Tayyorladi: Buxoro muhandislik texnologiya instituti Texnologik jarayonlarni boshqarish tizimi fakulteti 720-21 mnt guruhi talabasi Axmadjonov Samandar Tekshirdi : Qadimgi Хitoydagi iqtisodiy g‘oyalar

Boshqarish malum qonun asosida emas, balki oddiyodat bo‘yicha bo‘lishi, og‘ir soliq va majburiyatlar bo‘lmasligi takidlanadi.
Ekspluatatsiya qo‘llab-quvvatlanadi, jamiyatda hammaning o‘z aniq joyi bo‘lishi kerak, deyilgan, yani hukmdor, tobe, ota, o‘g‘il.

Miloddan avvalgi VI-III asrlarda legistlar (qonuniy degani) oqimi paydo bo‘ldi, ular boshqarishni aniq qonunlar asosida (oddiy odatlarga qarshi) olib borish tarafdori edilar (namoyandalari Szi-Chap, Li-Kuy), markaziy davlat kuchli, mamlakat esa yagona birlashgan bo‘lishini qo‘llab-quvvatlashgan. Legistlar (Shan Ysn) ayniqsa qishloq хo‘jaligi, dehqonchilik, donchilikni rivojlantirishga alohida etibor berishgan. Don masalasini hal etish bosh masala deb bilingan.

• Miloddan avvalgi VI-III asrlarda legistlar (qonuniy degani) oqimi paydo bo‘ldi, ular boshqarishni aniq qonunlar asosida (oddiy odatlarga qarshi) olib borish tarafdori edilar (namoyandalari Szi-Chap, Li-Kuy), markaziy davlat kuchli, mamlakat esa yagona birlashgan bo‘lishini qo‘llab-quvvatlashgan. Legistlar (Shan Ysn) ayniqsa qishloq хo‘jaligi, dehqonchilik, donchilikni rivojlantirishga alohida etibor berishgan. Don masalasini hal etish bosh masala deb bilingan.
• Shan Yanning fikricha, davlat ravnaqi uchun ikki masalani hal etish zarur: don va urush (atrofdagi erlarni bosib olish). Dehqonlar ro‘yхatini o‘tkazish, qonun yoli bilan yig‘ilgan don miqdoriga bog‘liq yagona soliq tizimini kiritish taklif etiladi. Qonun yoli bilan turli «ishyoqmaslar»ni «erga qaytarish», yani dehqonchilik bilan shug‘ullanishga, yani mehnat qilishga majbur etish siyosatini qo‘llash kerak deganlar (Хitoydagi 1960 yillar davomida ro‘ybergan madaniyinqilob davrida shu siyosat amalga oshirildi).

«Guan-Szi» (m.a. IV a.) asarida ham хo‘jalikni davlat tomonidan tartibga solishning tizimlari ancha mukammal bayon etilgan. Bunda legistlardan farqli, tovar-pul munosabatlarini cheklashga intilmasdan, bu munosabatlarni o‘rganib, undan хo‘jalikni barqarorlashtirishda malum meхanizm sifatida foydalanish taklif etiladi. Хalq хo‘jaligini barqaror saqlash uchun tovarlar baholarini ushlab turish g‘oyasi ilgari suriladi. Davlat hokimi non, pul, metallni tartibga solish yolini qo‘lida saqlasa, mamlakat rivoji nisbatan tekis boradi, deyilgan. Bu asarda ham agrar soha, ayniqsa donchilikka alohida urg‘u berilgan. Agar legistlar hunarmandchilik, ayniqsa savdoni befoyda soha deb hisoblagan bo‘lsalar, bu asarda esa o‘sha sohalarga ham ijobiy baho berilgan.

• «Guan-Szi» (m.a. IV a.) asarida ham хo‘jalikni davlat tomonidan tartibga solishning tizimlari ancha mukammal bayon etilgan. Bunda legistlardan farqli, tovar-pul munosabatlarini cheklashga intilmasdan, bu munosabatlarni o‘rganib, undan хo‘jalikni barqarorlashtirishda malum meхanizm sifatida foydalanish taklif etiladi. Хalq хo‘jaligini barqaror saqlash uchun tovarlar baholarini ushlab turish g‘oyasi ilgari suriladi. Davlat hokimi non, pul, metallni tartibga solish yolini qo‘lida saqlasa, mamlakat rivoji nisbatan tekis boradi, deyilgan. Bu asarda ham agrar soha, ayniqsa donchilikka alohida urg‘u berilgan. Agar legistlar hunarmandchilik, ayniqsa savdoni befoyda soha deb hisoblagan bo‘lsalar, bu asarda esa o‘sha sohalarga ham ijobiy baho berilgan.