Tasdiqlayman” O`tibdo` Z. N. Xolmuxammedova “ ” 2023 yil

3-osqich. Yakuniybosqich (10 daq.)	Mashg’ulot yakuni Faol ishtirok etgan o’quvchilarni javoblarini izohlab baholahdi va rag’batlantiradi. Uyga vazifani berilishi Kelgusi mashg’ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yuriqnoma beradi. (7-ilova)
Baholari bilan tanishadilar. Topshiriqni yozib oladilar

19-MAVZU

UCH FAZALI ELEKTR ZANJIRI

REJA:

5. 
   Uch fazali elektr yurituvchi kuch (e.yu.k)ni hosil qilish
   
6. 
   Elektromagnit miqdorining tebranishi
   
7. 
   Uch fazali o'zgaruvchan tok zanjiri
   

Uch fazali elektr yurituvchi kuch sistemasi uch fazali ge-neratorlarda yaratiladi. Generatorning fazalarida cho'lg'amlarini rotor bilan aylanayotgan o'zgarmas magnit maydoni kesib o'tishi natijasida e.yu.k. hosil bo'ladi. Rotorning cho'lg'ami ikkita kontakt halqa va grafit cho'tka yordamida tashqi o'zgarmas kuchlanish manbaiga ulanadi.
Bunday konstruksiyali mashina har fazada elektromagnit miqdorining tebranishi bir xil chastota va amplituda bo'lishini ta'min etadi, chunki rotorning to'la bir marta aylanishi ayrim fazalardagi
e.yu.k. to'la cho'qqi (piklik) (sinusoida qonuni bo'yicha) o'zgarishi bir davr T ga teng vaqtda sodir bo'ladi. Ammo generatorning fazalaridagi (cho'lg'amlaridagi) e.yu.k. oniy miqdori rotorning fazoviy o'rni biror cho'lg'am (o'ram) bilan ilashgan magnit oqimining yo'nalishi va miqdori bilan aniqlanadi. Agar rotorning fazoviy o'rniga A fazadagi e.yu.k. ning maksimumi (to'ng'ichi) to'g'ri kelsa, В fazada e.yu.k. ning xuddi shunday maksimumiga rotorning uchdan bir marta aylanishidan (yoki 1/3 vaqtdan) keyin
erishadi (1-rasm). Shunga o'xshash S fazada ham e.yu.k. ning
maksimumi, ya'ni uchdan bir davr dan so'ng hosil bo'ladi.


1-rasm. Uch fazali elektr yurituvchi kuchni (e.yu.k.)

hosil qilish prinsipial sxemasi.

Shunday qilib, A, B, S fazalarda e.yu.k. ning o'zgarishi sinusoida qonuni bo'yicha sodir bo'lsa, ularni tasvirlovchi sinusoidalar ham
vaqt bo'yicha y. qadar siljigan bo'ladi (2-rasm).


2-rasm.
a—uch fazali sistema e.yu.k.ning oniy miqdorining o'zgarishi; £—uch fazali
sistema e.yu.k.ning vektorlari.
Elektroenergiya manbalarini iste'mol qiluvchilar uzoq masofalarda bo'lganlarida, uch fazali bir xil chastota hamda amp-litudali elektr energiyasi uzatiladi. Bunday elektr zanjirlarning yig'indisi o'zgaruvchan tok zanjirlarining ko'p fazali sistemasi
Shunday qilib, uchta bir fazali zanjirni birlashtirgan elektr zanjiri uch fazali o'zgaruvchan tok elektr zanjiri deyiladi. Bunday o'zgaruvchan tok zanjirida oqayotgan tokni uch fazali tok deyiladi.
Elektroenergiya iste'molchilari zanjirlari yulduzcha shaklda
1-rasmda yulduzcha shaklida ulangan uch fazali sistema ko'rsatilgan. Uch fazali yulduzcha shaklidagi sistema uch simli va uch sim bir nolli bo'lishi mumkin. Bunday to'rt simli zanjirni uch fazali sistema deyiladi. Elektr energiya ishlab chiqaradigan uch fazali generatorlarning o'ramlari yulduzcha yoki uchburchak shaklida ulanishi mumkin. Agarda uch fazali o'zgaruvchan tok