Tariyx fakulteti

Tayansh tusinikler
Suwretshilik óneri hám ruwxiy hám materialliq mádeniyat, kórkem óneri derekleri, “Avesto”da áyyemgi qala-mámleketler - Baqtiriya , Suǵdiyana, Xorazm .


Ádebiyatlar

1. 
   Азамат Зиё. Ўзбек давлатчилик тарихи. –Тошкент. Шарқ, 2000.
   
2. 
   Sagdullaev A.S., Aminov B., Mavlonov U, Norqulov N. Ózbekiston tarixi: davlat va jamiyat taraqqiyoti. –T.: Akademiya. 2000.
   
3. 
   Маънавият юлдузлари. –Тошкент. Абдулло Қодирий номидаги халқ мероси нашриёти, 1999.
   
4. 
   Хайруллаев М. Ўрта Осиѐда илк уйғониш маданияти. – Т.: Фан, 1994.
   
5. 
   Мозийдан таралган зиё. -Тошкент. Шарқ, 1998.
   
6. 
   Ergashov Q., Hamidov H. Ozbekiston tarixi.-Toshkent. Gafur Ǵulam. 2015.
   
7. 
   Эшов Б. Ўзбекистон давлатчилиги ва бошқаруви тарихи.-Тошкент. 2012.
   
8. 
   Qoraboyev U. Ózbekiston madaniyati. -Toshkent. Tafakkurbóstoni, 2011.
   

Tema: Ózbekstan xalıqlarınıń áyyemgi hám antik dawir mádeniyatı tariyxı (Eramızǵa shekemgi VI ásirden - eramizdiń IV ásirine shekem).
Reje:
1. Orta Aziya áyyemgi mádeniyatı hám kórkem óneriniń ayriqsha qásiyetleri.
2. Áyyemgi Xorezm hám Baqtriya mámleketleri mádeniyatı hám kórkem óneri
3 Ahamoniylar imperiyasi dáwiri mádeniyatı hám de bul mádeniyatqa Orta Aziya xalıqlarınıń qosqan úlesi.
Alǵashqı jámáát basqarıw princpı rawajlanıwı basqıshları.
Baslanıwiy jámáát basqarıw princpıı rawajlanıwı basqıshların tariyx páni baslanıwiy jámáát basqarıw princpıı rawajlanıwın onıń sotsial dúzilisine kóre -1) baslanıwiy gruppa bolıp jasaw dáwiri; 2) Urıw dáwiri (bul dáwir ekige-matriarxat hám patriarxat dáwirine ajraladi` ); 3) áskeriy demokratiya dáwiri.
Arxeologiyada baslanıwiy jámáát basqarıw princpıı tariyxı qural soǵıw ushın isletiletuǵın materiallarǵa karab, úsh tiykarǵı basqıshqa bólinedi:
1. Tas asri - eramızdan aldınǵı 3 mıń jıllıqkacha bolǵan dáwir. (Tas asri, óz gezeginde, uchga bólinedi: 1. Áyyemgi tas asri-paleolit - eramızdan aldınǵı 10 mıń jıllıqkacha bolǵan dáwir. 2. Orta tas asri-mezolit-eramızdan aldınǵı 10 -6 mıń jıllıq. 3. Jańa tas asri - neolit - eramızdan aldınǵı 6 -3 mıń jıllıqtı óz ishine aladı ).
2. Mıs hám bronza asri - eramızdan aldınǵı 3-2 mıń jıllıq.
3. Temir asri - eramızdan aldınǵı 1 mıń jıllıq.
Tas asri
Paleolit yamasa eń áyyemgi tas asiri insaniyat rawajlanıwınıń eń uzaq dawam etken basqıshı esaplanadı. Bul rawajlanıwdı bir qatar dáwirlerge ajıratıw múmkin: eń áyyemgi yamasa tómen paleolit (er. av. 150 mıń jıllıqlar ), orta paleolit (er.ald. 150—35 mıń jıllıq ), joqarı yamasa sońǵı paleolit (er. ald. 55—10 mıń jıllıq ).
Arxeologlar matlumotiga kóre, paleolit ásirinde, ásirese, onıń sońǵı basqıshlarında suwretleytuǵın kórkem onerdiń hámme túrleri payda boldı, diniy túsinikler qáliplese bardı. Paleolit asriga tiyisli faktik materiallar Evropa, Aziya hám Afrika qitalaridan tabılǵan. Bul dáwirde adamlar úlken-úlken taslardıń panasida, úńgir hám tólelerde topar -topar bolıp jasaǵanlar. Bul Qar hám ertulalar baslanıwiy jámáát kisisiniń «uyi» esaplanǵan. SHu úylerdiń diywal hám pátiklerine pát chizganlar, bórtma suwretler islewge háreket etkenler. Áne sol adamlar jasaǵan mánzillerden tabılǵan mexnat, ań quralları, túrli xaykal hám ramziy mazmunga iye bolǵan sırtqı kórinisler baslanıwiy jámáát adamlarınıń estetik hám filosofiyalıq qarawların túsiniwge járdem beredi. Dáslepki súwretler primitiv hám tiykarınan, xayvonlar kurinishini suwretleydi. Mamont, iri qótos, kiyik, at hám basqa haywanlar suwreti tábiy boyawlarda úńgir diywal hám pátiklerine islengen. Paleolit kórkem óneriniń eń gullagan dáwiri madlen asriga (er.ald.15-10 mıń jıllar ) tuwrı keledi. Bul dáwirde islengen haywanlar suwreti anıq, forması shın, koefficientler tuwrı alınǵan. Olardıń ayriqsha qásiyetleri (kúshli hám salmaqli, kiyim-kenshek hám ziyrek hám h.t.b.) kórsetiledi. Olar túrli xolatda hám kóriniste suwretlenedi. Fransiyanıń Fon da Gom, Lyasko, Nio hám SHimoliy Ispaniyanıń Altamir úńgirleri diywallarına islengen pátda haywanlar natural shamada, asa janlı hám tasirchan islengen.

1.