Tavsifnomasi. Texnologik

Uskunaning nomi	Pasport bo’yicha unumdorligi, Upasp	Soni, dona
Elektr yuritgich quvvati, kvt/soat
bittasi	Jami
1	Ertish pechi	0,8 t/s	1	55	55
2	Cho’zish mashinasi	0,65 t/s	1	1,1	1,1
3	Tolani standar bo’yicha saralash.	0,65	1	5,5	5,5

0. 
   
   
1. 
   3.5. Elektr quvvatiga bo’lgan ehtiyojni hisoblash
   

Elektr quvvatiga bo’lgan ehtiyoj barcha uskunalarning yillik elektr quvvati yig’indisiga teng. Yillik elektr quvvatiga bo’lgan ehtiyoj, barcha uskunalarnig yillik elektr quvvati ehtiyojining yig’indisiga teng va quyidagicha aniqlanadi:
E_yil = E x n E_yil= 158400 kvt/ soat (11)
Bu yerda:
E - elektr yuritgichlar quvvati, jami 4-jadvaldan olinadi;
n - bir yildagi ishchi soat.300*16=4800
Tayyor mahsulot birligida sarf qilinadigan elektr quvvatining miqdori (E_bir) quyidagi formula orqali aniqlanadi:
kvt/t (12)
Bu yerda:
E_yil - yillik elektr quvvati sarfi, kvt/s.
- korxonaning yillik hisobiy unumdorligi, kvt/s.

3.6. Ombor hajmini aniqlash

Xom ashyo va tayyor mahsulot omborlari, oraliq idishlar hajmi kor- xonaning tanlangan ish rejimiga qarab hisoblanadi. Hisoblar quyidagi formula asosida bajariladi:

1. 
   Xom ashyo va tayyor mahsulot omborlari uchun:
   
2. 
   

, m³, (13)
b) Oraliq idishlar uchun:
, m³, (14)
Bu yerda: Y_kun - korxonaning kunlik unumdorligi;
Y_pasp - uskunaning pasportdagi unumdorligi;
J - zaxira vaqt 10
Kf - idishdan foydalanish koeffitsienti (0,8-0,9);
R_u.z - ashyoning uyma zichligi, 200 t/m³.
Omborlarda xom ashyo yoki tayyor mahsulot zahirasi quyidagicha qabul qilinadi:

• 
  xom ashyo yoki mahsulot temir yo’l bilan keltirilsa - 15 kunlik;
  
• 
  xom ashyo avtotransportda keltirilasa -10 kunlik;
  
• 
  korxona yaqinida joylashgan konlardan keltirilsa - 5 kunlik;
  
• 
  yopiq omborlarda xom ashyo zaxirasi - 7-10 kunlik.
  

Uskunalar oldiga quyiladigan oraliq idishlarning hajmi kamida uskunaning 2-3 soatlik unumdorligiga teng bo’lishi kerak. Idishning geometrik hajmi ashyo bilan 100% qismigacha to’ldirilishi mumkin, yoki saqlanadigan ashyoning hajmidan idishning geometrik hajmi 10% ortig’i bilan olinadi. Idishdan ashyoni tushirganda idish to’la bo’shashi maqsadida idishning ostki devor qismi ma’lum burchak ostida quriladi.
Tayyor mahsulot omborlarning hajmi korxonaning 2-3 haftalik un- umdorligiga teng qilib olinadi. Tayyor mahsulotni saqlash uchun diametri 12-18 m, hajmi esa 500 dan 2000 tonnagacha mahsulot joylashadigan idishlar tanlanadi. Idishlarning hajmi korxonaning 2-4 haftalik unumdorligiga teng bo’lishi, soni esa to’rttadan kam bo’lmasligi kerak.

3.7. Ishchi kuchiga bo’lgan ehtiyojni hisoblash

Korxonaning ishchi kuchiga bo’lgan talabi ishlab chiqarishni tahlillash asosida va uskunalarga necha nafar ishchi ishlashini hisobga holda aniqlanadi.
TSex boshqaruvining tarkibi:
- tsex boshlig’i,
- smena ustalari,
- uskunalarga qarovchi hodimlardan iborat.
Mahsulot ishlab chiqarishni ta’minlash uchun ishchi kuchini, ishlab chiqarish jarayonlarini maksimal avtomatizatsiyalashtirishni hisobga olish kerak.
Ishlab chiqarish ishchilariga xom ashyo omborlaridan tortib, to tayyor mahsulotni jo’natishgacha ishlaydigan asosiy ishchilar, jumladan, navbatchi slesar va montyorlar ham kiradi. Ishchilarning sonini aniqlashda shu korxonaga o’xshash korxonalar loyihasidan foydalanish mumkin.
Yordamchi ishchilarning soni asosiy ishchilarning soniga nisbatan 25-40, xizmatchilar esa 8-10 foizni tashkil etishi mumkin. Korxona xodim va ishchilarning ro’yxati 5-jadvalda keltiriladi.
Ishchi kuchiga bo’lgan ehtiyojni aniqlash jadvali.
5-jadval

№	Ishchilar kasbi	Smenada ishchilar soni			Jami, Kishi	SHtat bo’yicha	Smenada ishlash vaqti, soat	Mehnat sarfi, Ishchi soatisoati
		1	2					kunda	Yilda
I	TSex xodimlari: 1. 2. 3.	5	5		10	8	8	80	24000
II	Asosiy ishchilar: 1. 2. 3.	3	3		6	8	8	48	14400
III	Yordamchi ishchi va xizmatchilar: 1. 2. 3.	2	2		4	8	8	32	9600

4. Texnik iqtisodiy ko’rsatgichlar (TIK)
Asosiy texnik-iqtisodiy ko’rsatgichlarga birlik mahsulot ishlab chiqarish uchun mehnat sarfi, mehnat unumdorligi, energiya sarfi, ishlab chiqarish yuzasining 1m² dan olinadigan tayyor mahsulot kiradi. Bular korxona quvvati va ishlab chiqarish ekologiyasidan kelib chiqadi.
Birlik asosiy mahsulot uchun mehnat sarfi quyidagi formula bo’yicha topiladi:
, (15)
Bu yerda:
M.S_{. yil} – yillik mahsulot ishlab chiqarish uchun mehnat sarfi, ishchi soat, (5-jadval);
– korxonaning yillik hisobiy unumdorligi (1-formula natijasi bo’yicha qabul qilinadi).
Mehnat unumdorligi bir yil ichida to’g’ri keladigan ishlab chiqarish mahsulot miqdoriga teng. Mehnat unumdorligi (Um) quyidagicha aniqlanadi:
(16)
Bu yerda:
K_r - ro’yxat bo’yicha ishchilar soni (5-jadval);
- shtat ro’yxatdagi ishchilar (Ksh) sonidan farq qiladi, chunki hamma ishchilarni, ya’ni vaqtincha ishlayotgan, boshqa ishlab turgan va hakozalarni o’z ichiga oladi.
K_r =Ish * K_u K_r =1,12*20 K_r=22,4 (17)
Bu yerda:
Ish - shtat bo’yicha ishchilar soni, (5-jadval)
K_u- o’tish koeffitsienti;
K_u - bir yilda dam olish kunlari sonini hisobga oladi va quyidagi (17) formula orqali aniqlanadi:
K_u= K_u= (18)
Bu yerda:
K_i.k - bir yilda ish kunlarining soni (1-jadval).

Energiya sarfi va yordamchi uskunalarda ishlatiladigan elektr yuritgichlar quvvatining (kvt) yig’indisiga teng. Korxonada bajariladigan ishlarning mexanizatsiya va avtomatizatsiyalashtirilganligi (Eb) umumy energiya sarfini (E_yil, 4-jadval) bir smenada ishlaydigan ishchilar soniga (Ks, 5-jadval, ko’p ishchilar ishlaydigan smenadagi ishchilar soni) nisbati bilan ifodalanadi:

E_b= E_b= (19)
Ishlab chiqarish yuzasining 1m² dan olinadigan mahsulot miqdori (M_m) quyidagi formula bo’yicha topiladi:
M_m= , M_m= t/m² (20)
Bu yerda:
- korxonaning yillik hisobiy unumdorligi;
F - ishlab chiqarish yuzasining umumiy yig’indisi, m² .
Hisoblangan barcha asosiy texnik iqtisodiy ko’rsatkichlarning natijasi 6-jadvaldan
Korxona (tsex)ning asosiy texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlari
4-jadval

№	Ko’rsatkich nomlari	Birlik	Ko’rsatkichlar
1	Sexning yillik ishlab chiqaruvchanligi. SHuningdek, sof o’lchamlarda	m^3 dona, p.m., m^2	45454,5
2	Sexning smenadagi ishlab chiqaruvchanligi	m^3	75,7
3	Sexning ishlab chiqarish maydoni	m^2	1170
4	Bug’latish kameralarining hajmi (avtoklav va h.k.)	m^3
5	Bug’latish kamerasining bir m^3sig’imidagi bir yillik mahsulot hajmi (avtoklav va h.k.)	m^3
6	Bir m^2ishlab chiqarish maydonining bir yildagi mahsulot hajmi	m^3	300
7	Ishlab chiqarish ishchilarining ishga chiqish soni	odam	10
8	Yoqilg’i, bug’, elektroenergiyaning sarflanishi	t, kvt	4000
9	Tayyor mahsulot birligi uchun sarflangan mehnat miqdori	odam-soatda	5,5
10	Bir ishchi uchun ishlab chiqaruvchanlik mehnati	m^3	15,1
11	Asosiy resurslarga bo’lgan talablar: bir yilga to’ldiruvchi va x.k.	t m^3	45454,5
12	Mahsulot tannarxi	so’m	89500
13	Korxona rentabelligi	%	80

5. Mahsulot sifatini tekshirish
Bu bo’limda mahsulot sifatini har bir jarayondan keyin tekshirishni tashkillashtirish, xom ashyo va tayyor mahsulotning davlat standarti bo’yicha sifatini tekshirish va foydalanilgan standartlar belgilari keltiri- ladi.


6. Atrof muhitni muhofaza qilish
SN- 245-71 “Sanoat korxonalarini loyihalashda sanitar normalari” talablarini hisobga olgan holda alohida ish joylarida mehnat va yong’in xavfsizligini ta’minlash chora tadbirlari keltiriladi.
TSexda uskunalarni joylashtirishda uskunalar orasidan o’tish, ta’mirlash va ularda bemalol ishlash uchun ma’lum masofalar qoldirilishi, ish joyi yorug’ligining yetarli bo’lishi, yong’in paytida yetarli chiqish joylari bo’lishi kerak va hakazo. Bundan tashqari ishlab chiqarish jarayonlarida ishchilarning shikastlanishi va kasb kasalliklarini oldini olish uchun chora tadbirlar ko’rilishi lozim.
Korxonani loyihalashda suv havzalarini sanoat oqova suvlaridan va atmosfera havosini sanoat chiqindilaridan ifloslanishiga qarshi chora tadbirlar ko’rish uchun alohida bo’lim ajratib kiritilishi lozim. Korxona joyini aholi yashaydigan hududlardan “Sanoat korxonalarini loyihalashda sanitariya normalari”ning 6-bo’limiga mos keladigan masofadagi obodonlashtirilgan himoya zonasi bilan ajratish kerak.
Atmosfera havosini iflos chiqindilardan himoya qilish uchun sha- mollatish tarmoqlari, filьtlar, tsiklonlar, changni ushlab qolgichlar va boshqa chiqindi ushlab qoluvchi yoki tozalovchi uskunalar bilan jihozlash kerak.
Qozonxonaning zararli chiqindi moddalar chiqaradigan tutun quvurlarining balandligi kul, oltingugurt oksidlarini havoda tarqalishini (yoyilishini) hisobga olib aniqlanadi. Bundan tashqari bu bo’limda suv havzalari, yer osti suv manbaini sanoat chiqindi suvlari bilan ifloslanishidan himoya qilish va maksimal darajada chiqindi suvlarini tozalab qayta texnik ehtiyojlar uchun ishlatish, suv resurslarini tejash tadbirlari ko’rsatilishi kerak.
Ishlab chiqarish korxonasidagi chiqindi suvlar shahar oqova suv tarmog’iga tushurishdan oldin tindirgichlarda tozalanishi shart.


7. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

Asosiy adabiyotlar
1. N.A.Maxmudova, M.Rashidova. Pardozlash va issiqlik izolyatsiya materiallarini texnologik asoslari, darslik, Toshkent, O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti, 2012.
2. Sultanov A.A. va boshqalar. Qurilish materiallari va metallar texnologiyasi. /Toshkent, “O’zbekiston”, 2013. -495 b.
3. Oliy ta’lim muassasalarida kurs loyihasini bajarish tartibi haqida
NIZOM./ O’zbekiston Respublikas Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 7.03.2008 yil 61-sonli buyrug’iga 1-ilova, Toshkent, 2008.-8 b.
4. Bolьshakov V.I., Kulichenko I.I., Martыnenko V.A., Bureyko S.V. Effektivnostь proizvodstva i ispolьzovaniya yacheistogo betona v sovremennom stroitelьstve. Vыpusk 2. 2001.
5. Sapojnikov M.Ya., Drozdov N.K. Spravochnik po oborudovaniyu zavodov stroitelьnыx materialov. /Moskva, Stroyizdat, - 1970. - 304 s.
6. Nexoroshev A.V., TSitelauri G.I., Xlebionen Ye., Jadamba TS. Resursosberegayuщie texnologii keramiki, silikatov i betonov. 1991.
7. Butt Yu.M., Vorobev X.S., Xlauson V. Promыshlenostь avtoklav nыx materialov i mestnыx vyajuщix. /Moskva, Stroyizdat, 1965. -218 s.