma’lumotga ega bo`ladilar:
Ko`rgazmali ma’ruza, suhbat, aqliy xujum Ta’lim berish shakllari Ommaviy, jamoaviy Ta’lim berish vositalari O`quv qo`llanma, proektor, qo`shimcha adabiyotlar
O`TV bilan ishlashga moslashtirilgan auditoriya
Og`zaki nazorat: savol-javob 1.2. “
Tarixiy geografiyaning fan sifatida shakllanishi va taraqqiyoti ” ma’ruza mashg`ulotining texnologik xaritasi
Tаriхiy gеоgrаfiyaning fаn sifаtidа shаkllаnishi vа tаrаqqiyoti МАЪРУЗА МАШҒУЛОТЛАРИНИНГ ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИ
9
1. Mavzuga kirish (15 daqiqa) 1.1. Mashg`ulot mavzusi, rejasi uning maqsadi va o`quv faoliyati natijalari bilan tanishtiradi. (1ilova) 1.2. .Foydalaniladigan o`quv adabiyotlari bilan tanishtiradi. (2 ilova) 1.2. Talabalar o`quv faoliyatini baholash mezonlari bilan tanishtiradi (3-ilova). Tinglaydilar.
Tinglaydilar Tinglaydilar
Asosiy bosqich (55
daqiqa) 2.1. Rower Point dasturi yordamida slaydlarni namoyish qilish va izohlash bilan mavzu bo`yicha asosiy nazariy jihatlarini tushuntirib beradi (4-ilova) 2.2.O`tilgan mavzuni mustahkamlash uchun aqliy xujum ped texnologiyasi o`tkaziladi. (5 ilova) 2.3. Talabalar bilimlarini faollashtirish va mustahkamlash maqsadida savollarni beradi (6-ilova) Tinglaydilar, yozadilar.
Talabalar topshiriqlar bo`yicha ishlaydilar
Talabalar berilgan savollarga javob beradilar. 3. YAkuniy bosqich (10 daqiqa) 3.1. Mavzu bo`yicha talabalarda yuzaga kelgan savollarga javob beradi, 3.2 Mavzu yuzasidan yakunlovchi xulosa qiladi. 3.3. O`tilgan mavzuni mustahkamlab, berilgan adabiyotlar bilan tanishib kelish topshiriladi. Savollar beradilar. Tinglaydilar. Vazifani yozib oladilar.
Tarixiy geografiyaning fan sifatida shakllanishi va taraqqiyoti Reja: 1.
Tarixiy geografiyaning shakllanishi .
2.
Rossiyada tarixiy geografiyaning taraqqiyoti. 3. Tarixiy geografiyaning Sharqda tadqiq etish masalalari O`quv mashg`ulotining maqsadi: Tarixiy geografiyaning fan sifatida shakllanishi va taraqqiyoti bo`yicha umumiy tushuncha berish. O`quv faoliyatining natijasi: Tarixiy geografiyaning fan sifatida shakllanishi va taraqqiyoti haqida ma’lumotga ega bo`ladilar. 2 ilova Adabiyotlar: 1. Saidboboev Z. Tarixiy geografiya / Darslik.- T.: Noshir. 2010. 2.
3. Egamberdieva N. Arxeologiya . –T., 2011 3 ilova Har bir ma’ruza va amaliy mashg`ulot uchun 5 dan 2 ballgacha qo`yiladi. Reyting bo`yicha natijalar bahosi: 5 ball - «a’lo» 4 ball - «yaxshi»
10
3 ball - «koniqarli» 2 ball - «qoniqarsiz» 4-ilova 1 reja
Tarixiy geografiya XVI asrda alohida fan sifatida shakllandi. Uning fan sifatida shakllanishiga XV- XVI asrlardagi ikki yirik tarixiy voqea turtki bo’lgan: 1.
2.
Buyuk geografik kashfiyotlar Uyg’onish davrida ziyoli odamlarning kadimgi davrga, tarixga, geografiyaga bo’lgan qizikishi ortdi. Buyuk geografik kashfiyotlarni (XV asr boshlari - XVI asr)ni amalga oshishiga asos bo’lib geofafik bilimlar xizmat qildi. Odamlar, sayyoxlar, tarixchilarning qadimgi davr geografiyasiga qiziqishi yanada kuchaydi. Bu davrda antik davrga bo’lgan qiziqish, uning tarixiy geografiyasini o’rganishga ham qiziqishni orttirgan.
Dastlabki, yirik asari bilan tarixiy geografiyaga asos solgan, tsadimgi dunyoning 1- atlasini yaratgan flamand geografi (Belgiya va Niderlandiyaning katolik diniga e’tiqod qiluvchi aholisi) Abraxam
qisqacha ma’lumotlar bergan. Zamonaviy xaritani antik atlasga ilova qilgan. U 1-bo’lib geografiyaga, "tarixchining ko’zi" bilan qaradi va «tarixiy geografiya» terminini fanga kiritdi. Orifley asaridan so’ng tarixiy geografiya ilmiy fan sifatida vujudga keldi. Biroq Orteliy kadimgi davr mualliflari geografiyasini tanqidiy o’rgangan bo’lsada, lekin uning ba’zi kamchiliklari bo’lgan. Orteliy asaridagi kamchiliklar XVII asrda Niderlandiyaning Leyden Universiteti professori F.Klyuverning tarixiy geografiyadan yaratgan
17-18 asrlarda tarixiy geografiyaning rivojiga frantsuz tarixchi va geograflaridan Sansonlar, V.Dyuvalь, J.B.D'Anvilь bo’lib, u qadimgi davr geografiyasi bilan birga, o’rta asrlar geografiyasini ham o’rganlar. XIX asrning 2-yarmidan boshlab, tarixiy va geografik asarlarning kengayishi tufayli, ijtimoiy-iqtisodiy tarixni rivojlanishi bilan tarixiy geografiyaning mazmuni ham kengaya boshlaydi. 1936 yilda Kembrijda G.Darbi raxbarligidagi ilmiy jamoa Angliyaning 1800 yilgacha bo’lgan tarixiy gegrafiyasini yozib qoldirgan. Ular G’arbiy Yevropadagi tarixiy geografiyaning rivojlanishiga katta hissa qo’shganlar.
2 reja 18 asrda asos solingan. Rossiyada tarixiy geografiyaning asoschisi V.N.Tatishev hisoblanadi. U Rus tarixchisi va davlat arbobi bo’lgan. U 1720- 37 yillarda Uralda davlat zavodlarini boshqargan. 1741-45 yillarda Astraxan gubernatori bo’lgan. Uning etnogrfiya, tarix va geografiyaga oid asrlari bor. Tarixga bag’ishlangan “Rossiya tarixi” asarini yozgan. Keyinchalik I.N.Boltin N.P.Barsovlar tarixiy geografiya rivojiga katta hissa qo’shganlar. N.Barsov Kiev Rusi geografiyasini ham o’rgangan. XX asr boshlarida bu fan Peterburg arxeologik institutida, Moskva universitetida fan sifatida o’qitila boshlangan. A.Nosovning “Rus yeri” nomli ilmiy tadqiqot ishi 1951 yilda nashr etilgan. U qadimgi Rusning tarixiy geografiyasiga bag’ishlangan. 1962 yilda M.Tixomirov “ Rossiya 16 asrda ” nomli yirik asarini nashr qildirgan. Bugugi kunda Rossiyada tarixiy geografiya bilan shug’ullanuvchi qator olimlar bor. Bu borada ko’pgana tadqiqot ishlarini olib borganlar. 11
Download 333.64 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|