Tavsifiy statistika vazifalari Tavsifiy statistika vositalari va usullari

Z shaklidagi grafika Oylik ma'lumotlar ro’yxatga olishda (savdo hajmi, ishlab chiqarish hajmi va h.k.) umumiy tendentsiyani baholash uchun ishlatiladi
Mln som
800
700 3
600 2
500
400
300 1
200
100
62/ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Oy,yil
3.7-rasm. Daromad miqdorini nazorat qilish:
1 - oyiga tushadigan daromad; 2 - oyiga tushadigan daromad miqdori; 3 - o'zgartirilgan jami daromad
Grafika quyidagi tarzda yaratilgan [6]:
- Parametr qiymatlari (masalan, daromad) oylar bo'yicha (bir yil muddat uchun) belgilanadi (3.7-rasmda 1-egri chiziq),
- umumiy summasi har oy uchun hisoblab chiqiladi va natijalar grafikaga kiritiladi (2-chiziq),
- oydan oyga o'zgaruvchan parametrning yakuniy qiymatlari grafikada (egri chiziq 3) aniqlangan (jami o'zgaruvchan) hisoblanadi. Parametrlar qiymati yil uchun oldingi oyni parametr qiymati sifatida olinadi.
Z shaklidagi grafik ayniqsa, ishlab chiqarish xarajatlaridagi o'zgarishlarning tabiatini va boshqa hollarni baholash uchun noto'g'ri mahsulot sonidagi o'zgarish dinamikasini va o'tgan davrlardagi ularning umumiy sonini aks ettirganda ayniqsa yorqin namoyon bo’ladi.
Tekshirish jadvallari texnologik jarayonni grafikalari shaklida qo'llaniladi.
ya'ni. jarayonning dinamikasini aks ettiradi (3.8-rasm).
x yuqori chegara
pastki cgegara
1 2 3 4 5 6n(t)
3.8-rasm.Tarqoqlik grafik.

Ish vaqti	ishchiА	ishchiB	jami
tushlikkacha	12	4	16
Tushlikdan keyin	7	15	22
jami	19	19	38

Tarqoqlik grafikalari ikki yoki undan ko'proq miqdordagi bog'liqlikka ega bo'lgan qiymatlarning eng qulay grafika ko'rinishi hisoblanadi (3.9-rasm). Statistik adabiyotlarda bu grafika ko'pincha korrelyatsiya maydoni deyiladi.
Qoida tariqasida, kuzatilgan ma'lumotlar grafik va jadval ko'rinishida saqlanadi. Ma'lumotni ro'yxatdan o'tkazishning jadval usuli eksperimental ma'lumotlarni guruhlash uchun qulay. Bunday jadvallar statistik deb ataladi. Jadvallar oddiy va murakkab bo’ladi.
Jadval 3.1
Jadvalshuniko'rsatadiki, birxilishningsifatlibajarishdaAishchitushlikdankeyinyuqorisifatliishlaydivaBishchitushlikdanoldinsifatliishlaydi, buehtimolularningpsixologikxususiyatlarigabog'liqdir.
Nuqsonlik %
0.93
0.92
0.91
0.90
0.89
0.88
0.87
0.86
0.85
8 8,5 9 9,5 kg-sm2
3.9-rasm. Tarqalish diagrammasi: siqilgan havo bosimiga nisbatan
nuqsonlar sonining (% da) bog'liqligi
Ob'ektlarning bitta sinfiga tegishli raqamli ko'rsatkichlarni qayd etishda oddiy jadvallardan foydalanish tavsiya etiladi.
Jadvallarning murakkabligi taqdim etilgan ma'lumotlarning farqlanishi hajmi va miqdori ortib borishi bilan bog'liq. . Murakkab jadvallar turli xil belgilar orasidagi sabab-ta'sir munosabatlarini aniqlash uchun kuzatuv ma'lumotlari keyinchalik qo'llaniladigan ko'p satrli jadvallarni o'z ichiga oladi [6].
Ma'lumotlarni guruhlashning maxsus shakli statistik qatorlarda yoki ma'lum tartibda joylashgan ko'rsatkichning qiymatida namoyon bo'ladi. Statistik qatorlarni varyasyonel, attribut, regresyon qatorlar, belgilar qiymatlarni darajaga bo’lish qatorlari umumiy chastota qatorlari, va hokazolarga bo'linadi.
Masalan, tarqatishning variatsion qatori deb ikki qator raqamlarga aytiladi. Ular (x) belgilarining qiymatlarini soni (f) berilgan tanlovda (3.2-jadval) qanday bog'liqligini ko'rsatuvchi raqamlar (3.2-jadval):

x	6	9	5	7	10	8	11	12
f	1	7	1	2	6	4	3	1

3.2-jadval
Tavsifiystatistikastatistiksifatniboshqarishjarayonlaridafaqatkuzatilganvao'lchanadiganhodisalarvahodisalarningma'lumotlarbankisifatidaemas, balkinormativhujjatlardanomuvofiqliklarvaparametrlarnichetgasurishsabablarinitahlilqilishningdastlabkibosqichisifatidahammuhimdir. Natijada, mahsulotniradetishvaishlabchiqarishxarajatlariniko'paytirishningsabablarishulardaniboratdir.