Tábiyaatın, onıń tarqalıwı hám jaqtılıq hám elementtıń óz-ara tásirinde gúzetiletuǵın

salasında oǵada taza ashıq ortalıqlarda lazer
nurınıń tarqalıwı menen baylanıslı optikalıq
hádiyseler úyrenilinip, ol jaǵdayda jańa hádiyse —
operativ keń polosali lyuminissensiya
tapildi.
Paydalanılǵan ádebiyatlar :
1. Born M., Volf E., “Oснoви oптики” [per. s angl.], M., 1973.
Kirisiw
Ekenin aytıw kerek, jaqtılıq hádiyseleri jaqtılıqtıń element menen tásirlesiwinde kórinetuǵın boladı. Bunday óz-ara tásirinler de elementda, da element menen óz-ara tásirde bolǵan jaqtılıqta sayız jershi málim ózgerisler menen bir qatarda baqlanadı. Jaqtılıq qaytadı, sinadi hám element tárepinen jutıladı. Element menen jaqtılıqtıń óz-ara tásirlesiwinde ximiyalıq hám biologiyalıq reaksiyalar júz beredi.
Jaqtılıqtıń element menen óz-ara tásiri sebepli júz beretuǵın hádiyselerdi, olar boysunatuǵın nızamlardı úyreniw jaqtılıq tábiyaatın, onıń strukturasın hám ishki mánisin tereńrek biliw imkaniyatın beredi. Jaqtılıqtıń tábiyaatı haqqındaǵı qıyallardı túpkilikli ózgerislerge alıp kelgen jańalıq ashılǵan hám úyrenilgen hádiyseler qatarına ıssılıq nurlanıwı, fotoeffekt, Kompton effekti, májburiy nurlanıw hám sol sıyaqlılar kiredi. Jaqtılıq energiyasınıń elektronlardıń mexanik energiyasına (fotoeffekt hám Kompton effekti) yamasa jaqtılıqnı yutayotgan pútkil sistemanıń mexanik energiyasına (jaqtılıqtıń basımı ) aylanıw processleri,
sonıń menen birge, jaqtılıqtıń túrli ximiyalıq tásirinleri (fotoximiya, fotografiya,
fiziologikalıq optikalıqa) sıyaqlı hádiyseler jaqtılıqtıń áne sol ―yangi‖ tábiyaatınan kelip shıǵıs hádiyseler taypasına kiredi.
Fizika salasındaǵı oǵada ullı revolyutsiya XX ásirdiń basına to'gri
keldi. Íssılıqtan nurlanıw (qızdırılǵan deneniń elektromagnit nurlanıwı )
spektrlerinde energiyanıń bólistiriliwi salasında ótkerilgen tájiriybelerde
gúzetiletuǵın nizamlıqlar tuwrı bolmay shıqtı. Maksvell elektromagnitizmining kóp ret kórilgen nızamların elementtıń qısqa elektromagnit tolqınlar shıǵarıwı mashqalasına qollanıw etiwge urınilganda kútpegende topalań etip qaldı.