Тасвирий санъат дарсларида ўқувчиларда табиатга эстетик муносабатни шакллантириш”

Tasviriy san’at ko’rgazmasini tashkil etish.
Maktab tasviriy san’at ko’rgazmasi fan bo’yicha maktabda olib borilayotgan hamma ishlarning natijasi sifatida katta ta’lim va tarbiyaviy ahamiyatiga ega. Ko’rgazma orqali maktabda tasviriy san’at sohasida olib borilayotgan ishlarga baho berish mumkin bo’ldi. Shuningdek, ko’rgazma olib borilgan ishlar yakuni sifatida axamiyatligina bo’lib qolmay, balki kelgusi ishlarda ham muhim o’rin tutadi.
Ko’rgazmalar orqali o’quvchilar ijodiy ishlarida tabiat manzaralari va uning ajoyib inomlarini natyurmort, tabiat mavzusidagi eskizlar, etyudlar tasvirlanadi.
O’qituvchi va to’garak rahbarlari ko’rgazmada qo’yilgan ishlarning taxlili orqali olib borilgan ishlarga yakun yasaydilar, ular san’atning qaysi turiga o’quvchilar qanday munosabatda bo’lganliklari, san’atning (qalamtasvir, rangtasvir, haykaltaroshlik, amaliy san’at) qaysi turiga yetarlicha e’tibor bermaganliklari, undagi yutuq va kamchiliklar, ko’rgazmada qaysi o’quvchilar qanday yutuqlarga erishganliklari, o’quvchilarning o’sishi va kamchiliklari yuzasida yetarlicha ma’lumot oladilar. Ko’rgazma natijasida o’qituvchini kelgusida kamchiliklarni bartaraf etishda olib borilayotgan ishlarni yanada takomillashtirishga imkon beradi.
Shu bilan bir qatorda, ko’rgazma o’quvchilarning atrof-muhit, tabiat manzaralariga bo’lgan qiziqishini oshirishga ta’sir ko’rsatadi. O’quvchilar o’zlari va o’rtoqlari ishlagan ishlarni ko’rish hamda ularni solishtirish orqali o’zlarining faoliyatlariga xulosa yasaydilar, kelgusi rejalarini belgilaydilar. Shuning uchun ham maktab ko’rgazmalarini to’g’ri tashkil etish va o’tkazish ta’lim-tarbiya jarayonini takomillashtirishda katta rol o’ynaydi.
Amaliyotda ko’rgazmani 2 xil shaklini qo’llash mumkin.
1.O’quvchilarni ijodiy ishlaridan tashkiltopgan ko’rgazmalar
2. Mashxur tasviriy va amaliy san’at ustalari asarlarining asl nusxalari yoki ularning reproduksiyalaridan tashkil etilgan ko’rgazmalar.
O’quvchilarning ijodiy ishlaridan tashkil topgan ko’rgazmalarning shakllari nihoyatda turli tuman bo’ladi.
I.Sinf ko’rgazmasi. Alohida sinf o’quvchilarining eng yaxshi ishlaridan tanlab olish orqali tashkil etiladi.
II.Maktab ko’rgazmasi. Bunda maktab o’quvchilarning eng yaxshi ishlarini tanlab olinishi natijasida yaratiladi.
II-Shaxsiy ko’rgazma. Soxa bo’yicha katta yutuqlarga erishgan o’quvchining faoliyatiga doir bo’ladi.
Shuningdek tasviriy va amaliy san’at, uning har bir turi va janrlari bo’yicha ham ko’rgazmalar tashkil etsa bo’ladi. Ko’rgazmalarni bolalar rasmlari tanlovi asosida ham o’tkazish mumkin.
Yuqorida aytilgan fikrlar o’quvchilarda tabiatga nisbatan estetik tassurotlarni rivojlantirish orqali estetik madaniyatni rivojlantirishdan iborat.
Umuman, maktabda ko’rgazmalarning qonun-qoidalariga rioya qilgan xolda tashkil etilishi tomoshabinda yaxshi taassurot qoldiradi. Natijada bolalarda san’atning bu turiga bo’lgan xurmat va qiziqishi oshadi.


Xulosa.
Maktabda tasviriy san’atni o’qitish metodikasiga oid mavzu bo’yicha bajarilgan bitiruv malakaviy ish bo’yicha xulosa shundan iboratki, xozirgi zamon pedagogic texnalogiyalari takomillashib borayotgani sababli qator eski an’anaviy tasviriy san’atni o’qitishi metodikasi o’z kuchini pasaytirdi xozirgi kunni talabi shundan iboratki o’tmish va xozirgi kungi zamonaviy pedagogic texnalogiyalari o’zaro omuxta qilgan xolda ham maqsad sari intilsa bo’laveradi.
O’tmishda yashagan buyuk ajdodlarimizning to’laqonli obrazli zamonaviy tasviriy san’at asarlarida tugal ifodasini topgan deb bo’lmaydi. Kelajakda bu ishlarni ilmiy asosda mantiqan mukammal qilib nihoyasiga yetkazish lozim bo’lardi.
Bitruv malakaviy ish maqsadi va mazmuni shundan iboratki. Rassom pedagoglarni har jihatdan shakillantirishda bir qator ilmiy pedagogic shartlarga amal qilish o’z samarasini beradi, bular quyidagicha
- Jahon andozasi talablariga mos, shuningdek O’zbekiston sharoiti, tasviriy san’ati tarixi an’analariga tayangan pedagogic ta’lim tizimini toptirishga erishish.
-Ta’lim jarayonida maxalliy va umum tasviriyot uslablaridan zamonaviy, milliy sharoitga mos foydalanish andozasini ishlab chiqish.
- Tasviriy san’at pedagogikasining o’ziga xos jihatlarini amalda to’la-to’kis qo’llash uchun ustoz pedagoglar uchun ilg’or xorijiy davlatlarning pedagogic texnologiyalari bilan tanishishi.
-Mustaqil O’zbekistonimizning bo’lajak rassom-o’qituvchilarni xar tomonlama jahon andozasiga mos mutaxasis qilib tayyorlash uchun ta’lim tizimidagi tashkiliy masalalarda ham qator muommolarni xal qilishi xozirgi kunning asosiy masalalaridan biri.
Xulosa qilib aytganimizda Respublikamiz hayotida yangicha yuksalish bosqichi amalgam oshirmoqda. Bu jarayon jamiyatning barcha jabalarida, jumladan tasviriy san’at ta’limi tizimida ham yangi sifat bosqichiga ko’tarilmoqda.

Foydalanilgan adabiyotlar.

1.	O`zbеkiston Rеspublikasining Davlat ta’lim standarti, T.2003.
2.	Karimov I.A. Barkamol avlod- O`zbеkiston taraqqiyotining poydеvori. G` O`zbеkiston Rеspublikasi Oliy majlisining 9-sеssiyasida so`zlagan nutqi. -T.:Sharq, 1997.- 53b.

3. B.Z.Azimova Badiiy-grafika fakultetida kurs ishi bajarishi yuzasidan metodik tavsiyalar Toshkent 1984

4. S.Abdurasulov Tasviriy san’at o’qitish metodikasidan amaliy mashg’ulotlarni bajarish Toshkent 1996
5. S.Abdurasulov, N.Tolipov Rangtasvir Toshkent 2005
6. S.Abdurasulov Tasviriy san’at atamalari Toshkent 2003
7.B.Boymetov. S.Abdullayev. Chizmatasvir Toshkent.F.F.2004
8. S.S.Bulatov o’zbek xalq amaliy san’ati Toshkent1991
9. S.S.Bulatov Amaliy san’at qisqacha lug’at. Toshkent1992
10. B.Ziyomuxammedov, SH.Abdullayev. Ilg’or pedagogic texnologiya. Nazariya va amaliyot. Toshkent 2001
11. R.J.Ishmuhammedov. Innavatsion tehnologiyalar yordamida ta’lim samaradorligini oshirish yillari. Toshkent Nizomiy nomidagi T.D.P.U 2004
12. J.Majudov Tasviriy san’atdan maktabdan tashqari ishlar. Toshkent1983
13. M.A.Mirzaaxmedov. Boshlang’ich naqsh ishlash metodikasi Toshkent 1976.
14. M.N.Nabiyev.Rangshunoslik. Toshkent 1995
15. N.Tolipov. Maktabda tasviriy san’at to’garagi. Toshkent 1995
16. R.Xasanov. Maktabda tasviriy san’at o’qitish metodikasi. Toshkent “Fan” 2004
17. X.Egamov. Bo’yoqlar bilan ishlash. Toshkent 1981
18. V.Qosimov. Naqqoshlik. Toshkent. 1990
19. R.Xasanov. Tasviriy san’at darslari (5 sinf) Toshkent 1997
20. R.Xasanov. Maktabda tasviriy san’at mashg’ulotlarini takomillashtirish yo’llari- Toshkent 1986

21	Pavlov I. P. Psixologiya vo`sshеgo razuma.-M.: Prosvеhеniе, 4-е izd., 1987.-434 s.
22	Lеbеdеv K. A. Aporii Zеnnona v razdumyax filosofov. G`G` Filosofiya Vostoka i Zapada.- Sb.nauch. trudov – M: MGU.- S.117.
23	N.U.Abdullayev.”San`at tarixi”.-Toshkent,”O`qituvchi”.1986.
24	Rubinshtеyn L. S. Psixologiya lichnosti.-M.: Prosvеshеniе,1991-237 s.
25	Sayidahmеdov N. Yangi pеdagogik tеxnologiyalar.- T.: Moliya, 2003.-17b.
26	Sayidahmеdov N. Pеdagogika fani mеtodologiyasi yohud uning zamonaviy mazmuni haqida: Amaliyot va nazariyaG`G` Ma’rifat.-2004,- 21 fеvral.
27	Y.V.Shoroxov.Osnovi kompozitsii-Moskva.”Prosveshenie”.1976.
28	S.Abdirasulov,N.Tolipov,N.Oripova. Rang tasvir Toshkent- “O`zbekiston”-2006
29	Botir Boymetov Qalam tasvir “MUSIQA” nashriyot TOSHKENT-2006
30	B.Z. Azimova “Natyurmort tuzish va tasvirlash metodikasi”Toshkent –O`qituvchi-1984.
31	B.Z.Azimova, R.Rajabov,S.F.Abdirasulov,Tasviriy san`atga oid atamalarning izohli lug`ati.Toshkent -1994.

1 Sh.M.Mirziyoyev. “Ta’lim to’g’risidagi qaror va ijrolar”

2 S.Abdurasulov Tasviriy san’at o’qitish metodikasidan amaliy mashg’ulotlarni bajarish Toshkent 1996

3 B.Boymetov. S.Abdullayev. Chizmatasvir Toshkent.F.F.2004

4 R.Xasanov. Maktabda tasviriy san’at o’qitish metodikasi. Toshkent “Fan” 2004

5 R.Xasanov. Tasviriy san’at darslari (5 sinf) Toshkent 1997

6 N.Abdullayev.Snn’at tarixi.1999.

7 S.Abdirasulov,N.Tolipov,N.Oripova. Rang tasvir Toshkent- “O`zbekiston”-2006

8S.Abdirasulov,N.Tolipov,N.Oripova. Rang tasvir Toshkent- “O`zbekiston”-2006

9B.Z. Azimova “Natyurmort tuzish va tasvirlash metodikasi”Toshkent –O`qituvchi-1984.

10 X.Egamov. Bo’yoqlar bilan ishlash. Toshkent 1981