Suwrettiń aynada payda bolıwı menen
eramızǵa shekemgi 3-asirde Aristotel, Platon,
Yevklidlar shuǵıllanıwǵan. Optikalıqaning
rawajlanıwı I. Nyuton, R. Guk, F. Grimaldi, X.
Gyuygens hám basqalardıń jumısları menen
baylanıslı. 11-asirde arab alımı Ibn al-Xaysam
(Algazen) Optikalıqa tuwrısında qollanba jazǵan
bolsada, jaqtılıqtıń sınıwı nızamın
ańlatpalay almaǵan. Tek 1620 -jıllarda bul
nızamdı tájiriybe jolı menen golland alımı v.
Snellius hám R. Dekart tastıyıqladı. 17-ásirden
jaqtılıq haqqında korpuskulyar hám tolqın
teoriyaler payda bóle basladı. Jaqtılıq korpuskulyar (bólek) teoriyasınıń
úgitshisi X. Gyuygens edi.
Jaqtılıqtıń tolqın tábiyaatı haqqındaǵı
qıyallar M. Lomonosov hám L. Eyler
tárepinen rawajlantırıldı. 19 -ásir baslarında
ingliz alımı T. Yung hám O. Frenel jumısları
jaqtılıq tolqın teoriyasınıń úzil-kesil
jeńisine alıp
keldi. O. Frenel
kristallooptika hádiyselerine tolqın
teoriyasın qolladı. T. Yung jaqtılıq
interferensiyasi hádiysesin kuzatdi. Bul
hádiyse jaqtılıq tolqın tábiyaatına iye
ekenligin kórsetdi. O. Frenel jaqtılıq
interferensiyasi tiykarında jaqtılıqtıń
tuwrı sızıq boylap tarqalıwın, túrli
difraksiya xrdisalarini hám basqalardı
túsintirdi. Jaqtılıqtıń sınıwı hám
qaytıwında jaqtılıqtıń polyarlanıwın
fransuz alımı E. Malyus kuzatdi (1808) hám
pánge " jaqtılıqtıń polyarlanıwı" terminin
kirgizdi. M. Faradey jaqtılıq polyarlanıw
tegisliginiń magnit maydanda búklemin
jańalıq ashdı (1846 ) hám elektromagnetizm
menen optikalıqa arasındaǵı baylanısıwdı, tok
Do'stlaringiz bilan baham: |
