Tábiyaatın, onıń tarqalıwı hám jaqtılıq hám elementtıń óz-ara tásirinde gúzetiletuǵın

H⁺ + OH^- = H₂O
from-to.uz:
Neytralizatsiya metodi menen kislotalar, sıltılar hám usınıń menen birge birpara duzlardıń muǵdarı anıqlanadı.
2. Oksidleniw- qaytarılıw metodları (oksidimetriya). Bul metodlar oksidleniw- qaytarılıw reaksiyalarına tiykarlanǵan. Oksidleytuǵın eritpeleri járdeminde qaytarıwshı elementlardıń muǵdarı anıqlanadı hám kerisinshe.
3. Ionlardı qıyın eriwsheń birikpeler kórinisinde cho'ktirishga hám kem dissotsilangan komplekske bólewge tiykarlanǵan cho'ktirish hám kompleks payda etiw metodları.
Titrlashning quyidagi usullari farqlanadi:
1) Tuwrı titrlash-reaksiya titrlanayotgan element menen jumısshı eritpe ortasında ketken waqıtta ;
2) Teris titrlash -aniqlanayotgan eritpege muayan artıqsha (biraq anıq o'lchangan) muǵdardaǵı málim konsentrasiyali eritpe qosılǵan jáne bul reaktuvning artıqshası jumısshı eritpe menen titrlangan waqıtta ;
3) Orınbasardı titrlash-ishchi eritpe menen anıqlanıp atırǵan elementtıń qandayda bir reaktiv ortasındaǵı reaksiya mahsuloti titrlangan waqıtta ;
Kólemlerdi ólshew. Titrimetrik anıqlawlardıń zárúrli táreplerinen biri reaksiyaǵa kirisiwip atırǵan elementlar kólemin anıq ólshew bolıp tabıladı. Titrlash atqarılatuǵın jumısshı eritpe kólemi byuretka menen olshenedi. Mikro ólshewlerde kóbinese 25, kemrek 50 ml kólemli byuretkalardan paydalanıladı. Titrlangan eritpe kólemi Mor pipetkasida olshenedi. Titrlangan eritpe kólemin anıq alıw kerek. Titrlash processinde óz-ara tásir etiwshi eritpeler kólemi nadurıs alınsa, analiz nátiyjeleri anıqlıǵı kemrek boladı [1].
Eger titrlashga júdá kem yamasa júdá kóp eritpe sarplansa, titrlanadigan eritpediń basqa kólemin alıw kerek, tokı titrlashga ketken eritpediń kólemi byuretka ulıwma kóleminiń 1/3 ten 2 /3 ke shekem bólegin tashkil qilsin.
Jumısshı eritpeler. Jumısshı eritpe -dep ádetde titrimetrik anıqlaw ótkeriletuǵın eritpege aytıladı, yaǵnıy ol menen titrlanadi.
Jumısshı eritpe járdeminde anıqlaw ótkeriw ushın onıń anıq konsentrasiyasini biliw kerek. Titrlangan eritpeler (anıq konsentrasiyali eritpeler) tayarlawdıń eki metodı bar.
1. Analitik tárezinde alınǵan anıq sorteska ólshew kolbasında eritiladi, yaǵnıy erigen elementtıń muǵdarı hám eritpediń kólemi anıq málim bolǵan eritpe tayarlanadı. Bul halda eritpeler tayarlanǵan titrli eritpeler dep ataladı.
2. Shama menen kerekli konsentrasiyali eritma tayarlanadı, anıq konsentrasiyasini bolsa tayarlanǵan titrli basqa eritpe menen titrlab anıqlanadı. Titrlash nátiyjesinde anıq konsentrasiyasi anıqlanatuǵın titrlangan eritpeler titri anıqlanǵan eritpeler deyiladi [2].
Jumısshı eritpeler, ádetde, shama menen kerekli konsentrasiyada tayarlanadı, olardıń anıq konsentrasiyasi bolsa anıqlanadı.
Titrimetrik analizning tiykarǵı qaǵıydalarınan biri tómendegishe bolıp tabıladı; analiz qaysı sharayatta atqarılsa, jumısshı eritpelerdiń titri da sol sharayatta anıqlanıwı kerek. Jumısshı eritpediń konsentrasiyasini normal konsentrasiya (1 l eritpe degi ekvivalent muǵdar ) yamasa titr arqalı ańlatpa etiledi.
Titrlangan eritpeler alıw ushın kóbinese fiksanallar deb atalıwshı anıq muǵdardaǵı reaktivli kepserlengen shıyshe ampulalardan paydalanıladı. Hár bir ampulada ol jaǵdayda qanday element hám qanday muǵdarda bar ekenin kórsetiwshi jazıw boladı. Mısalı, HCI 0, 1 g-ekv.
Reaksiyanıń tawısıwın anıqlaw. Ayqınki, jumısshı eritpe menen titrlanayotgan element arasındaǵı reaksiyanıń tawısıw momentin, yaǵnıy ekvivalentlik noqatıni aniq belgilew zárúrli shárt esaplanadı [3]. Reaksiyanıń tawısıwı qanshellilik anıq belgilensa, analiz nátiyjesi sonshalıq anıq boladı.
Reaksiya tawısıwın anıqlaw ushın indikatorlar deb atalıwshı bólek reaktivler qollanıladı. Kóbinese indikatorlarning tásiri shunga alıp kelediki, olar titrlanayotgan element hám jumısshı eritpe ortasındaǵı reaksiya aqırında jumısshı eritpediń azǵantay artıqsha muǵdarı qatnasıwında ózgeriwge ushraydı hám eritpe yamasa shókpediń reńin ózgertiredi. Byuretkadan - jumısshı eritpeden málim muǵdarda qoyılǵanda titrlanayotgan eritpe reńi sezilerli ózgerse, bunda titrlashning sońǵı noqatıga erishildi dep ataladı.

Kópshilik jaǵdaylarda indikator anıqlanıp atırǵan element eritpesine qosıladı hám titrlash indikator qatnasıwında júzege shıǵadı. Bu ichki indikatorlar bolıp tabıladı. Ayırım jaǵdaylarda basqasha jol tutıladı : titrlash dawamında titrlanayotgan eritpeden kapillyar menen bir tamshınan alınıp oǵan shını plastinkada bir tamshı indikator qosıladı. Sonday etip, indikator menen bolatuǵın reaksiya titrlanayotgan eritpeden tısqarına ketedi. Bul halda isletiletuǵın indikatorlar tashqi indikatorlar deyiladi. Hár bir titrimetrik analizga bólek indikatorlar boladı.

Anıqlanıwshı element kislotalı yamasa tıyanaqlı boyawlar menen ekstraksiyalanib úlken ólshemli kation yamasa anion tutqan reńli ónimge aylantırıladı. Mısalı : surma (v) ni aldın xlorid kislotalı iri ólshemli kompleks [SbCl6]- ga baylanısadı. Kristallik biynápshe gúli reńli organikalıq reagent tásirinde, bul iri kompleks ionlar birlesip, jırıqlaw jaqtı reńli ion assotsiatini payda etedi.