«Tasviriy san`at va chizmachilik.» kafedrasi
Download 340.28 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1.O`qitishning ilmiylik tamoyili.
- 5.O`quvchilarning bilimlarini mustaxkamlash o`zlashtirish tamoyili.
- 6.O`qitishning tushunarlilik tamoyili.
|
Uzbekston respublikasi xalk talim vazirligi Ajiniez nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti
ÌÓÕÀÍÄÈÑËÈÊ ÌÓÕÀÍÄÈÑËÈÊ ÌÓÕÀÍÄÈÑËÈÊ ÌÓÕÀÍÄÈÑËÈÊ ÃÐÀÔÈÊÀÑÈÍÈ ÃÐÀÔÈÊÀÑÈÍÈ ÃÐÀÔÈÊÀÑÈÍÈ ÃÐÀÔÈÊÀÑÈÍÈ ÓÊÈÒÈØ ÓÊÈÒÈØ ÓÊÈÒÈØ
ÓÊÈÒÈØÍÈÍà ÇÀÌÎÍÀÃ%É ÍÈÍà ÇÀÌÎÍÀÃ%É ÍÈÍà ÇÀÌÎÍÀÃ%É ÍÈÍà ÇÀÌÎÍÀÃ%É ÒÅÕÍÎËÎÃÈßÑÛ ÔÀ ÒÅÕÍÎËÎÃÈßÑÛ ÔÀ ÒÅÕÍÎËÎÃÈßÑÛ ÔÀ ÒÅÕÍÎËÎÃÈßÑÛ ÔÀÍÈ ÍÈ ÍÈ
Á%ÉÈ×À Á%ÉÈ×À
Á%ÉÈ×À 4- KURSLAR UChUN Maruza matni.
Tuzuvchi lektor. T. Bekmuratov. kafedra mudiri. J. Darmenov
NUKUS-2012 jil. qqqq----ÌÀÚ ÌÀÚ ÌÀÚ
ÌÀÚ’ÐÓÇÀ ÐÓÇÀ
ÐÓÇÀ ÐÓÇÀ.
. . . ÊÈÐÈØ.ÌÓÕÀÍÄÈÑËÈÊ ÃÐÀÔÈÊÀÑÈÍÈ ÓÊÈÒÈØ ÊÈÐÈØ.ÌÓÕÀÍÄÈÑËÈÊ ÃÐÀÔÈÊÀÑÈÍÈ ÓÊÈÒÈØ ÊÈÐÈØ.ÌÓÕÀÍÄÈÑËÈÊ ÃÐÀÔÈÊÀÑÈÍÈ ÓÊÈÒÈØ ÊÈÐÈØ.ÌÓÕÀÍÄÈÑËÈÊ ÃÐÀÔÈÊÀÑÈÍÈ ÓÊÈÒÈØ ÌÅÒÎÄÈÊÀÑÈ ÔÀÍÈ, ÓÍÈÍÃ ÌÀÊÑÀÄÈ ÂÀ ÂÀÇÈÔÀËÀÐÈ ÌÅÒÎÄÈÊÀÑÈ ÔÀÍÈ, ÓÍÈÍÃ ÌÀÊÑÀÄÈ ÂÀ ÂÀÇÈÔÀËÀÐÈ ÌÅÒÎÄÈÊÀÑÈ ÔÀÍÈ, ÓÍÈÍÃ ÌÀÊÑÀÄÈ ÂÀ ÂÀÇÈÔÀËÀÐÈ ÌÅÒÎÄÈÊÀÑÈ ÔÀÍÈ, ÓÍÈÍÃ ÌÀÊÑÀÄÈ ÂÀ ÂÀÇÈÔÀËÀÐÈ
Reja: 1.
Kursning maqsadi va vazifalari. w.×èçìà÷èëèê óêèòèø ìåòîäèêàñè ôàíè ïåäàãîãèêà èëìèíèíã áèð ñîõàñè ñèôàòèäà 3. Kursning pedagogika-psixologiya va chizma geometriya fanlari bilan uzviy bog`likligi fanda qullaniladigan ilimiy tadqiqot metodlari. Ma`lumki ta`lim metodlari haqidagi ilm didaktika deb ataladi.
Chizmachilik o`qitish metodikasi pedagogik ilimining bir shaqobchasi bo`la turib uning o`zi ham ilmiy fan xisoblanadi.
Ob`ektiv olamini bilib bilim jarayoni ta`lim va tarbiya qonuniyatlarini bilishni taqqoza qiladi. Chizmachilik metodikasi uquvchilarning grafik savdo qonunligi oshilishida materiallar mazmuni, uqitish metolari grafik ishlari bajarishning oqilana metodlari, ta`lim va tarbiyaning mushtarikligini ta`minlovchi uqish protsessining tashqil qiluvchi ilimidur. Chizmachilik metodikasi boshqa fanlar orasida pedagogik ilimning bir soxasi sifadida aloxida urin tutadi. Chizmasilik metodikasi umumiy va xususiy bulib ikkiga bulinadi. Chizmachilikning umumiy metodikasi xususiy ia`lim nazariyasi xisoblanadi. Chizmachilikning umumiy metodikasi doirasiga kuyidagi masalalar kiradi. 1.
Chizmachilikning maktab ta`lim tizimida urinni uning vazifalari va uziga xos xususiyatlari. 2.
berish tasdiqlash. 3.
Uquvchilarda bilim kunlikma va malakani ta`minlash buyicha metodlar va ta`lim tashqil qilish va shaklni ishlab chiqish. 4.
5.
Chizmachilik metodikasi soxasida tekshirish metodlarini ishlab chiqsin: tushunchalar, atamalarni aniqlash, chizmachilik metodikasining.
Boshqa ilimlar bilan aloxasini aniqlash. Shunday qilib chizmasilik umumiy metodikasini toza pedagogik xodisalarning qonuniyatlarini tekshiradi. Chizmachilikning xususiy metodikasi aloxida msaqsad va vazifalariga ega bulib unda umumiy metodikada berilgan qonuniyatlariga asoslanib chizmachilik uqitishning amaliy tomonlarning yangi aniq yillarni kursatuvchi masalalarning echimi. Chixmachilikning xususiy metodikasida mavzular uzgarishning ketma-ket uquv qullanmalari buyicha
tavsiyalar, mustaqish ishlash uning grafik vazifalari va mashqlar xajimi beriladi. Chizmachilikni uqitish jarayoni uning xamma komponovkaari bilan bog`liqdagi kuriladi, ya`ni, kursning mazmun, uning masalalari bilan boliqda, uqitish metodlari, uning masalalari bilan boliqda, uqish jarayonini jixozlash va tashqil qilish uning mazmuni va metodlari bilan bog`liqda kurilishi za`rur. Chizmachilik umumiy metodikasining vazifasi. Chizmachilikni uqish predmeti sifatida uqitish jarayoni ta`lim nazariyasini ishlab chiqish va qonuniyatlarini ochishdan iboratdur. Chizmachilik metodikasi didaktika bilan tig`iz bog`langan chunki chizmachilik uqitishning unga xos tomonlari ana shu asosda ochib beriladi. Didaktikaga nisbatdan chizmachilik metodikasida ta`lis nazariyasining xususiy masalalari kuriladi. Shuning uchun xam chizmachilik metodikasini xususiy didaktika xam deyishadi. Pedagogika va metodika pedagogika ilimning bir shaxobchasi sifatida psixologiya bilan tig`iz bog`liqdur. Chunki chizmachilik uqitish jarayonini takomillashtirishda injenerlik va pedagogik psixologik qonuniyatlariga asoslanadi. Bular idrok qilish uzlashtirish eslab qolish kuzatuvchilikni va fazoviy taffakkuri rivojlantirish, fazoviy shakllar buyicha tasavvur shakllantirish singari psixik jarayonlarida namaen buladi. Uqituvchi xamma vaxt uquvchilarga utkazietgan pedagogik ta`sirga uquvchilardagi javob xarakatini tekshirib borishi va uz faoliyatigatuzarishlari kiritib borish zarur. Ta`lim va metod masalalari va uquvchilar faoliyatini tekshirib borish uquvchilarning psixik faoliyati bilan tig`iz boqliqdur. O`z navbatida psixologiya uquvchilarida grafik bilim, kunikma va malaka shakllanishi jarayonida uzatish orqali olingan natijalariga tayanadi. Metodika bilan psixologiya, uning didaktika bilan bog`likligi singari uz-aro aloxida buladi. Chizmachilik metodikasi ayni vaxtida chizmachilikning nazariy asosi bulgan chizma geometriya bilan davomi orqasida aloxida bo`lishi zarur, chunki mavzularni utish metodikasini ishlab chiqish jarayonida nazariy asoslarni chetlab utib bulmaydi. Uqitish protsessini takomillashtirish va samarador uqitish metodlarin yaratish uchun maxsus ilimiy tekshirish shakllarini olib boradi. Chizmachilik metodikasi uquv ishlari yullarining shakllantirish jarayonin tekshirish bilan bir qator uquvchilarning grafik ishlarin bajarish jarayonindagi xarakat malakalarining shakllanishiga jarayonni tekshirish muxum axamietga ega. Tekshirishlardagi kuzatishlardan shu narsa ma`lumki chizmachilikni endi boshlagan uquvchilarda chizmani bajarishda katta xarakat kuchli talab qilinadi. Shuning uchun chizmani bajarish vaxtidagi uquvchining xarakat usullarini ishlab chiqish katta axamiyatga ega. Savollar:
1.
Nima uchun chizmachilik metodikasi pedagogika ilmining soxasida? 2.
Chizmachilik metodikasi nimani urgatadi? 3.
Chizmachilik metodikasi qaysi ilmlar bilan alohada bo`ladi? 4.
Chizmachilik metodikasi bo`yicha qanday ilmiy tekshirish usullarini bilasiz?
wwww----ÌÀÚ ÌÀÚ ÌÀÚ
ÌÀÚ’ÐÓÇÀ. ÐÓÇÀ.
ÐÓÇÀ. ÐÓÇÀ. ×ÈÇÌÀ×ÈËÈÊ ÄÀÐÑËÀÐÈÍÈ ÒÀØÊÈË ÊÈËÈØ ×ÈÇÌÀ×ÈËÈÊ ÄÀÐÑËÀÐÈÍÈ ÒÀØÊÈË ÊÈËÈØ ×ÈÇÌÀ×ÈËÈÊ ÄÀÐÑËÀÐÈÍÈ ÒÀØÊÈË ÊÈËÈØ ×ÈÇÌÀ×ÈËÈÊ ÄÀÐÑËÀÐÈÍÈ ÒÀØÊÈË ÊÈËÈØ.... ÓÊÈÒÈØ ÓÊÈÒÈØ
ÓÊÈÒÈØ ÓÊÈÒÈØ
ÌÅÒÎÄËÀÐÈ ÌÅÒÎÄËÀÐÈ ÌÅÒÎÄËÀÐÈ ÌÅÒÎÄËÀÐÈ Reja: 1.Chizmachilik o`qitishda sosiy didaktik tamoyillar. 2.Óêèòèøíèíã èëìèéëèê ìóíòàçàìëèëèê, èç÷èëëèê, òóøóíàðëèëèê, ôàîëëèê, êóðãàçìàëèëèê òàìîéèëëàðè 3. Chizmachilik o`qitish metodlari-xikoya kuzatish taqqoslash.
kundan-kunga oshirib borish shart. O`quvchilarning bilimga qiziqishini rivojlantirib, ularning o`z bilimi ko`nikma va malakasini mustaqil ravishda tuldirib borishga erishish lozim. Bu masalalarni amalga oshirishida dars berish jarayonida o`qitishning didaktik tamayillariga qam`oy ravishda amal qilish zarurdir, ana shundagina yuqoridagi vazifalarni amalga oshirish uchun zarur shart-sharoit yaratiladi. Didaktik tamoyillar o`qitishning ilmiy asoslaridir. 1.O`qitishning ilmiylik tamoyili. O`qitishning ilmiylik tamoyili o`quvchilarga chizmachilik kursining planimetriya va chizma geometriyaning ilmiy metodlariga asoslangan qoidalarini uzlashtirishni taklif qiladi. Geometriya darsida olingan bilimlar o`z navbatida chizmachilik darslarida umumlashtiriladi va ma`lum darajada boyitiladi. A) Bilimlarni o`zlashtirishda o`rganaetgan fanlarni buzmasdan tug`ri qabul qilish. Chizmani bajarish va o`qishda GOST qoidalarini bilishlari shartdir, bu esa ilmiy printsipning birinchi talabidir. 2. Izchilik tamoyili bo`yicha o`quvchilar bilimlarining har bir qismi avval yaxshi o`zlashtirilgan bilimlarga asoslangandagina mustaxkam o`zlashtiriladi. Agar bilim o`qituvchi tomonidan qat`iy sistemada berilsa va har bir qadimgi ilmiy tushuncha oldingisidan kelib chiqsa oldinchi tushunchalar esa keyingi tushunchalar o`z rivojini topsa, faqat shu vaqtdagina bilimlar ongli va mustaxkam o`zlashtiriladi. Grafik bilimlarni o`zlashtirishning izchiligi o`quvchilarning bilim soviyasini ham qobiliyatini ketma-ket rivojlanishini ham ta`minlaydi.Izchilik tamoyili chizmalarni o`qish uchun chizmalar tanlash o`qituvchidan moxirlikni va pedagogik jixatdan to`g`ri chizmalarni tanlashni talab qiladi. 3. O`qitishda onglilik va faollik tamoyili. O`quvchilarni chizmachilik darsida bilimlarni ongli ravishda uzlashtirishga urgatish o`qituvchining asosiyvazifalaridan biridir. O`qitishda o`quvchilarning faollik va onglik tamoyili, chizmachilik bo`yicha urganilaetgan materialni yaxshi tushunilishi va anglanishi o`quvchilar chizmasi bo`yicha uning xajmiy formasini kura bilishni talab qiladi. O`quvchilarning uganilaetgan
materialiga ongli qarashlari va uni faol qabul qilishlariga erishishda, ularning esh xususiyatlarini xam xamma vaqt xisobga olish mumkin. 4. O`qitishning ko`rsatmalilik mamoyili. Bu tamoyilda chizmachilik darslarida ma`lum tasovvur va tushunchalar xosil bo`lsin. Bu urganilaetgan predmetlar va moddiy dune xodisalari eki ularning tasavvurlari bilan jonli aloqa qilish orqali amalga oshiriladi. O`quvchilar tomonidan bilim o`zlashtirishning ta`minlaydigan kursatmaliliylik printsipi didaktikada allaqachon ishlab chiqilgan va unga Yan Amos Komenskiydan to biz tamoyil xozirgi kungacha yangi mazmunga ega bo`lgan hamma pedagoglar tomonidan qo`llab kelinmoqda. Chizmachilik o`qitishda bu tamoyil birinchi darajali axamiyatga ega, chunki chizmachilik geometiya kabi fazoda har xil predmetlarning shaklini, o`lchamlarini, o`zaro joylashuvini o`rganadi. Kursatmalilik tamoyili o`quvchilarning asl aniq bilimlar bilan qurollantirishni talab qiladi, chizmachilik bo`yicha olinadigan bilimlarni yaxshi o`zlashtirishga erdam beradi. Chizmachilik darslarida kursatmali qurollar bilan ishlash metodikasi turlichadir. Kursatmali qurollar yangi mavzuni baen etishda va uni takrorlashida, mustaxkamlashida xam o`qitish vositasi ekani nazarda tutish zarur. 5.O`quvchilarning bilimlarini mustaxkamlash o`zlashtirish tamoyili. Bu tamoyil chizmachilik o`qitishni o`quvchilar oldin o`tilgan materialni ediga tushirib va undan o`quv xam amaliy maqsadlarda foydalaniladigan qilib tashqil etish zarurligi bilan ifodalanadi. O`quvchilarining bilimlarini nuqta o`zlashtirish ko`pincha o`quvchilarga o`tilgan o`quv materiali metodikasiga, o`quvchilarning faolliligiga ularning o`qish jarayonida uchraydagan hamma qiyinchiliklarning engish istaklariga bog`liqdir. Bilimlarning mustaxkamliligi GOSTning ayrim qoidalarini va ba`zi ta`riflarini ongi esda tutishi bilan erishiladi. Komenskiy-yaxshi tushinilgandan boshqa xech nimani edlab olishni majbur qilib bo`lmaydi-deb tasdiqlaydi. O`quvchilarning bilimlarini yanada puxta bilishi uchun, ular oldingi o`tilgan materiallarga tayanish kerak. Chizmachilik darslarida takrorlash metodikasi o`qitish jarayonida foydalaniladigan turli ko`rsatmali qurollardan foydalanish mumkin. 6.O`qitishning tushunarlilik tamoyili. Tushunarlik tamoyili o`qitishning mazmun va metodlari o`quvchilarning esh xususiyatlari va darajasiga mos kelishini talab qiladi. O`qitish tamoyillari o`qitish qoyidalarini ham o`z ichiga olishi bunday elementlar didaktik qoidalar: 1) osondan qiyinligi; 2) ma`lumdan nama`lumga 3) oddiedan murakkabga. Birinchi qoida-osondan qiyinga-8 sinfda o`quvchilar geometrik proektsilon chizmachilikdan avval oddiy grafik masalalarni echib keyin esa qiyinroq masalalarga utilad.
Ikkinchi qoyida-ma`lumdan noma`lumga o`qituvchilan yagi materialni baen qilishdan oldin urganilgan mavzuga tayanishni talab qiladi. Uchinchi qoyida-oddiydan murakkabga-o`quvchilar oldin oddi Q keyin esa urganilgan masalani uzlashtirishni talab qiladi. Masalan, proektsion chizmachilik asoslaridan etarli mustaxkam bilim bulmasa, iyg`ish chizmalarini o`qish va ularn detallar bilan shug`illanishi mumkin emas. 7. Ta`lim bilan tarbiyaning birligi tamoyiliga. 8. Chizmachilik o`qitishda muammoli vaziyat yaratish. 9. Ta`lim tamoyillarining chizmachilik darslarida qullanishda o`qitishda urni va uning maqsadi va vazifasi.
O`qitish metodi tushunchasi shu vaqtgacha murakkab tushunchalardan biri bo`lib kelmoqda. Pedagogikada aniq bir tuxtamga kelmegan bulsada ko`pchilik didaktlar o`qitish metodini o`quvchilarning o`quv bilish faoliyatini tashkil qilish usuli sifatida tan olmaqta. Metod grekcha so`z bo`lib tekshirish usul degen manoni bildiradi. Ta`lim jarayonida metod ma`lum o`quv tarbiya maqsadlariga erishishda o`z-aro bog`langan o`qituvchi va o`quvchi faoliyatini tarbiyalashtirgan usul sifatida namaen bo`ladi. Shu nuqtai nazardan qaralganda xar bir o`qitish metod o`qituvchining urgatuvchilik ishi bilan o`quvchilarning faol o`quv bilish faoliyatini tashkil qilishini o`z ichiga oladi. Shunday qilib o`qitish metodi deyilganda o`qituvchining o`qitish usullari urganilaetgan materiallarini o`zlashtirishga yunaltirilgan turli didaktik vazifalarni xal qilishda o`quvchilarning o`quv bilish faoliyatini tashqil qilish tushiniladi. O`qitish metodini tanlash uquv materialini mazmuni, dars mavzusiga bog`liq metodika tanlashda bilim manbayi va eng yaqin ddatik maqsadlarga amal qilinadi. Ba`zi metodlar va ularning moxiyati va axamiyatini ko`rib chiqing. O`qituvchining og`zaki xikoya qibil tushintirishi. Chizmachilikda ko`p darslar o`qtuvchining ag`zaki tushuntirishdan boshlanadi. Bu metod yangi mavzuni tushuntirishda ko`rgazmal qurollarni namoyish qilish bilan birgalikda olib boriladi. O`qituvchining xikoyasi darsda olingan bilimning amaliy axamiyatini ochib berishi va ularnig xaetdagi zaruriyatini tushuntirish lozim. Ko`zatish Bunda o`quvchining ob`ektini biror maqsad ostida yunaltirilgan faol va tashkillashtirilgan idrokiy tushiniladi. Masalan o`quvchi quliga berilgan detalni geometrik sirtlarga alirashda olishi, qisimlar nisbatini ko`ra olishi, asosiy va bosh ko`rinishini tanglash olishi v.n. Taqqoslash. Taqqoslash deyilganda bir xil narsalardagi farqlar va xar xil narsalardagi umumiy tomonlarni aniqlash tushuniladi. Bu metod chizmachilikda kuyidagi masalalarni echishda namaen bo`ladi. 1. Narsalarni taqqoslab ularning umumiy belgilari va uzgachaligini aniqlash. 2. Tasvirlash usullarini taqqoslash, ularning farqini aniqlash. 3. Chizmalarni uarning ko`rgazmali tasvirlari bilan taqqoslab ular orasidagi moslikni aniqlash.
Taqqoslash detalning eskizi va texnik rasmini bajarish xamda chizmani o`qish jarayonida aniq sizlari bo`ladi.
Moodellashtirish. Bu metod orqali o`quvchining chizmachilik buyicha zarur bilim, ko`nikma va malakalarni o`zlashtirilishiga erishiladi. Bu metod o`quvchining fazoviy tasavvurini va fikrlash faoliyatini rivojlantirishda katta rol uynaydi. Modellashtirish plastilin, loy, karton, pinoplast va sim erdamida amalga oshirilishi mumkin.
Chizmachilik o`qish metodlariga mashqlar, sinor taxtasida ishlash ko`rgazmali qurollarni o`qituvchilik namoyish qilish singari plakatlar kirmaydi, chunki bo`larning xammasi turli o`quv metodlarida ishlatiladigan o`quvchi va o`qituvchining o`quv faoliyati turlaridir.
1. Chizmachilik o`qitishda qo`llaniladigan ta`lim printsiplarining maqsadi nimadan iborat. 2. O`qitishning ilmiylik tamoyili tutashmalarga mavzusiga qanday tartiq qilinadi, eki ulcham quyish mavzusiga qanday tartiq qilinadi. 3. Ilmiy printsipning talaplarini tushuntirib bering. 4. Izchillik tamoyili 8-9 sinfida o`qitilishida qanday tatbiq etiladi. 5. Ko`rsatmali tamoyilini chizmachilik darslarida qullashda asosiy maqsadlari nimalardan iborat.
6. O`quvchilarning bilimlarini mustaxkam o`zlashtirish tamoyilini chizmachilik darslaridagi asosiy maqsadlari nimalardan iborat. 7. O`qitishning tushinarlilik tamoyilini chizmachilik darsini o`qitishdagi asosiy qoyidalar nimalardan ibrat. 8. Ikki proektsiya buyicha etishmovchi proektsiyani topishda qanday muammoli vaziyat yaratish mumkin. 9. Qanday o`qitish metodlarini bilasiz.
eeee----ÌÀÚ ÌÀÚ
ÌÀÚ ÌÀÚ’ÐÓÇÀ. ÐÓÇÀ. ÐÓÇÀ.
ÐÓÇÀ. ÌÓÕÀÍÄÈÑËÈÊ ÃÐÀÔÈÊÀÑÈÍÈ ÓÊÈÒÈØ ÌÓÕÀÍÄÈÑËÈÊ ÃÐÀÔÈÊÀÑÈÍÈ ÓÊÈÒÈØ ÌÓÕÀÍÄÈÑËÈÊ ÃÐÀÔÈÊÀÑÈÍÈ ÓÊÈÒÈØ ÌÓÕÀÍÄÈÑËÈÊ ÃÐÀÔÈÊÀÑÈÍÈ ÓÊÈÒÈØ ÌÅÒÎÄÈÊÀÑÈÍÈÍÃ ÓÌÓÌÈÉ ÌÀÑÀËÀËÀÐÈ ÌÅÒÎÄÈÊÀÑÈÍÈÍÃ ÓÌÓÌÈÉ ÌÀÑÀËÀËÀÐÈ ÌÅÒÎÄÈÊÀÑÈÍÈÍÃ ÓÌÓÌÈÉ ÌÀÑÀËÀËÀÐÈ ÌÅÒÎÄÈÊÀÑÈÍÈÍÃ ÓÌÓÌÈÉ ÌÀÑÀËÀËÀÐÈ Reja: 1.Chizmachilikning umum ta`lim maktablarida uquv fani sifatida. 2.Chizmachilik kursining boshqa fanlar bilan bog`liqligi.
Maktabda chizmachilik kursi umuta`lim xarakteriga ega bo`lib o`quvchilarga politexnika ta`limi berishning tarkibiy qismidir. Kursdan ko`zlagan maqsad-o`quvchilarga fazoviy shakllarni tekislikda tasvirlash usullarining nazariy asoslarini berish, grafikaviy tasvirlashning asosiy va eng ko`p tarqalgan usullarini o`rgatish, ularni grafikaviy vositalar orqali informatsiya berish jarayonida ko`llaniladigan shartli belgilar bilan tanishishdir.
Chizmalarni chizish va bajarishda ko`llaniladigan qoida va shartliliklarni o`rganish proektsion usullar asosida amalga oshiriladi. Bularning xammasi chizmachilik kursini urganishga tug`ri ilmiy endoshishni ta`minlaydi va fanni o`rgana boshlashdanoq turmush va mehnat bilan chambarchas bog`lab ta`lim berishga sharoit yaratadi.
Dasturda o`quvchilarga chizmachilika ma`lum darajada tuplangan bilim va kunikma berish ko`zda tutiladi. O`quvchilar narsalar va mashina detallarining eskizlari, chizmalari va texnikaviy rasmlarni uqish va chizishga, uncha murakkab bo`lmagan yig`ish chizmalarini o`qishga o`rganishlari, qurilish chizmalari va sxemalari haqida umumiy tasavvur olishga lozim.
Unda quyidagi o`quv vazifalari quyiladi: o`qvchilargi bitta, ikkita va uchta o`zaro perpendikulyar tekisliklarga tug`ri burchakli proektsiyalash tug`risida va aksonometrik proektsiyalar ko`rish haqida bilm berish;
O`quvchilarning texnikaviy va obrazli fikr yuritishlarini, fazoviy tasavvurlarini rivojlantirishga erdam berish;
narsalarning shakli va konstruktsiyasini tahlil qilish xamda chizmaga qarab ularning qiefasini tasavvur qilish, ya`ni chizmani o`qishga o`quvchilarni o`rgatish;
chizmalarni uqish va bajarishda o`quv va ma`lumotnoma (spravochnik) qo`llanmalaridan mustaqil foydalanishga o`rgatish;
o`quvchilarni ESKD davlat standartlarida qonunlashtirilgan muhim qoidalar, shartli tasvirlar va belgilar bilan tanishtirish, xalq xujaligining barcha sohalarida grafik tasvirlarning roli va axamiyatini ochib berish;
o`quvchilarga mehnat madaniyatini: ish o`rnini tug`ri tashqil qilish, chizmachilik va o`lchash asboblardan foydalanishning samarali usullaridan foydalanish, ishni saranjom-sarishta va aniq bajarish malakalarini singdirishga erdam berish.
Chizmachilikni urgatish o`quvchilarning politexnik taergarligini oshirishga erdam bermog`i darkor. Bunga chizmachilikni o`rganishni xaet bilan chambarchas bog`dab olib borgan, fanlararo bog`lanishdan keng foydalangan, o`quvchilarda ratsiyaonal ish usullarini shakllantirgan va ularda grafik faoliyat jarayonida umumiy mehnat madaniyati elementlari hosil qilgan, qiziqarli masalalarning ancha keng va xilma-xil to`plamidan foydalangan o`quvchilarning ijodiy qobiliyatini o`stirib, predmetni o`rganishga qiziqishni oshirgan taqdirdagina erishish mumkin.
Dasturda o`quvchilarni ishlab chiqarish-texnika xarakteridagi tushunchalar va estetika talablari bilan tanishtirish nazarda tutiladi.
Mashqlar va mustaqil ishlarga o`quv vaqtining ko`p qismi ajratiladi. Nazariy materiallarni o`rganish majburiy grafik va amaliy ishlarni bajarish bilan uzviy ravishda birga qo`shib olib borilmog`i lozim, bo`ning uchun uqituvchi soatlarning dasturda berilgan shartli taqsimotiga asoslanib, ko`p yillik `ajribadan amalga oqilona foydalanib, aniq va qiziqarli material tanlab, ularga ijodiy endashmog`i lozim. Ishlarning bajarilish tartibini o`quvchilarning o`zi belgilaydi. Darsda ish daftaridan foydalanishga oyid kursatma beradi.
Mustaqil (grafik va amaliy) ishlar faqat darsda bajariladi (tugallanmagan chizmalarni uyda tugatib kelishga ruxsat beradi).
Darslikdan foydalanish darsning ajralmas qismi xisoblanib, darsda darsliktagi masala va mashqlardan imkoni boricha foydalanish tavsiya etiladi.
Mashq va majburiy ishlarning mazmuni o`quvchilarning chizmalar, eskizlar, texnik rasmlarni o`qish va chizish yo`larini o`zlashtirishga, narsalarning shartli tasviriga qarab, ularning modellashtirish ko`nikmasini rivojlantirishga, uncha murakkab bulmagan konstruktiv o`zgartirishlarni bajarishga qaratilgan bulmog`i darkor. Bu esa, matematika, fizika va mehnat ta`limi bilan fanlararo bog`lanishni muvaffaqiyatli amalga oshirishda g`oyat muhimdir.
O`qituvchi masala va mashqlarning ijodiy, uziga xos xususiyatda bo`lishiga erishmog`i darkor. O`quvchilar faqat ko`chirib olish bilan shug`illanadigan topshiriqlarni iloji boricha kamaytirishga xarakat qilishlari lozim. Buning uchun o`qituvchi xar bir o`quvchiga individual tarqatma materiallar tuzishi eki metodik adabietlardan ijodiy foydalanish lozim.
Chizmachilikni urganish jarayonida o`quv qullanmalar: jadvallar, modellar, detallar, turli buyumlar, chizmalar va xakozalardan keng foydalanish kerak. Chizmachilikka oid kino. Kinofragment va diafil`mlardan xamda ta`limning texnik vositalari (elektrlashtirilgan va dinamik qo`llanmalar) dan, shuning, programmalashtirish elementlardan foydalanish tavsiya etiladi.
Ishni xisobga olish va o`zlashtirishni baholash o`quvchilarning ish daftaridagi kundalik ishlarini kuzatish, og`zaki so`rash, dastur bulimlarida ko`zda tutilgan imkoniyatlarini xisobga olish va tushunarli qilib, fanning yangi taraqqietiga mos va uning asosiy mazmuniga to`g`ri keladigan materialni urgatish kerak.
Darsda urganilaetgan materialni uzlashtirish bu materialning xajmiga va murakkabligina bog`liq bo`lmay, o`qituvchi darsda qo`llanadigan uqitishning pedagogik usul va metodlarning qanchalik mohirlik bilan tanlashiga xam bog`liqdir.
O`quvchilar grafik ma`lumot asoslarini mustahkam egallashlari uchun o`qituvchi chizmachilik nazariyasi va praktikasini yaxshi bilishi o`qitishga mohil pedagogik san`atga ega bo`lishi va o`quvchilarda shu fanga muxabbat tug`dira bilishi kerak.
Dars natiyjasi o`qituvchilarning mashg`ulotlariga bulgan munosobati, ularning fanga qiziqishi, o`qituvchining darsga tayerlanishiga bog`li ekanligi uning o`zi aniq tasovvur qilishi lozim.
O`qituvchi chizmachilik dasturini yaxshi o`rganishi, uning asosiy yo`nalishi va mazmuni.
Chizmachilik o`qitishning maqsadi va vazifalarini aniqlashi kerak. Chizmachilikdan uquv materialini rejalashtirish zarurdir. O`qituvchi utiladigan mashg`ulotlarning taqvimiy mavzu va tasvirli reja tuzishni, o`quv matkrialining baen etish mantiqiy izchil aniq tasavvur qilishi va bunda o`qitishning asosiy didaktik tamoillariga rioya qilishi kerak.
Chizmachilikni mavzusiga umumiy dars rejasini tuzishini ikki kurinishda tavsiya etadi. I va II ko`rinishlarda eziladi. 1.
2.
Dars rejasi: I-ko`rinish. 3.
Dars turi. 4.
Dars jixozi. Tashqiliy qism;
Mavzuni so`rash va takrorlash. Yangi mavzuni baeni.
Yangi mavzuni mustaxkamlash. Uyga vazifa.
DARS REJASI: 2-ko`rinish. Tashqiliy qism.
Grafik ishni taxlili. Yangi topshiriqni baeni.
o`quvchilarning mustaqil ish bajarishlari (amaliy ish). Grafik ishni yakunlash va uyga vazifa berish.
Belgilangan darsning taqvimiy mavzuli va tasvirli rejasi tuziladi. Unda mavzu nomi, maqsadi va vazifalari (ta`limiy, tarbiyaviy va estetik) tur va metodi, jihozi, qo`llaniladigan dars turiga mos bosqichlar, dars xulosasining taxlili (yakuniy xulosa, umumlashtirish, tekshirish uchun savollar) uyga vazifa va kerakli maslaxatlar ko`rsatiladi.
Darsning mazmuni ana shu reja asosida tuziladi. Bunda yangi materialni tushintirish, kursatmali qurol, texnik vosita va undan foydalanish usullariga alohida e`tibor beriladi. Shuningdek sinf doskasidan qanday foydalanish tasvirni chizmani sinf doskasida joylashuvining grafik rejasini kursatiladi. Xamda muommoli vaziyat yaratish, ayrim fikr muloxozalar ezib kursatiladi. Foydalanilgan asosiy kushimcha adabiet ro`yxati ko`rsatiladi.
Chizmachilik darslarida o`qutuvchining urni va unga qo`yiladigan talab xamda chizmachilikka qiziqishni tarbiyalash va rivojlantirish. Texnikaviy ijodiyetga bo`lgan qiziqishni ustirish chizmachilik darslarida texnikaviy atamalar ogzaki ta`rif va ifodalar tushuntiriladi.
Chizmachilikni testlashtirib uqitishning ba`zi masalalari tushuntiriladi. Chizmachilikdan olgan bilimlaridagi tipik xatolar va ularning bartaraf etilishi grafik ishlari tekshirish va baxolashga oid usullar ko`rsatiladi oid bular ko`yidagilar: 1. O`qituvchining sinf doskasida ishlashga vid metodik ko`rsatmalar; a) o`quv modelining eskizi va texnik rasmini bajarish usullari; b) texnik detalning eskizi va o`lchamlarini ilmiy va uslubiy bajarishlari, ulardagi mantiqiy ketma-ketlik bosqichi; v) berilgan proektsiya buyicha etishmovchi proektsiyani topish usullari. e) chizmani chizish va bajarish jarayonida texnikaviy ijodkorlikni oshirish usullari. 2. Chizmachilik grafik tasvirini metodik jihatdan aniq va tug`ri bajarish. Chizmachilik asbobi erdamisiz qulda tug`ri chiziq, aylana va ellips chizishni o`rgatish. a) chizg`ich qulay va noqulay foydalanishga oid metodik kursatma berish. b) sinf tsirkulining ish vaqtidagi vaziyatlarini tushuntirish. v) ustdan kurinishdan boshlab chizish ma`lum bulgan geometrik jismlarni chizilishi. g) oldan va chaptan kurinishdan boshlab chizish ma`lum bulgan geometrik jismlarning bajarilishi. 3. Ilg`or o`qituvchilarning sinf doskasidan faydalanishdagi ish tajribalardan nomunalarni kursatish. 4. Chizmalarni doskada kompozitsion joylashtirishga oid metodik kursatmalar berish.
5. O`quv jarayonini jihozlash. Chizmachilik kabineti. 6. O`qitishning sinfdan tashqari ishni tashkil etilishi. a) chizmachilikdan sinfdan tashqari ishning forma va metodlari; b) chizmachilik tugaragi; v) qiziqarli uyinlar tashkil etish.
V. O`quvchilarning bilim, kunikma va malakasi baxolanishning reyting tizimi. O`quvchilarning bilim ko`nlikma va malakalarini tekshirish chizmachilik o`qitishning asosida. O`quvchilarning bilimlarini tekshirishi 1998 yil «Ta`lim tug`risidagi» qonun va kadrlar taerlash milliy dasturi asosida amalga oshirilmoqda. Chizmachilik bo`yicha uzlashtirishni xisobga olish xar bir darsda izchil ravishda amalga oshirilishi lozim. O`quvchining bilimini reytinig tizimi orqali baxoloshdan maxsad urganilaetgan fanlarini chuqur egallashi topshiriqlarga ijodiy endoshishi, mustaqil fikrlash,
uz bilimini muntazam ravishda oshirishga intilim xamda kitoblardan keng foydalanish kabi xususiyatlarini rifojlantirishdir. O`quvchilarning uzlashtirishi xaqidagi tasavvur joriy (kundalik) baxolash, araliq baholash, (davriy) va yakuniy baholash turlaridan tuliq xaqoniy foydalanish zarur. 1. Joriy baholash. (J.B), 2. Oraliq baholash, 3. Yakuniy baholash. (YaK) dr. Chizmachilikdan amaliy bilim va malakalarni rivojlantirishda chizmachilik kabineti zarurdir, chunki ka`inet mavjud bo`lsa, unda sinfdan tashqari ishlarni tugaraklar tashkil etish, olimpiadalar utkazish, kurgazmalar tashkil etish mumkin.
Download 340.28 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|