Tavba kitobi
َﺮﱠﺧَﺄَﺗ ﺎَﻣَو َﻚِﺒْﻧَذ ْﻦِﻣ َمﱠﺪَﻘَﺗ ﺎَﻣ ُﻪﱠﻠﻟا َﻚَﻟ َﺮِﻔْﻐَﻴِﻟ
Download 0.51 Mb. Pdf ko'rish
|
Imom G'azzoliy. Ihyou ulumid-din. Tavba kitobi 181217152541
- Bu sahifa navigatsiya:
- َنﻮُﺒِﺴْﻜَﻳ اﻮُﻧﺎَآ ﺎَﻣ ْﻢِﻬِﺑﻮُﻠُﻗ ﻰَﻠَﻋ َناَر ْﻞَﺑ ﻼَآ ) ١٤ (
- َنﻮُﻬَﺘْﺸَﻳ ﺎَﻣ َﻦْﻴَﺑَو ْﻢُﻬَﻨْﻴَﺑ َﻞﻴِﺣَو
- َو َقﱠﺪﱠﺻَﺄَﻓ ٍﺐﻳِﺮَﻗ ٍﻞَﺟَأ َﻦﻴِﺤِﻟﺎﱠﺼﻟا َﻦِﻣ ْﻦُآَأ ) ١٠ (
- "Sizlarning (har) biringizga o‘lim kelib, u: "Parvardigorim, meni ozgina muddatga
- ُﺖْﺒُﺗ ﻲِّﻧِإ َلﺎَﻗ ُتْﻮَﻤْﻟا ُﻢُهَﺪَﺣَأ َﺮَﻀَﺣ اَذِإ ﻰﱠﺘَﺣ ِتﺎَﺌِّﻴﱠﺴﻟا َنﻮُﻠَﻤْﻌَﻳ َﻦﻳِﺬﱠﻠِﻟ ُﺔَﺑْﻮﱠﺘﻟا ِﺖَﺴْﻴَﻟَو َﻟوُأ ٌرﺎﱠﻔُآ ْﻢُهَو َنﻮُﺗﻮُﻤَﻳ َﻦﻳِﺬﱠﻟا ﻻَو َنﻵا
- ﺎًﻤﻴِﻟَأ ﺎًﺑاَﺬَﻋ ْﻢُﻬَﻟ ﺎَﻧْﺪَﺘْﻋَأ َﻚِﺌ ) ١٨ ( "Mudom gunoh ishlar qilib yurib, qachonki
- ْﻢُآِﺪْﻬَﻌِﺑ ِفوُأ يِﺪْﻬَﻌِﺑ اﻮُﻓْوَأَو ْﻢُﻜْﻴَﻠَﻋ ُﺖْﻤَﻌْﻧَأ ﻲِﺘﱠﻟا َﻲِﺘَﻤْﻌِﻧ اوُﺮُآْذا َﻞﻴِﺋاَﺮْﺳِإ ﻲِﻨَﺑ ﺎَﻳ
- "Allohga tavba qiling. Shunda men ham ahdga vafo qilaman..."
- ﺎَهﺎﱠآَز ْﻦَﻣ َﺢَﻠْﻓَأ ْﺪَﻗ ) ٩ ( "Darhaqiqat, uni (qalbni) poklagan kishi najot topdi"
|
َﺮﱠﺧَﺄَﺗ ﺎَﻣَو َﻚِﺒْﻧَذ ْﻦِﻣ َمﱠﺪَﻘَﺗ ﺎَﻣ ُﻪﱠﻠﻟا َﻚَﻟ َﺮِﻔْﻐَﻴِﻟ
"(Ey Muhammad) Alloh sizning oldingi va keyingi gunohlaringizpi mag‘firat qilishi uchun„" (Fath surasi, 2) deb boshlanuvchi oyatlari bilan o‘z habibini mukarram qildi. Alloh payg‘ambarining holi shu bo‘lsa, boshqalarning ahvoli qanday bo‘larkin? Agar sen aytsangki: "Qalbga bostirib keladigan tashvish va harakatlar nuqson sanaladi. Komillik esa nuqsondan holi bo‘lishdir. Alloh buyukligining moxiyatini yetarli anglamaslik ham bir nuqson ekani sir emas. Ma’rifat ziyodalashgani sayin kamolot darajasi ham yuksalib boradi. Nuqsondan komillik tomonga o‘tish - qaytish, qaytish va tavbadir. Lekin bular farz emas, fazilat-ku?! Tovba tar qanday holatda vojibdir, degan so‘z bilan u mutlaqlashyapti. Aslida, bunday ishlarda-chi tavba qilish vojib emas. Chunki shariatda komillikka yetish vojib qilinmagan. Har qanday holatda tavba qilish vojib, degan so‘zdan maqsad nima?"
Bilgilki, oldin aytilganidek, inson tabiati shakllanishdanoq shahvatlarga tobe’dir. Tavbaning ma’nosi shahvatlarni tark etish bilan cheklanmaydi. Balki, o‘tmishda bo’lgan ishlarni ham o‘nglash bilan tavba mukammal bo‘ladi. Shahvat borki, insonni bo‘ysundiradi. Xuddi tiniq oynani inson nafasi xira qilgani kabi, shahvatdan inson qalbiga zulmat yog‘iladi. Og‘izdan chiqayotgan dam ko‘zgu yuzini kir qilgani kabi shahvatlar zulmati qalbda to‘planib, to‘suvchi pardaga aylanadi. Alloh taolo aytadi: َنﻮُﺒِﺴْﻜَﻳ اﻮُﻧﺎَآ ﺎَﻣ ْﻢِﻬِﺑﻮُﻠُﻗ ﻰَﻠَﻋ َناَر ْﻞَﺑ ﻼَآ ) ١٤ ( Ihyou ulumid-din. Tavba kitobi. Imom G’azzoliy
www.ziyouz.com кутубхонаси 13
"Yo‘q! Balki ularnnng dillarini o‘zlarining qilgan gunohlari qoplab olgandir" (Mutaffifun surasi, 14).
Shahvatlarga tobe’ bo‘lish qusurini o‘nglash uchun kelajakda shahvatlardan kechishning o‘zi kifoya emas. Balki, qalbni qoplagan kirlardan ham xalos bo‘lish lozim. Ko‘zguning yuzidagi kirlarni artib tashlamas ekansan, uni xiralashtirayotgan nafasingni qanchalik ichga yutma, suvratingni tiniq ko‘rolmaysan. Ma’siyat va shahvatlardan qalbga zulmat cho‘kkani kabi, toat bilan, shahvatlarni so‘ndirish bilan qalbga nur yog‘iladi, ma’siyat zulmati toat nuri bilan mahv etiladi. Payg‘ambar alayhissalomning ushbu so‘zlari bunga ishoradir;
yo’q qiluvchi yaxshilikni ergashtir" (Termiziy rivoyati). Demak, banda kaysidir xolatda savoblari vositasida gunohlar dog‘ini qalbidan ketkazmoqqa ehtiyols sezadi. Bu ehtiyoj qalbga, avvalo. o‘zining asliy sofligi va jilosini qaytaradi. So‘ngra tashqi sabablar ta’sirida so‘nish ro‘y bersa ham, poklik uzoq saqlanib qoladi. Ko‘zguni har xil iflosliklardan poklash ko‘zguga qarash kabi tez bitadigan ish emas. Bu muttasil va uzoq davom etadigan jarayondir. "Bu aytilganlar vojib deyilmaydi, balki u fazilat va komillikni talab qilishdir", degan so‘zingga kelsak, bilgilki. vojibning ikki ma’nosi bor: biri shar’iy fatvoga tegishli bo‘lib, unga hamma amal qilishi zarur. Bu shunday o‘lchovki, agar butun xalq u bilan mashg‘ul bo‘lsa, olam buzilmaydi. Bas, agar barcha odamlar zimmasiga Allohdan haqiqiy taqvo bilan qo‘rqish yuklanganida edi (xuddi payg‘ambarlarga yuklangaindek), odamlar tirikchilikni tark etib, dunyodan to‘la yuz o‘girgan bo‘lardilar. Bu esa oxir-oqibat taqvoning butunlay buzilishiga olib kelardi. Negaki, turmush-tirikchilik taqsimoti izdan chiqar ekan, biror kishining taqvo haqida o‘ylashga vaqti qolmaydi. Balki har bir kishi tikuvchilik, dehqonchilik, nonvoylik kabi ehtiyoj seziladigan ishlarga butun umrini sarflashi kerak bo‘ladi. Shu e’tiborga ko‘ra, bu darajalar vojib emas. Vojibning yana bir ma’nosi shuki, uni ado qilish orqali butun olamlar Parvardigoriga qurbat hosil qilinadi va siddiqlar orasida maqtalgan maqomga erishiladi. Bu maqomga yetish uchun albatta tavba vojibdir. Xuddi "nafl namozda tahorat vojib" deyilganidek. Ya’ni namozni niyat qilgan kishi tahoratlik holda namozga kiradi. Ammo kimki nuqsonga va nafl namozining fazlidan mahrum bo‘lishga rozi ekan, unga tahorat vojib emas. Bu gap xuddi "insonning mavjudligi uchun ko‘z, quloq, qo‘l, oyoq kerak", deganga o‘xshaydi. Ya’ni bu a’zolar komil inson bo‘lishni, o‘zining insoniyligi bilan foyda berishni, insoniyligi bilan baland martabalarga erishishni xohlovchi kishi uchun zarurdir. Ammo kimki faqat tirikligi bilan qanoatlanib, taxta ustiga tashlangan parcha go‘shtdek, uloqtirilgan lattadek bo‘lishga rozi ekan, bunday hayot uchun ko‘z, qo‘l, oyoq shart emas. Umumiy fatvoga daxldor vojiblar najotga, najot saodatga eltadi. Anbiyo, avliyo, ulamo va u zotlarga o‘xshaganlar najot sari intilib, o‘zlarining xohishiroda, histuyg‘ularini shu yo‘lga mosladilar. Shuning uchun ular dunyo lazzatlaridan to‘lig‘icha voz kecha bildilar. Hatto Iso alayhissalom toshni yostiq qilib yotishgacha borib yetdilar. "O’shanda shayton uning oldiga kelib, degan edi: - Oxiratni deb dunyodan kechdingmi? - Ha, nima bo‘libdi?!
- Sening bu toshga suyanishing dunyodan ne’matlanish-ku! Nega boshingni yerga qo‘ymaysan? - Shunda Iso alayhissalom toshni uloqtirdi va boshini yerga qo‘ydi". Iso alayhissalomning - toshni uloqtirishi dunyodan huzurlanishni rad etish, bundan tavba qilish edi. Iso alayhissalom boshni yerga qo‘yish umumiy fatvoda vojib emasligini bilmasmidilar?! Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam egnilaridagi yangi ko‘ylaklari namozda xotirlarini mashg‘ul qilib qo‘yayotganini payqab, uni yechib tashlagan edilar. Kovushlariga bog‘langan yangi bog‘ich e’tiborini tortganida, yechib, o‘rniga eskisini bog‘laganlar. Nima, Allohning elchisi, ummatiga shariat yo‘lini ko‘rsatib bergan Muhammad sollallohu alayhi vasallam shariatda bu ishning vojib emasligini bilmasmidilar? Juda yaxshi bilar edilar. Bilgan hollarida tark etish vojib bo‘lmagan narsani tark etib, tavba qildilar. Chunki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bu ishning qalbda Ihyou ulumid-din. Tavba kitobi. Imom G’azzoliy
www.ziyouz.com кутубхонаси 14 o‘chmas iz qoldirishini, bu iz va’da qilingan maqomi mahmudga yetishdan to‘sajagini ich-ichidan anglar edilar, Abu Bakr Siddiq (Alloh undan rozi bo‘lsin) ichgan sutida shubhaga bordi. So‘ng barmog‘ini bo‘g‘zigacha tiqib, sutni qayt qilib tashladi. Hatto joni chiqib ketay dedi. Nima, Abu Bakr Siddiqday zot shu shubhali narsani bilmasdan yeb yo ichib qo‘yganida, buning uchun gunohkor bo‘lmasligidan, fiqhiy fatvoda uni qayt qilish vojib emasligidan bexabarmidi? Agar xabardor bo‘lsa, nega bu ishdan tavba qildi? Bu Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhuning ko‘ksiga chuqur o‘rnashgan sirdir. Shu sir unga umumiy fatvoning yo‘rig‘i boshqaligini, oxirat yo‘lining xatarini siddiqlargina anglashini ayon etadi. Sahobalar Allohni, Allohning xalqini, Allohning yo‘lini. Allohning "makri"ni, "Alloh" deb aldanib qolishning yashirin jihatlarini bilguvchi, taniguvchi zotlar edilar. Dunyo hayoti seni aldab qo‘yishidan bir martagina saqlan! Tilingda "Alloh" deb, dilingda shaytonga aldanib qolishdan ming-ming marta saqlan! Bu sirlarning xush bo‘ylaridan bahramand bo‘lgan kishi Alloh taolo yo‘lidagi solih banda uchun samimiy tavbaning naqadar lozimligini yaxshi biladi. Samimiy tavba solih bandaga doimiy hamrohdir. Agar u Nuh alayhissalom umricha yashasa ham, har olgan nafasida shu tavba bilan birgadir. Abu Sulaymon Doroniy ushbu so‘zida haq edi: "Oqil kishi umrining qolgan qismiga emas, balki toatsiz o‘tgan umri uchun yig‘lasa edi, bu yig‘i uning o‘limigacha davom etgan bo‘lardi. Ajabo, inson o‘z umrining johillik bilan kechgan qismiga nazar solsa, qolgan qismini qanday kutib olarkan?" Ya’ni oqil kishi nodir bir javharga ega bo‘lsayu, uning bir qismini hech foydasiz zoe’ qilsa, shubhasiz u buning uchun yig‘laydi. Agar bu zoe’ qilish uning halokatiga sabab bo‘lsa, yig‘i yanada dahshatliroq tus oladi. Umrning har bir soati, balki har bir nafas nodir javhar yanglig’ bebahodir, hech narsa uning o‘rnini bosolmaydi. Chunki u abadiy shaqovatdan qutqarib, abadiy saodat sari eltadigan imkondir. Shunday ekan, bundan ham nodirroq javohir bo‘lishi mumkinmi?! Agar bu nodir javharni g‘aflat og‘ushida zoe’ qilsang, ochiq ziyon ko‘rasan. Agar uni gunoh yo‘lida sarflasang, sharmandali halok bo‘lasan. Gunohlaring uchun haligacha yig‘lamayotgan ekansan, bu holat nodonliging tufaylidir. Gunohlaringni anglamayotganing har qanday gunohdan og‘irroq gunohdir. Jaholat shunday musibatki, unga yo‘liqqan kishi o‘zining musibat egasi ekanini bilmaydi. Negaki, g‘aflat uyqusi uni bilishdan to‘sadi. Odamlar uyqudadirlar, o‘lgach uyg‘onadilar. Ana o‘sha paytda har bir muflisning nochorligi, har bir musibat egasining halokati ochilib qoladi. Xatolarni tuzatish uchun berilgan imkon tugaydi. Oriflardan biri deydi: "O’lim farishtasi (unga Ollohning salomi bo‘lsin) bandasiga ko‘rinib: "Bir soatlmk umring qoldi, uni bir daqiqaga ham uzaytirolmaysan", desa, banda afsus va nadomat bilan shunday hasrat chekadiki, o‘sha qolgan bir soatini tavbalarg‘a to‘la, xatolari o‘nglangan boshqa bir soatga almashtirish uchun borini, agar butun dunyo uniki bo‘lsa, barcha-barchasini sarflag‘an bo‘lardi. Lekin qani bunga yo‘l topolsa!" Alloh taoloning oyatlari ham shu ma’nolarga ishorat qiladi:
"…ular bilan o‘zlari istaydigan narsaning (ya’ni iymon keltirib, do‘zax azobidan qutulib qolishining) o‘rtasi to‘sib qo‘yildi" (Saba’ surasi, 54). ﻰَﻟِإ ﻲِﻨَﺗْﺮﱠﺧَأ ﻻْﻮَﻟ ِّبَر َلﻮُﻘَﻴَﻓ ُتْﻮَﻤْﻟا ُﻢُآَﺪَﺣَأ َﻲِﺗْﺄَﻳ ْنَأ ِﻞْﺒَﻗ ْﻦِﻣ ْﻢُآﺎَﻨْﻗَزَر ﺎَﻣ ْﻦِﻣ اﻮُﻘِﻔْﻧَأَو َو َقﱠﺪﱠﺻَﺄَﻓ ٍﺐﻳِﺮَﻗ ٍﻞَﺟَأ َﻦﻴِﺤِﻟﺎﱠﺼﻟا َﻦِﻣ ْﻦُآَأ ) ١٠ ( ُﻪﱠﻠﻟاَو ﺎَﻬُﻠَﺟَأ َءﺎَﺟ اَذِإ ﺎًﺴْﻔَﻧ ُﻪﱠﻠﻟا َﺮِّﺧَﺆُﻳ ْﻦَﻟَو َنﻮُﻠَﻤْﻌَﺗ ﺎَﻤِﺑ ٌﺮﻴِﺒَﺧ ) ١١ (
(hayotda) qoldirsang, men xayr-sadaqa qilib, solih (banda)lardan bo‘lsam", deb qolishdan ilgari
Oyatdagi "alajalul qarib", ya’ni "ozgina muddat" so‘zining tafsirida aytiladi: "Parda ko‘tarilar ekan, Ihyou ulumid-din. Tavba kitobi. Imom G’azzoliy
www.ziyouz.com кутубхонаси 15 banda o‘lim farishtasiga; — Ey Malakul-mavt, bir kungina muhlat ber, Rabbimga yuzlanib kechirim so‘ray, gunohlarimdan tavba qilay, nafsim uchun bir solih amal hozirlay, — deydi. Shunda Malakul mavt aytadi: — Kunlarni tugatding, kun qolmadi. — Loaqal bir soatgina muhlat ber. — Soatlar bitdi, endi soat yo‘q". Bas, tavba eshigi unga yopiladi. Jon g‘arg‘araga keladi, so‘nggi nafas bo‘g‘izda titraydi, g‘ussaga to‘la noumid ko‘zlar umrning zoe’ ketganidan achchiq nadomat va so‘ngsiz hasrat ila jovdiraydi. Bu holatlar zarbidan iymon iztirob chekadi. So‘nggi nafaslarda Allohdan rahmat yetib, jon tavhid bilan chiqsa, naqadar go‘zal xotima! Alloh asrasin, taqdirda badbaxtlik bitilgan bo‘lsa, jon shak-shubha va iztirob bilan chiqadi. Bu juda yomon xotima! Xuddi ushbu oyatlarda aytilganidek: ُﺖْﺒُﺗ ﻲِّﻧِإ َلﺎَﻗ ُتْﻮَﻤْﻟا ُﻢُهَﺪَﺣَأ َﺮَﻀَﺣ اَذِإ ﻰﱠﺘَﺣ ِتﺎَﺌِّﻴﱠﺴﻟا َنﻮُﻠَﻤْﻌَﻳ َﻦﻳِﺬﱠﻠِﻟ ُﺔَﺑْﻮﱠﺘﻟا ِﺖَﺴْﻴَﻟَو َﻟوُأ ٌرﺎﱠﻔُآ ْﻢُهَو َنﻮُﺗﻮُﻤَﻳ َﻦﻳِﺬﱠﻟا ﻻَو َنﻵا ﺎًﻤﻴِﻟَأ ﺎًﺑاَﺬَﻋ ْﻢُﻬَﻟ ﺎَﻧْﺪَﺘْﻋَأ َﻚِﺌ ) ١٨ (
qildim" deydigan va kofir holda o‘lib ketadigan kimsalarning tavbalari qabul qilinmas. Ular uchun alamli azobni tayyorlab qo‘ygavmiz" (Niso surasi, 18) إ
ﺎًﻤﻴِﻜَﺣ ﺎًﻤﻴِﻠَﻋ ُﻪﱠﻠﻟا َنﺎَآَو ْﻢِﻬْﻴَﻠَﻋ ُﻪﱠﻠﻟا ُبﻮُﺘَﻳ ) ١٧ (
so‘ngra darhol tavba qiladigan kishilar uchundir" (Niso, 17-oyat). Ya’ni xato qilgan zahoti xatodan pushaymon bo‘lish, xatoning izini darhol bir yaxshi ish bilan yuvish lozim. Toki xatolar to‘planib, qalbda o‘chmas iz qoldirmasin, shuning uchun ham Rasululloh sallallohu alayhi vasallam: "Yomonlikka uni yo‘q qiluvchi yaxshilikni ergashtir", deganlar. Shunindek, Luqmoni Hakim ham o‘g‘liga aytganlar: "Ey o‘g‘lim, tavbani kechiktirma! Chunki o‘lim kutilmaganda keladi. Kim tavbani kechiktirib, najotga shoshilmas ekan, ikkita katta xatar ichida qoladi. Bittasi, gunohlar zulmati to‘planmb, qalbni to‘la qoplaydi, so‘ng uni muhrlab tashlaydi. Gunoh muhrlangan qalbdan o‘chmaydi. Ikkinchi xatar shuki, kasallik yoki o‘lim tavbadan ilgari kelib, xatolarni o‘nglash uchun vaqt qolmaydi". Xabarda kelganidek: "Jahannam ahli qichqirig‘ining aksari tavbani kechiktirishdandir". (Ya’ni jahannam azobiga
Kim Alloh huzuriga sog‘lom qalb bilan borar ekan, najot topadi. Qalb Alloh taolodan bandasiga berilgan omonatdir. Umr ham Allohning omonati. Shuningdek, toatga sabab bo‘luvchi barcha narsalar omonat. Kimki omonatga xiyonat qilib, tavba qilmasa, xatarli jazoga yo‘liqajak. Oriflardan biri deydi: "Alloh taoloning bandasiga tegishli ikkita siri bor. Ulug‘ va qudratli zot ilhom yo‘li bilan bu sirlarni bandasiga bildirgan. Avvalgisi shuki, bola ona qornidan chiqar ekan, unga aytadi: "Bandam, pok va toza holda seni dunyoga keltirdim, umringni senga ishonib topshirdim, omonatga berdim. Bas, omonatni qanday saqlashingni o‘yla, ro‘baro‘ bo‘lursan!" Keyingisi shuki, ruh bandadan chiqyotganida Alloh taolo aytadi: "Bandam, ishonib topshirgan omonatimni nima qilding? Ahdga ko‘ra, Menga ro‘baro‘ bo‘lguningcha uni saqlay oldingmi? Agar omonatimni saqlagan bo‘lsang, ahdimga vafo qilib, mukofot bilan qarshilayman. Agar omonatimga xiyonat qilgan bo‘lsang, omonatni talab qilib, jazo bilan kutib olaman". Alloh taoloning ushbu so‘zlari bunga ishoradir: ْﻢُآِﺪْﻬَﻌِﺑ ِفوُأ يِﺪْﻬَﻌِﺑ اﻮُﻓْوَأَو ْﻢُﻜْﻴَﻠَﻋ ُﺖْﻤَﻌْﻧَأ ﻲِﺘﱠﻟا َﻲِﺘَﻤْﻌِﻧ اوُﺮُآْذا َﻞﻴِﺋاَﺮْﺳِإ ﻲِﻨَﺑ ﺎَﻳ
Ihyou ulumid-din. Tavba kitobi. Imom G’azzoliy
www.ziyouz.com кутубхонаси 16
َنﻮُﻋاَر ْﻢِهِﺪْﻬَﻋ ) ٨ (
rioya qiluvchi kishilardir" (Mo‘minun surasi, 8).
Bilgilki, agar "qabul" (qabul bo‘lish) so‘zining ma’nosini fahmlasang, har qanday sahih tavbaning maqbul ekaniga shubhang qolmaydi. Qur’on nurlaridan quvvat olib, basirat ko‘zi bilan ko‘ruvchilar biladilar: har qanday salim qalb Alloh huzurida maqbuldir; oxiratda Alloh taologa qo‘shni — yaqin bo‘lish saodati bilan ne’matlangandir; Alloh taoloning diydoriga boqiy ko‘z bilan nazar solishga hoz1fdir. Qalb aslan salim yaratilishi, har bir chaqaloq islomiy fitratda dunyoga kelishi, keyinchalik gunohlar g‘ubori va zulmati qalb salomatligini yemirishi ularga ma’lum. Ular biladilar: nadomat o‘ti gunohlar g‘uborini .kuydirib kul qiladi, yaxshi amallar nuri yomon amallar zulmatini qalbning yuzidan sidirib tashlaydi, Kir quyqasi sovunning ko‘pirtirishiga, tun sharpasi Kuyosh yog‘dusiga dosh berolmaganidek, ma’siyatlar zulmati savob amallar nuriga toqat qilolmaydi. Bu dunyo sultonlari kir ko‘ylakni libos o‘rnida qabul qilmas ekan, nechun butun olamlar rabbi bo‘lgan Alloh taolo qoraygan qalbni o‘ziga qo‘shni — yaqin bo‘lishga munbsib bilsin?! * Iflos yumushlarda ishlatilgan libos kir bo‘lgani kabi shahvatlar yo‘lida ishlatilgan qalb ham kirlanadi. Kirini ketkazib, toza qilish uchun libosni issik suvda sovun bilan yuvish lozim. Qalb esa, tavba ko‘z yoshlari va nadomat o‘ti bilan govilsaptna, bunday kirg‘uborlardan poklanadi. Har qanday toza libos yoqimli bo‘lganidek, qalb ham po kiza bo‘lsagina maqbuldir. Tozalik va poklash sizning zimmangizda. Qabul esa taqdiri azaliyda bitib qo‘yilgan, Alloh taolo huzuridan beriladigan ne’matdir. Ulug‘ va qudratli Alloh uni o‘z kalomida "falah" (najot) deb nomladi: ﺎَهﺎﱠآَز ْﻦَﻣ َﺢَﻠْﻓَأ ْﺪَﻗ ) ٩ (
Qalb ma’siyatdan va toatdan bir-biriga zid ta’sirlar oladi. Jaholat zulmat lafzi bilan sifatlanganidek, ma’siyatdan olingan ta’sirga ham zulmat sifatini berish mumkin. Shuningdek, ilm nur lafzi bilan sifatlanganidek, toatdan olingap ta’sirga nur sifati beriladi. Nur va zulmat qaramaqarshi ikkita xilqat bo‘lgani uchun ularning orasini zaruriy ziddiyat ajratib turadi. Demak. o‘zaro zid bo‘lgan nur va zulmatning birlashuvi tasavvurdan yiroqdir. Kimki mana shu aytilganlarni ko‘z bilan ko‘rgandan so‘ng hosil bo‘ladigan bilishdan kuchliroq deb tan olingan ma’rifat bilan, ya’ni moddiy emas, ma’naviy vositalar bilan anglamas ekan, u go‘yo dinning mag‘zini qo‘yib, po‘stini olgak kishiga o‘xshaydi. U kishi dinning o‘ziga emas, uning nomigagina bog‘langan. Qalbi dinning haqiqatini, hatto o‘z nafsining haqiqatini, uning sifatlarini bilishdan to‘silgandir. O’z nafsini tanimagan kishi boshqani qanday tanisin? Uzoq vaqt davomida yig‘ilib, libosning to‘qimalarigacha singib ketgan kirlarni shunchaki sovun yordamida chayish bilan ketkazib bo‘lmaydi. Sovun bunday yopishqoq kir — dog‘larni butkul ketkazishga qodir emas. Bu xuddi gunohlar yig‘ilib, ichkarini zang qoplab, qalbning muhrlanib qolishiga o‘xshaydi. Muhrlangan qalb toatga kaytish neligini, tavba qilish nimaligini bilmaydi. Bunday qalb egasi ba’zan tilida "tavba qildim", deydi, Bamisoli, matoii oqqa bo‘yovchi kishi til uchida "ko‘ylakni yuvdim", deganidek. Aslida bu bilan libos poklanmaydi. To libosga o‘rnashgan kir- dog‘ uning ziddi bo‘lgan narsani qo‘llab poklanmagunicha, libos o‘zining asl sifati poklikka qaytmagunicha bu hol davom etaveradi. Bu tavbadan yuz o‘girish holatidir. Bu holat bizga begona emas. Dunyoga quchog‘ini to‘la ochib, Allohdan batamom yuz o‘girgan kishilarning barchasida bu holni kuzatish mumkin. Tavbaning qabul bo‘lishi xususida aytilgan bu gaplar basirat egasi bo‘lgan kishilarga kifoyadir. Shunday bo‘lsa ham oyatlar, xabarlar va asarlarni naql qilish, bilish bilan ularni tasdiqlaymiz. Negaki, har qanday jiddiy kuzatuv, jiddiy mulohazaga Kitob va sunnat guvoh bo‘lmas ekan, u ishonchsizdir. Alloh taolo aytadi: Ihyou ulumid-din. Tavba kitobi. Imom G’azzoliy
www.ziyouz.com кутубхонаси 17
) ٢٥ (
"U (Alloh) bandalaridan tavba-tazarrupi qabul qiladigan, yomonliklarni avf etadigan va qiladigan ishlaringizni biladigan zotdir" (Sho‘ro, 25). ِﻢﻴِﻠَﻌْﻟا ِﺰﻳِﺰَﻌْﻟا ِﻪﱠﻠﻟا َﻦِﻣ ِبﺎَﺘِﻜْﻟا ُﻞﻳِﺰْﻨَﺗ ) ٢ ( يِذ ِبﺎَﻘِﻌْﻟا ِﺪﻳِﺪَﺷ ِبْﻮﱠﺘﻟا ِﻞِﺑﺎَﻗَو ِﺐْﻧﱠﺬﻟا ِﺮِﻓﺎَﻏ ِلْﻮﱠﻄﻟا
"(Ushbu Qur’on) qudratli va bilguvchi, gunohni magfirat qilguvchi, tavba-tazarruii qabul qilguvchi, azobi qattiq va in’om-ehson egasi bo‘lmish Alloh tomonidan nozil qilingan Kitobdir" (G’ofir surasi, 2 — 3).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Albatta, ulug‘ va qudratli Alloh, to quyosh mag‘ribdan chiqadigan kun kelgunicha kechadan kunduzga qadar, kunduzdan kechaga qadar tavbaga qo‘l ochadi" (Muslim rivoyati). "Tavbaga qo‘l ochish"dan murod tavbani xohlamoqdir. Ya’ni Alloh taolo bandasining tavba qilishini istaydi. Istak qabulni taqozo etadi. Kishi biron narsani istamasa, uni qabul qilishi ham mumkin, qabul qilmasligi ham mumkin. Lekin istasa, albatta qabul qiladi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Agar ko‘kka yetgudek gunohlar qilib, keyin xatolaringizdan pushaymon bo‘lsangiz, albatta Alloh tavbangizni qabul qiladi" (Ibn Moja rivoyati). Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Banda gunoh qiladi, keyin shu gunohi tufayli jannatga kiradi", - dedilar. "Bu qanday bo‘ladi, ey Rasululloh?" deb so‘rashdi. "Sodir etgan gunohi doimo o‘zining ko‘z o‘ngida turadi. Gunohdan tavba qiladi, undan qochadi, hatto jannatga kiradi", - dedilar Nabiy alayhissalom (Ibn Muborak rivoyati). Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yana aytadilar; "Gunohning kafforati pushaymonlikdir"
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Gunohdan tavba qiluvchi kishi gunohi yo‘q kishi kabidir". Rivoyat qilinishicha, bir habashiy janob Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan: "Ey Allohning rasuli, men fahsh ishlar qilgan edim, endi tavba qilishim kerakmi?"- deb so‘radi. "Ha", - dedilar Sarvari olam. U asta yura boshladi, so‘ng orqasiga qaytib, yana so‘radi: "Ey Allohning rasuli, u ishlarni qilganimda Alloh meni ko‘rib turganmidi?" "Ha", - dedilar yana Nabiy sollallohu alayhi vasallam. Shunda habashiy chinqirib yubordi va o‘sha zahoti jon taslim qildi". Rivoyat qilinishicha, Alloh taolo iblisni la’natlagan paytda mal’un iblis Alloh taolodan muhlat so‘radi. "Qiyomatgacha senga muhlat berdim", - dedi ulug‘ va qudratli Zot. "Ulug‘ligingga qasamki, — dedi Iblis, — to joni jasadini tark etmagunicha, Odam farzandlarining qalbidan chikmayman". "Ulug‘ligmm va buyukligimga qasamki, dedi ulug‘ va buyuk Zot, to ruhi tanasida ekan, bandalarim uchun tavba eshigi ochiqdir" (Ahmad, Abu Ya’lo, Hakim rivoyati, sahih). Bunday xabarlarni ko‘plab keltirish mumkin. Endi asarlarga quloq tutaylik. .. . ,. Said ibn Musayyab Alloh taoloning: Download 0.51 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|