Tarmoqdagi umumiy vaziyat va undagi raqobatchilik holatini baholash Reja

4.Raqobat kuchlari tarkibida o‘zgarish yasovchi omillar.

Bozordagi vaziyat tez-tez o‘ztarib turadi, chunki bozorda ishlayotgan kompaniyalar bozorga kirib kelayotgan yangi firmalarni o‘z siyosatini o‘zgartirishga majbur qiladi. Bozorda eng ko‘p ta’sir qiladigan kuchlar raqobatni xarakatlantiruvchi kuchlar deb ataladi. Bu kuchlarni taxlil qilish 2 bosqichdan iborat:

• Xarakatlantiruvchi kuchlarni aniqlash.

  
  

• Ushbu kuchlar ta’sirini aniqlash.

  
  

• Bozorda eng ko‘p uchraydigan xarakatlantiruvchi kuchlar quyidagilardan iborat:

  
  

• Iqtisodiy o‘sishning uzoq muddatli tendensiyalaridagi o‘zgarish:

  
  

• Istemolchilar tarkibi va tovarlardan foydalanish usullarining o‘zgarishi:

  
  

• Yangi maxsulotlarni joriy qilish:

  
  

• Texnologik o‘zgarishlar:

  
  

• Marketing tizimidagi o‘zgarishlar:

  
  

• Yirik firmalarning bozorga kirishi yoki chiqishi:

  
  

• NOU XAU ni tarqalishi:

  
  

• Tarmoqlar globallashuvining o‘sishi:

  
  

• Unumdorlik va xarajatlar tarkibining o‘zgarishi:

  
  

• Xaridorlar moyilligining tabaqalangan tovarlardan standart tovarlarga o‘tishi

  
  

• Davlat qonunchiligi va siyosatidagi o‘zgarishlarning ta’siri

  
  

• Ijobiy qadriyatlar, moyilliklar va turmush tarzining o‘zgarishi:

  
  

• Noaniqlik va tavakkalchilik omillari ta’sirining kamayishi:

  
  

5.Kompaniya raqobat mavqeining kuchli va zaif jixatlari.
Tarmoqdagi raqobat tarkibini o‘rganishdagi keyingi qadam - bu raqobatlashayotgan kompaniyalarning bozordagi o‘rnini aniqlashdir. Tarmoqdagi firmalar raqobat mavqeini taqqoslashning asosiy usuli - bu strategik guruxlar kartasini tuzishdir.


Strategik guruxlar kartasi - tarmoqda raqobatlashayotgan firmalarning raqobat mavqelarini aks ettiruvchi asbobdir. Bu taxliliy usul tarmoqning umumiy taxlili va xar bir firmaning bozordagi mavqeini bir biriga bog‘laydi. Buning uchun tarmoqda ishlayotgan barcha kompaniya va firmalar strategik guruxlarga bo‘linadi. Strategik guruxlarga raqobat uslubi va bozordagi mavqei bir xil bo‘lgan firmalar kiritiladi. Bozordagi asosiy raqobatchilar nechta bo‘lsa strategik guruxlar soni xam shuncha bo‘ladi, ammo buning uchun raqobatchilarning xar biri o‘zining raqobat usuliga va bozorda o‘z mavqeiga ega bo‘lishi lozim.


Bir tarmoqda faoliyat kursatayotgan firmalarning nisbiy raqobat pozitsiyalarini urganish uchun strategik guruxlash jarayonlaridan foydalaniladi.

Bir strategik guruxdagi kompaniyalar maxsulotlar diapazonining kengligi, tovar xarakati kanallaridan foydalanish usullari; uxshash texnologik yondashuvlar, vertikal integratsiyalanish darajasi, servisning va texnologik xizmat kursatish xarakteri kabi turli belgilar buyicha birlashishlari mumkin. Tarmoqda bozorga nisbatan strategik yondashuvlari bir xil bulgan bitta strategik gurux mavjud bulishi mumkin.

Strategik guruxlar xaritasini tuzish va firmalarni u yoki bu gurux tarkibiga kiritish quyidagicha amalga oshiriladi:

Tarmoqdagi firmalarni bir-biridan farqlovchi raqobatli xarakteristikalar aniqlanadi ( narx, sifat, faoliyat geografiyasi, integratsiya darajasi, maxsulot nomenklaturasi va xokazo).

Firmalarning xolati ikki chiziqli chizmaga joylashtiriladi (tanlab olingan xususiyatlari bo‘yicha).

Bir strategik soxaga to‘gri keladigan firmalar aniqlanadi.

Xar bir guruxning tarmoqdagi umumiy savdo xajmidagi ulushi aniqlanadi.

Shunday qilib, tarmoqni strategik guruxlashning yuqorida aytib utilgan ikki o‘lchovli xaritasi yasaladi.
Agar jiddiy tafovutlar ikkitadan ortiq bo‘lmasa, bir necha xarita tuzish maqsadga muvofiqdir.
Turli strategik guruxlar bir‑biriga qanchalik yaqin joylashgan bulsa, ular urtasidagi raqobat shunchalik kuchli buladi. Eng yaqin raqobatchilarning fe’l‑atvorini urganish muximdir. Raqobatchilarning strategiyasini, ularning kelgusida qanday yul tutishini bilmay turib, ular bilan muvaffaqiyatli raqobatlashish mumkin emas. Raqobatchilar nima qilmoqda va nima qilmoqchi - bu savollarga javob topish kompaniyaning strategik faoliyati uchun nixoyatda muximdir, aks xolda u xar doim mudofaa pozitsiyasida bulishga majbur buladi.