Tasdiqlayman” Qashqadaryo viloyati favqulodda vaziyatlar boshqarmasi boshlig’i polkovnik F. Mirzayev

1.2 Psixologiktayyorgarlikningvazifalari
Ruhiytayyorgarlik - buodamlardaruhanchidamliliknishakllantirishyokiqo‘yilganvazifalarnibajarish, xavflivaziyatlardafidokoronaharakatqilishqobiliyatinikuchaytirishdagixislatlarinihosilqilishdemakdir.
Ruhiytayyorgarlikningasosiyvazifalariquyidagilardaniborat:
1. Aholiningturlitoifalaridafavquloddavaziyatlardaharakatqilishchog‘idayuqoriruhiybarqarorlikniishlabchiqish.
2. Harbirfuqarodafavquloddavaziyatlaryuzbergandamdajabrlanganlargaixtiyoriyfursatdayordamgakelishgashayliknitarbiyalash.
3. Aholiningturlitoifalaridasodirbo‘lishiehtimolbo‘lganbarchafavquloddavaziyatlardanmuhofazalanishgairodavamalakanitarbiyalash.
4. Qutqaruvchilardajabrlanuvchilargako‘maklashishga, ularniqutqaribolishgadoimiyshaylik, insonparvarliknmshakllantirish.
5.Rahbarlartarkibidayuqorima’naviy-ruhiy sifatlarni shakllantirish va aholini favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilishga shaylik va o‘ziga bo‘lgan ishonchni tarbiyalash.
Yiriktabiiyofatlarvatexnogenhalokatlar, ulardako‘psonliaholiningjabrlanishi, ekologikvapsixopatologikoqibatlaribilanxarakterlanadi.
Ruhiyjarayonlarruhiyfaoliyatningasosinitashkiletadivafaoliyatningdinamiktasvirihisoblanadi. Ularsizbilimlarshakllanmaydivahayotiytajribaorttirilmaydi. Anglash, hissiyvairodaviyruhiyjarayonlarajratiladi.
Faoliyatjarayonidaorganizmningtashqita’sirlargareaksiyasidoimiybo‘libqolmaydi. Organizmo‘zgaribborayotganfaoliyatsharoitlarigamoslashishgaharakatqiladi. Bundaruhiyzo‘riqishholatiyuzagakeladi. BuholatnikanadalikfiziologG.Sele (1936) stressdebnomlagan.
2.3 Psixologikholatlarvaularnioldiniolishyo‘llari.
Stress – hayvonotvainsonorganizmidaturlinoxushomillar (stressorlar) ta’sirigajavobanyuzagakeluvchifiziologikhimoyareaksiyalarimajmuidir. Ingliztilidantarjimaqilinganda “stress” so‘zi “bosim, zo‘riqish” ma’nolarinianglatadi.
Stressinsongabutunhayotidavomidahamkorlikqiladi. Hayotdastresslivaziyatlarnichetlabo‘tishmumkinemas. Ammoharbirinsonstressgaturlichamunosabatbildiradi. Utarbiya, xarakterningshaxsiyqirralari, temperament, genetikmoyillik, qiyinchiliklar, xavf-xatar, sharoitninggto‘satdanmurakkablashibketishivahattoovqatlanishga, qiyinchiliklargaruhiytayyorlikkabog‘liqbo‘ladi. Mananimauchunkimdirstressganisbatanbarqarorbo‘ladi, kimdadirstressta’siridagipertoniya, oshqozonyarasiyokiasabbuzilishikabikasalliklaryuzagakelishimumkin.
Stressaniqbirkritikdarajagaetmagunchaorganizmgaijobiyta’sirqiladi (organizmnisafarbarqiladivayuzagakelganto‘siqlarnioshibo‘tishgaundaydi). Buko‘rsatkichdanoshibo‘tilgandanso‘ngorganizmdagipersafarbarlikdebataluvchijarayonrivojlanadi, uo‘zibilano‘z-o‘ziniboshqarishvafaoliyatnatijalariningpasayishinikeltiribchiqaradi. SHusabablikritikko‘rsatkichdankattastressholatiniayrimvaqtlardadistressdebhamataladi.
Distress – organizmningungao‘tanoxush, “chegaradanchiqibketgan” ta’sirko‘rsatilganvaqtdagipatologikholati.
Distressningikkituriniajratishmumkin: tormozlovchivaqo‘zg‘atuvchi.
Tormozlovchitur – harakatlarningsekinlashuvivaepsizligibilantavsiflanadi. Insonavvalgiepchilligibilanharakatqilaolmaydi. Javobreaksiyalariningtezligipasayadi. Aqliyjarayonsustlashadi, tinchholatdaushbuinsongaxosbo‘lmaganxotirayomonlashuvi, hardamxayollikvaboshqasalbiybelgilarnamoyonbo‘ladi.