Tekshirdi: dot. Mirzakarimova M. M bajardi: Berdiyeva M. M

Respublika bozorlarida sog’lom raqobat muhitini shakllantirish, raqobatni rivojlantirish uchun tashkiliy-huquqiy va iqtisodiy shart-sharoitlar

Tekshirdi: dot.Mirzakarimova M.M

Bajardi: Berdiyeva M.M

Reja:

• O’zbekiston Respublikasida “Raqobat to’g’risida” gi qonun.
• Raqobatning asosiy vazifalari.
• Monopolistik raqobat.
• Xulosa.

O’zbekiston Respublikasi “Raqobat to’g’risida”gi qonun Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi yomonidan 2011 yil 14 noyabrda qabul qilingan, Oliy Majlis Senati tomonidan 2011 yil 5 dekabrda ma’qullangan bo’lib, 2012 yil 6 yanvardan boshlab kuchga kirgan.

O’zbekiston Respublikasi “Raqobat to’g’risida”gi qonun Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi yomonidan 2011 yil 14 noyabrda qabul qilingan, Oliy Majlis Senati tomonidan 2011 yil 5 dekabrda ma’qullangan bo’lib, 2012 yil 6 yanvardan boshlab kuchga kirgan.

Bu qonunda raqobat quyidagicha ta’riflanadi: Raqobat- xo’jalik yurituvchi subyektlarning musobaqalashuvi bo’lib, bunda ularning mustaqil harakatlari ulardan har birining tovar yoki moliya bozoridagi tovar muomalasining umumiy shart-sharoitlariga bir tomonlama tartibda ta’sir ko’rsatish imkoniyatini istisno etadi yoki cheklaydi.

Bizningcha, raqobat bu tovar va xizmatlar bozorida ikki yoki undan ortiq ishtirokchining o’zaro musobaqalashuvidir.

Bizningcha, raqobat bu tovar va xizmatlar bozorida ikki yoki undan ortiq ishtirokchining o’zaro musobaqalashuvidir.

Hozirgi kundagi dolzarb masalalaridan biri hisoblangan “2017-2021 yillar O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishlari bo’yicha Harakatlar strategiyasi” da:

Tarkibiy o’zgartirishlarni chuqurlashtirish, milli iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarini modernizatsiya va diferfikatsiya qilish hisobiga uning raqobatbardoshligini oshirish bandida quyidagilar ta’kidlangan:

Milliy iqtisodiyotning mutanosibligi va barqarorligini ta’minlash, uning tarkibida sanoat, xizmatlar ko’rsatish sohasi, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik ulushini ko’paytirish;

Ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik jihatdan yangilash, ishlab chiqarish, transport-kommunikatsiya va ijtimoiy infratuzilmadagi loyilarni amalga oshirish qaratilgan aktiv investitsiya siyosatini olib borish.

Raqobatning resurslarni joylashtirish vazifasi ishlab chiqarish omillarini ular eng ko‘p samara beradigan korxona, hudud va mintaqalarga oqilona joylashtirish imkonini beradi.

Raqobatning resurslarni joylashtirish vazifasi ishlab chiqarish omillarini ular eng ko‘p samara beradigan korxona, hudud va mintaqalarga oqilona joylashtirish imkonini beradi.

Raqobatning innovatsion vazifasi fan-texnika taraqqiyoti yutuqlariga asoslanuvchi hamda bozor iqtisodiyoti subyektlarining rivojlanishini taqozo etuvchi turli ko‘rinishdagi yangiliklarning joriy etilishini anglatadi.

Raqobatning moslashtirish vazifasi korxona (firma)larning ichki va tashqi muhit sharoitlariga ratsional tarzda moslashishiga yo‘naltirilgan bo‘lib, ularning shunchaki o‘zini-o‘zi saqlab, iqtisodiy jihatdan yashab qolishidan xo‘jalik faoliyati sohalarining ekspansiyasi (kengayishi)ga o‘tishini bildiradi

Raqobatning taqsimlash vazifasi ishlab chiqarilgan mahsulotlar yalpi hajmi (yalpi ichki mahsulot)ning iste’molchilar o‘rtasida taqsimlanishiga bevosita va bilvosita ta’sir o‘tkazadi.

Raqobatning o’z miqyosiga ko’ra turlari.

Raqobatning o’z miqyosiga ko’ra turlari.

Monopolistik raqobat o‘z ichiga ham monopoliya, ham raqobat unsurlarini oladi. Bunda tarmoqdagi bir turdagi mahsulotning o‘nlab ishlab chiqaruvchilari bir-birlari bilan qulay narx hamda ishlab chiqarish hajmiga erishish borasida raqobatlashadilar. Biroq ayni paytda, har bir ishlab chiqaruvchi o‘z mahsulotini tabaqalashtirish, ya’ni shu turdagi boshqa mahsulotlardan qaysi bir jihati (sifat darajasi, shakli, qadoqlanishi, sotish sharoitlari va h.k.) bo‘yicha farqlantirish orqali uning monopol ishlab chiqaruvchisiga aylanadi

Monopolistik raqobat o‘z ichiga ham monopoliya, ham raqobat unsurlarini oladi. Bunda tarmoqdagi bir turdagi mahsulotning o‘nlab ishlab chiqaruvchilari bir-birlari bilan qulay narx hamda ishlab chiqarish hajmiga erishish borasida raqobatlashadilar. Biroq ayni paytda, har bir ishlab chiqaruvchi o‘z mahsulotini tabaqalashtirish, ya’ni shu turdagi boshqa mahsulotlardan qaysi bir jihati (sifat darajasi, shakli, qadoqlanishi, sotish sharoitlari va h.k.) bo‘yicha farqlantirish orqali uning monopol ishlab chiqaruvchisiga aylanadi

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyevning mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma'ruzasida – “O‘zbekneftgaz”aksiyadorlik kompaniyasi tizimida 2010-2016 yillarda qariyb 20 milliard AQSh dollarilik katta kapital qo‘yilmalar kiritilganiga qaramasdan, suyuq uglevodorod va tabiiy gaz qazib olish kamaygan. Shu bilan birga, bu borada xomashyo import qilish 1,3 barobar ko‘paygan. Yirik va hayotiy muhim loyihalarni amalga oshirish muddatlari doimo barbod qilinmoqda. 40 ming kishi ishlaydigan “O‘ztransgaz” kompaniyasi tizimida muddati o‘tgan debitor qarzdorlik 14 foizga oshgan” ligi to‘g‘risida o‘zining tanqidiy fikrlarini bildirib o‘tdi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyevning mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma'ruzasida – “O‘zbekneftgaz”aksiyadorlik kompaniyasi tizimida 2010-2016 yillarda qariyb 20 milliard AQSh dollarilik katta kapital qo‘yilmalar kiritilganiga qaramasdan, suyuq uglevodorod va tabiiy gaz qazib olish kamaygan. Shu bilan birga, bu borada xomashyo import qilish 1,3 barobar ko‘paygan. Yirik va hayotiy muhim loyihalarni amalga oshirish muddatlari doimo barbod qilinmoqda. 40 ming kishi ishlaydigan “O‘ztransgaz” kompaniyasi tizimida muddati o‘tgan debitor qarzdorlik 14 foizga oshgan” ligi to‘g‘risida o‘zining tanqidiy fikrlarini bildirib o‘tdi.

Yuqorida keltirilgan Prezidentimizning fikrlariga tayangan holda bugungi kunda ushbu tarmoqda uchrayotgan muammolar natijasida “O‘zbekneftgaz” AK tarkibidagi korxonalarning raqobatbardoshligini ta'minlashga qaratilgan quyidagi amaliy tavsiya ishlab chiqildi: “O‘zbekneftgaz”AK faoliyatining barqaror darajasini ta'minlash maqsadida mulkchilikning turli shakllarini joriy qilish orqali ularning raqobatbardoshligini oshirish maqsadga muvofiq.

Yuqorida keltirilgan Prezidentimizning fikrlariga tayangan holda bugungi kunda ushbu tarmoqda uchrayotgan muammolar natijasida “O‘zbekneftgaz” AK tarkibidagi korxonalarning raqobatbardoshligini ta'minlashga qaratilgan quyidagi amaliy tavsiya ishlab chiqildi: “O‘zbekneftgaz”AK faoliyatining barqaror darajasini ta'minlash maqsadida mulkchilikning turli shakllarini joriy qilish orqali ularning raqobatbardoshligini oshirish maqsadga muvofiq.