Tekshirdi: Mundareja: Kirish

Elektron tijoratning paydo bo’lish tarixi.

Elektron tijorat tushunchasining paydo bo'lishi 1948 yilda g’arbiy Berlinni kerakli material -texnik xom ashyo bilan ta'minlash uchun g’arbiy mamlakatlar tomonidan bunyod etilgan avia ko'prikni tashkillashtirish ishlarida qo'llanilgan amaliyot bilan bog’lanadi. Ushbu ko'prik deyarli 11 oy faoliyat ko'rsatib, shahar ehtiyojlari to'g’risida juda tez va aniq ma'lumotlar uzatilishini talab qilgan. Agar Berlin avia ko'prigini elektron tijoratning paydo bo'lish nuqtasi yoki aloqida epizodi hisobida ko'rsak, 30 yillik AT&T korporatsiyasi loyihasining ish faoliyati boshlanishini elektron tijorat tizimi faoliyatining boshlanishi, deya hisoblash mumkin. Loyihaning asosiy g’oyasi AT&T korporatsiyasi telefon chaqiruvlarini operator orqali qayta ishlovning narxini kamaytirish uchun chaqirilgan abonentlar shaharlararo so'zlashuv uchun hisobini avtomatik usuli kashf etilganligida va patentlanganligida tashkil topdi va bu o'z navbatida, 800 talik raqamlar xizmatining tashkil topilishiga asos bo'ldi. AQShda, misol uchun, har yili bu xizmat orqali 100 mlrd. dollarlik shartnoma tuziladi.

Elektron tijorat tushunchasini har tomonlama hayotga tatbiq etishga birinchi urinishlar 1950-1960 yillarda kompyuterlar paydo bo'lishidan deyarli darhol boshlandi. 1960 yilda Amerikaning eng yirik aviakompaniyasining American Airlines aviakompaniyasining dasturchilari va dasturiy ta'minotni ishlab chiqaruvchi va etkazib beruvchisi - IBM ko'p millatli korporatsiyasi SABER (Semi-Automatic Business Research Environment) reyslari uchun joylarni bron qilishni avtomatlashtirish tizimini yaratdi, bu esa oddiy fuqarolar uchun havo qatnovini osonlashtirdi. O'rindiqlarni bron qilishda tariflarni hisoblash jarayonini avtomatlashtirish tufayli xizmatlarning narxi pasaytirildi. 1965 yilga kelib Bryerkliff Manor-dagi ma'lumotlar markazida joylashgan SABER tizimi to'liq interaktiv bo'lib qoldi va zaxira paytida xato ehtimolligi 1% dan oshmadi. Unda 30 mingdan ortiq transport agentliklari, 3 million ro'yxatdan o'tgan mijozlar, 400 dan ortiq aviakompaniyalar, 50 ta avtoulovlarni ijaraga berish kompaniyalari, 35 ming
mehmonxonalar, ko'plab sayyohlik agentliklari, o'nlab temir yo'l kompaniyalari, parom egalari va kruiz tashkilotchilari ishtirok etdi. 70-yillarning o'rtalarida. dastlab elektron ma'lumotlar almashish vositalarini (EDI - Elektron ma'lumot almashish) va elektron moliyaviy uzatish (EFT - Elektron pul o'tkazmalari) dan foydalanishni boshladi. Birinchi tizimlarning kamchiliklari ularning yuqori narxlari va nostandart dasturiy va apparat tarkibiy qismlarida edi. Uskunalarni sotib olish va xususiy tarmoqlardan foydalanish uchun boshlang'ich harajatlar faqat bir nechta banklar va yirik korxonalarni to'lashi mumkin edi. Bundan tashqari, 70-yillarda. shunga o'xshash jarayonlar Evropa mamlakatlarida boshlandi - ma'lumotlar almashish uchun standart echimlarni izlash, natijada savdo jarayonlariga yo'naltirilgan GTDI xalqaro standartlarining yangi tizimi (Umumiy maqsadlar uchun ma'lumotlar almashinuvi standartlari) paydo bo'ldi. Shunday qilib, ikki standartlar tizimining - Evropa va Amerikaning birlashishi holati vujudga keldi, birlashtirish harakati bir necha o'n yillar davomida davom etdi. 1990-yillarda, Internet-texnologiyalarning rivojlanishi natijasida Internetning jadal rivojlanishi bilan, biznesning yangi turi paydo bo'ldi - Internet orqali chakana savdo. 1997 yilda yana bir standart paydo bo'ldi - OBI (Internetda ochiq xarid), uning asosiy g'oyasi ochiq tizimlarga qaratilgan to'liq sotib olish-sotish-etkazib berish tsikli 10 bilan shug'ullanuvchi tashkilotlar o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning barcha shakllarini standartlashtirish masalalariga bag'ishlangan. Nihoyat, 2003 yilda EDI va Internetni birlashtirgan AS- 2 formati ishlab chiqildi. Odatda veb-sahifalarni ko'rish uchun foydalaniladigan http protokoli orqali raqamli ma'lumotlarni almashish imkoniyatini beradi. Ta'kidlash joizki, ko'pgina iqtisodchilar, olimlar va tahlilchilar butun dunyo bo'ylab elektron tijoratning yaqin o'n yil ichida jadal o'sishini bashorat qilsalar ham, ba'zi tahlilchilar umuman onlayntranzaktsiyalarning muhimligini shubha ostiga olishadi. Shunday qilib, Boloniya universiteti professori Enriko Santarelli fikricha, "90-yillarning ikkinchi yarmida elektron tijoratning jadal o'sishiga qaramay, elektron tijorat sanoat inqilobidan ikki asr oldin sanoat inqilobidan beri eng katta o'zgarish bo'lgan degan taassurotni paydo qildi". , sotishning ushbu turi hanuzgacha barcha bitimlarning juda oz qismini tashkil etadi, aslida chakana savdoda (B2C) va ulgurji savdoda (B2B)
elektron tranzaktsiyalar chaqaloq davridadir. Elektron tijoratni tushunish; Elektron tijorat korxonalarga o'z mahsulotlari yoki xizmatlari uchun arzon va samaraliroq tarqatish kanallarini taqdim etish orqali bozorning kengroq ishtirokini yaratishga yordam berdi. Masalan, Target ommaviy sotuvchisi o'zining g'isht va ohak mavjudligini xaridorlar uchun kiyim-kechakdan tortib to qahvaxonagacha, tish pastasida - xarakat ko'rsatkichlarigacha bo'lgan hamma narsani sotib olishga imkon beradigan onlayn-do'kon bilan to'ldirdi. Bundan farqli o'laroq, Amazon o'z biznesini elektron tijoratga asoslangan onlayn sotuvlar va mahsulotlarni etkazib berish modeli bilan boshladi. Eskirgan bo'lmaslik kerak, ayrim sotuvchilar o'zlarining shaxsiy veb- saytlari orqali tobora ko'proq elektron tijorat operatsiyalarini amalga oshirmoqdalar. Va nihoyat, eBay yoki Etsy kabi raqamli bozorlar biznesni yuritish uchun ko'plab xaridor va sotuvchilar to'planadigan birja bo'lib xizmat qiladi. Elektron tijoratni amalga oshirishda bir qancha shu soha bilan uzviy bogliq atamalarga duch kelamiz; electron pullar, eletron to’lov, elektron hamyonlar va boshqalar.