Tasdiqlayman «Elektr ta’minoti» kafedra mudiri

3. Peregondagi kontakt tarmog‘ini trassirovkalash.

Peregon rejasi millimetrovkali qog‘ozga 1:2000 masshtabda chiziladi. Buning uchun barcha ma’lumotlar kurs loyihasi uchun beriladigan topshiriqning 3-jadval va 1-rasmda keltirilgan.

Peregon rejasi keyingi ishlar uchun yordamchi vazifasini o‘tab, to‘g‘ri chiziqlar shaklida tasvirlanadi. Peregon rasmda piketlar yo‘l-yo‘lakay kilometrlar bilan egri yo‘llar albatta berilish radiusi va uzunligini ko‘rsatilgan holda profillarda ifodalanadi.
Kontakt tarmog‘i tayanchlari peregonda uning to‘g‘ri yo‘li rejasiga asosan joylashtiriladi. Tayanchlarning birlashuvi kiruvchi signal bo‘yicha amalga oshiriladi. Kiruvchi signal esa avvaldan beriladi. Shundan so‘ng ruxsat etilgan maksimal uzunlikdagi oraliq uzunliklarga ega uchastkalarda oraliq tayanchlar joylashtiriladi. Shuni ham e’tibordan chiqarmaslik zarurki stansiyaning istiqboldagi rivojida yangi yo‘llar o‘tkazilganda kontakt tarmog‘ini qayta qurish ko‘p noqulaylik va xarajatlarga olib kelmasligi lozim.

Kontakt tarmog’idagi rejalarda shartli belgilar

	Ishchi yo’llar		Ishlamaydigan yo’llar
	Rejadagi elektrlashadigan yo’llar		Qaytaruvchi simlar
	Istemolchi simlar		So’ruvchi simlar
	Kabel simlari		Elektr uzatuvchi simlar
	Guruhli yerlatgich simlari		Temir beton tayanchlar
	Temir tayanchlar		Tortgich
	Ikkitali tortgich		Bir yo’lli konsol
	Ikki yo’lli konsol		Bir yo’lli konsol teskari fiksatorli
	Egiluvchan to’sin tayanchlar		Qattiq ko’ndalang tayanchlar
	Fiksatorli tayanch to’g’ri fiksator bilan		Fiksatorli tayanch teskari fiksator bilan
	Kompensatsiyalangan kontakt osma ankerovkasi		Yarim kompensatsiyalangan kontakt osma ankerovkasi
	Qattiq ankerovkasi		Kompensatsiyalangan ankerovkasi
	Kontakt sim qattiq ankerovkasi		Kuchaytiruvchi sim ankerovkasi
	Kompensatsiyalangan kontakt osmasining o’rta ankerovkasi		Yarim kompensatsiyalangan kontakt osmasining o’rta ankerovkasi
	Kontakt osma kesib o’tish		Ikkitali kontakt osma kesib o’tish
	Bo’ylama elektr ulagich		Ko’ndalang elektr ulagich
	Yo’l orasidagi elektr ulagich		Shoxli razryadniklar
	Trubkali razryadniklar		Kesma izolyatorlar
	Normal zigzag		Boshqa zigzag, sm.
	Ushlab turuvchi tros zigzagi, sm		Oraliq uzunligi, m
	Tayanch gabariti, m.		Anker uchastka nomeri uzunligi

Barcha texnik shartlarga rioya qilgan holda tayanchlar soni va o‘tkazgich-simlar uzunligi kam sarflanadigan usul, trassirovkalashning eng yaxshi usuli hisoblanadi. Kontakt tarmog‘ini trassirovkalashda [1] keltirilgan shartli belgilardan foydalanish zarur.
Peregonda tayanchlarni joylashtirish stansiya izolyasiyalangan birikmali tayanchlarini ko‘chirishdan boshlanishi kerak. Vazifa bo‘yicha stansiya trassirovkalashi ko‘zda tutilmaganligi uchun izolyasiyalovchi birikma istalgan holatda ko‘rsatiladi. Ikki qo‘shni oralig‘i uzunliklari katta oraliq uzunligidan 25% ga farqlanmasligi kerak.
Qisman to‘g‘ri va qisman egri chiziqli yo‘llarda joylashgan yo‘l uchastkalaridagi oraliqlar ruxsat etilgan maksimal uzunligiga teng deb qabul qilinadi.
Barcha tayanch yo‘lning bir tomoniga joylanishi kerak. Agar ikkinchi yo‘l qurish ko‘zda tutiladigan bo‘lsa, qarama-qarshi tomondan xuddi shunday tarmoq jihozlari o‘rnatiladi.
O‘rtacha ankerovka joylashtirilgan oraliq uzunligi ruxsat etilgan maksimal uzunlikdan 10% kam bo‘lmog‘i darkor (yarim kompensatsiyalashgan osilmada). Kompensatsiyalangan osma bo‘lganda – ikki oraliq 5 % ga kamayadi.

Barcha oraliqlar tegishli joylarda ostiga chiziq chizilgan raqamlar bilan ifodalanadi.

Tayanchlarni joylashtirish tugallangandan so‘ng peregon anker uchastkalarga ajratiladi. Yo‘lning egri qismlarini anker uchastkalari hududida joylanishiga qarab bu uchastkalar uzunligi belgilanishi kerak (egriliklar anker uchastkalari o‘rtarog‘ida joylashgani ma’qul). Anker uchastkalari tutashuvi uch oraliqli sxema bo‘yicha bajarilishi kerak, hamda ular egri yo‘lning to‘g‘ri qismlarida va egriliklarning tashqi taraflariga joylashtirilishi kerak. Anker uchastka tutashuvini egrilikning ichki tomoniga joylashtirish maqsadga muvofiq emas. Shuningdek, radiusi 1200 m dan kam bo‘lgan uchastkalarda ularni o‘rnatish qat’iyan man qilinadi.
Stansiyaga yaqin joydagi anker uchastkalarida ankerovka o‘rtacha bo‘lib, kompensatsiyalovchi osmalar bilan jihozlangan. Bunda stansiya tomoniga joylashgan tortuvchi tros kompensatsiyalanmaydi.
Kompensatsiyalangan kontakt osmalari uchun anker uchastkalari uzunligi 1600 m dan oshmasligi kerak. Tezyurar poyezdlarga (161-200 km/soat) mo`ljallangan temir yo`l uchastkalarida anker uchastkaning uzunlugi 1400 m dan oshmasligi lozim. Egri yo`lli uchastkalarda anker uchastka uzunligini aniqlashda egrilik radiusini ham hisobga olishimiz kerak, ular 12- jadvalda keltirilgan.
12-jadval
Egri yo`lli uchastkalarda anker uchastka uzunligi

Egrilik radiusi, m	Kontakt osmasi uchun anker uchastka ruxsat etilgan maksimal uzunligi, m		Egrilik radiusi, m	Kontakt osmasi uchun anker uchastka ruxsat etilgan maksimal uzunligi, m
	yarim kompensatsiya-langan	kompensatsiya-langan		yarim kompensatsiya-langan	kompensatsiya-langan
300	800	1100 (1000)	800	1050	1600
400	900	1280 (1180)	1000	1150
500	950	1400 (1300)	1200	1200 (1160)
600	1000	1560 (1480)	1500	1240 (1180)
			2000	1300 (1220)

Izoh: Ikki kontakt simli osma uchun anker uchastka uzunligini qavs ichidagi ma’lumotlarni olamiz.

Agar anker uchastkasi qisman egrilikda joylashgan bo‘lsa, o‘rtacha ankerovkani iloji boricha egrilik tomoniga surishga xarakat qilinadi.

Ankerovka joylari aniqlanib, shartli belgilar o‘z raqamlari bilan joylashtirilgandan so‘ng uning spetsifikatsiyasi tuziladi. Spetsifikatsiya 12-jadvalda ko‘rsatilgan forma bo‘yicha tuzilib, o‘rtacha ankerovkalar joylari ko‘rsatiladi.
13-jadval

So`ngra barcha tayanchlar raqamlanadi (izolyasiyalovchi birikma tayanchlari bu raqamlashga kirmaydi). Ko‘ndalang elektr ulamalar (ular o‘zgaruvchan tok zanjirida har bir anker uchastkasida ikkitadan, o‘zgarmas tok zanjirida esa har 200 metrda o‘rnatiladi) ulangan joylari ham belgilanadi. Jadvalning har bir ustuniga tayanch ushlagichning piketlari ikkita raqam bilan (ya’ni ikkita qo‘shni piket oralig‘i) va tayanch o‘lchamlari yozib qo‘yiladi. Yo‘lning to‘g‘ri uchastkalarida tayanchlar yo‘l o‘qidan: oddiy uchastkalarda 3.1 m masofada, tezyurar temir yo`l uchastkalarida esa 3.3 m masofada joylashgan bo‘lishi kerak. Egri yo‘llarda tayanch gabaritini 14- jadvaldan aniqlaymiz.

14-jadval

Egrilik radiusi, m		300-600	700-1200	1300-1800	1900-2000	2500	3000	4000
Egri yo`l tomonli gabarit, m	ichki	3.5	3.45	3.4	3.35	3.3	3.25	3.2
	tashqi	3.2	3.15	3.15	3.15	3.15	3.1

Tayanch o‘ymalarida esa kyuvetdan yuqorida 4.9 m o‘lchamda o‘rnatiladi.