- Tema: Arttirilg’an immunitet jetispewshiligi sindromi (AIJS)
- ha’m onin’ aldin aliw.
- Joba:
- AIJS tin’ tarqaliwi.
- AIJS tin’ jug’iw jollari.
- Diagnostikasi.
- AIJS infektsiyasinin’ profilaktikasi.
- AIJS qa joldas kesellikler.
- AIJS tin’ aldin aliw haqqindag’i
- Ozbekistan Respublikasinin’ nizami.
- 1996-jilda AQSH,Frantsiya,Britaniya ha’m rawajlang’an ma’mleketlerde
- AIJS den o’lgenler sani kemeyip baslag’an bolsada
- AIJS epidemiyasi ku’sheyip baratir.BMSH nin’ mag’liwmatina qarag’anda
- 1980-jildan baslap 40 mln nan aslam adam IJV menen za’ha’rlengen.
- Olardin’ shama menen 12 mln kisi AIJS den nabit bolg’an.
- IJV menen ziyanlaniw barliq waqitta da AIJS keselligin payda etpeydi.
- Adam 10 jildan artiq waqit aralig’inda IJV benen ziyanlang’an boliwi,
- biraq kesellik belgileri o’zine ko’rsetilmesligi mu’mkin.
- 1996-jili 22.6 mln adam IJV benen ziyanlang’an bolip,solardan 21.8 mln
- Adam AIJS benen kesellengen,830000 kiside kesellik belgileri ko’rsetilmegen.
- 1-statya.
- Adamnin’ immunitet jetispewshiligi virusi menen
- Keselleniwdin’ aldini aliw tuwrisindag’i
- O’zbekistan Respublikasinin’
- Nizam hujjetleri.
- 2-statya.Tiykarg’i tu’sinikler.
- -IJV keselligi adamnin’ immunitet jetispewshiligi
- Virusi aqibetinde kelip shiqqan ju’da’ qa’wipli
- Juqpali kesellik;
- -IJV keselligin juqtirg’anlar adamnin’ immunitet
- Jetispewshiligi virusi keselligin juqtirg’an shaqslar;
- -AIJS – arttirilg’an immunitet jetispewshiligi sindromi,
- IJV kesellinin’ terminal (son’g’i) basqishi.
- << Adamnin’ immunitet jetispewshiligi
- virusi menen keselleniwdin’ aldini aliw
- tuwrisinda>>
- O’zbekistan Respublikasinin’
- Nizami (19.09.1999-jil)
- 13 Statyadan ibarat.
- Jag` asti, moyin, qoltiq asti,dem aliw jollari
- (bronxlar) ha’m ishekler a’tirapindag’i limfa
- Tu’yinleri u’lkeyedi. Teride irin’li jaralar payda
- boladi waqti-waqti menen dene temperaturasi
- ko`teriledi.
- IJV-infektsiya virusi payda bolg’anlig’i (AIJS
- benen kesellengen nawqas angina,gripp, sil
- (tuberkulyoz),pnevmaniya,sallmanellyoz,kesellik
- lerge tez beriliwshen’ boladi ha’m kesellikler
- sebepli o’mirden ko`z jumadi.
- AIJS virusi bas miyinin’ aq zatin ziyanlawi
- sebepli nawqas qol-ayaqlarindag’i nerv talalari
- boylap awiriw sezedi.
- Bazi nawqaslarda qol-ayaq falaji, xotiraning
- ha’m aqliy miynet qabiletinin’ pa’seyiw hallari
- gu’zetiledi.
- AIJS benen ziyanlaniwdin’ aldini aliwdin’
- huqiqiy tiykarlari.
- 2000-jil 16-iyunda O’zbekistan Respublikasinin’
- << AIJS tin’ aldin aliw tuwrisinda >> g’i
- nizami islep shig’ildi
- 1.Virusqa qarsi arnawli da’rilerdin’ ta’sir jag’inan
- 2 toparg’a ajiraladi:
- 1.Keri transkripsiya
- ingibitorlari.
- 2.Proteazalar
- (beloklar ingibitorlari).
- 1.Nukleozidli da’rilerge:
- zidovudin,didanozin,
- Zalsitabin,lavivudip.
- 2.Nukleozidli bolmag’an
- da’rilerge-
- Noviropin,delaverdit.
- Proteasazalarg’a qarsi da’rilerge-
- Indnavir,nelfinovar,ritonavir kiredi.
- Emlew printsipi to’mendegiler:
- 1.AIJS virusina ta’sir qiliw.
- 2.Organizmnin’ immun jag’dayini jaqsilaw,
- yag’niy immunostimulasiya usuli.
- 3.Payda bolg’an h’ar tu’rli opportinustik(jandas)
- keselliklerge qaratilg’an emlew usillari.
- AIJS tin’ jug’iw jollari.
- Anadan balag’a
- (ana su’ti arqali)
- IJV infektsiyasinin’ jug’iw jollari.
- IJV infektsiyasinin’ deregi kesell shaxs ha’m virus tasip ju’riwshi esaplanadi.
- Olar keselliktin’ jasirin da’wirinde basqalarg’a juqtiriwi mu’mkin.
- IJV infektsiyasi 3 tu’rli jol menen jug’iwi aniqlang’an:
- Jinsiy baylanis joli;
- Parenteral joli;
- Vertikal jug’iw joli.
- 1.IJV infektsiyasinin’ jinsiy baylanis joli menen tarqaliwi ko’plep besaqalbazlarda,fohishalarda,ta’rtibsiz jinsiy turmis keshiriwshi shaqslarda ushramaqta.
- 2.IJV infektsiyasinin’ ekinshi jug’iw joli qan arqali o’tiwi,virus kesell shaqslar qaninda ju’da’ joqari konsentratsiyada boliwi aniqlang’an.Qan arqali jug’iwda na’shebentler ju’da’ qawipli toparg’a kiredi.
- 3.Vertikal jug’iw jolinda virus ha’milege joldas qani arqali yamasa tuwiw basqishinda kesell anadan o’tedi.
- IJV keselligine shaling’anlardin’ 80 % ti na’shebentler eken.
- AIJS tin’ klinikaliq rawajlaniw da’wirleri
- 1.Kesellik baslaniwinan
- alding’i
- da’wir,irodmal da’wiri
- 2.Keselliktin’ o’tkir
- rawajlang’an da’wiri.
- 3.Kesellik tamamlaniw da’wiri.
- IJV infektsiyasinin’ balalarda keshiwi.
- Balalarda IJV infektsiyasi keshiwi u’lken jasli adamlardan parq qiladi.
- IJV infektsiyasinin’ ta’biyiy patogenezi balalarda kesellik qashan juqqanlig’ina qarap to’mendegi variantlarda ushraydi:
- Keselliktin’ jug’iwi embrional da’wirde antenatal ju’z bergen (transplatsentar);
- Keselliktin’ jug’iwi perinatal (ha’miledarliqtin’ 28-ha’ptesinen keyin);
- Kesellik postnatal juqqan (tug’riq waqtinda,ko’kirek penen emizilgende yaki parenteral).
- AIJS ti aniqlawda labaratoriya diagnostikasi .
- immunnoferment aniqlaw:
- radioimmunopretsipetat analizi:
- radioimmunopretsipetat usuli:
- immunoglobulin analiz.
- Bular ko’birek qollaniladi ha’m diagnoz
- qoyiwda ja’rdem beredi
- Balalardag’I IJV infektsiyasinin’ tiykarg’I klinik belgileri:
- 1.Ensefalopatiya (aqliy ha’m fizikaliq rawajlaniwdin’
- a’steleniwi yaki
- toqtap qaliwi,da’slep ayaqlada,keyin denede ha’m qollarda).
- 2. Keskin azip ketiwi.
- 3. Bakteriyal infektsiyalar.
- 4. Anemiya ha’m sariliq.
- 5.Diareya.
- 6.Kandidoz.
- Balalarda IJV infektsiyasini diagnostika qiliw qiyin.
- O’zbekistan Respublikasinda IJV infektsiyasinin’ o’siwi 2001-2009-jillarda gu’zetildi.
- Biraq 2010-jilg’a kelip keseller sani 2009-jilg’a salistirg’anda 5.5% ge kemeydi.
- Keselleniw da’rejesi Buxara,Sirda’rya,Xorezm,Qashqada’rya,walayatlarinda biraz artti.
- 2011-jildin’ 6 ayda Tashkent qalasi,Andijan,Ferg’ana ha’m Samarqand walayatlarinda
- Keseller ko’birek aniqlandi.
- 2011-jilda aniqlang’an keselliklerdin’ 51.6 % ti erler,48.4 % ti ha’yeller quradi.
- O’zbekistanda IJV infektsiyali insanlarda AIJS rawajlaniwina alip keletug’in faktor
- Sil keselligi epidemiyasi.
- Dizimge aling’an keselleniw jag’daylarinin’ mag’liwmatlarina ko’re
- 2005-jilda O’zbekistanda ha’r 100 000 adamnan 138 I sil keselligine shaling’an.
- O’zbekistanda IJV / AIJS.
- AIJS penen awirg’an keseller IJV menen
- ziyanlang’ani ushin emes,
- joldas keselliklerden o’lip qaladi.
- Sebebi kesel organizm keselliklerge
- qarsi gu’rese almaydi.
- Ha’zirgi waqitta sonday keselliklerdin’ 25 belgili.
- AIJSqa Pпсимосуstis carinii zamarig’i qozdiratug’in
- pnevmoniya,bakteriyal pnevmegniya,sil kesellikleri
- joldas boliwi mu’mkin.
- AIJS qa shaling’an keseller arasinda
- gerpis topari viruslariqozg’atatug’in kesellikler
- ken’ tarqalg’an.
- AIJS infektsiyasinin’ profilaktikasi.
- JIV virusinin’ juqtirg’anlig’in aniqlaw boyinsha iqtiyarli
- meditsinaliq tekseriwge to’mendegiler kiredi:
- 1.JIV infektsiyasina meditsinaliq ko’rikten o’tkenligi haqqindag’i
- sertifikat O’zbekistan Respublikasina 3 aydan artiq mu’ddetke kelgen sirt el
- puqarasinin’ jasawi ushun puqaralig’i bar yamasa joqlig’ina qaramastan
- sertifikat talap etiledi.
- 2.O’zbekistan puqaralari,sirt el puqaralari ha’m puqaralig’I bolmag’an
- shaqslar o’ziqtiyarlarina ko’re JI virusina tekseriwden o’tiwleri mu’mkin.
- 3.O’zbekistan ha’m Qaraqalpaqstan Respublikalari,Tashkent qalasi ha’m
- walayatlarAIJS oraylari JIV infektsiyasina tekserilgenligi haqqinda sertifikat
- beriw huqiqina iye.
- 5-statya.
- AIJS/IJV keselliginin’ aldini aliw boyinsha
- iskerligin moliyalash
- -AIJS/IJV keselliginin’ aldin aliwg’a tiyisli iskerlik
- ma’mleket byudjet mablag’lari,maqsetli fondlari,yuridik
- ha’m fizikaliq shaqslardin’ siyasiy badallari h.b. derekleri
- esabinan nizam hujjetlerine muwapiq a’melge asiriladi.
- 6-statya.
- AIJS/IJV keselligin juqtirg’anlardin’ aniqlaniw aqibetleri.
- -O’zbekistan Respublikasi puqaralarinda AIJS/IJV keselligi
- aniqlang’an halda,olar qan,biologik suyiqliq,deneler ha’m
- Toqimalardin’ donori bola almaydi;
- -O’zbekiustan Respublikasi aymag’inda turg’an shet el
- Puqaralari ha’m puqaralig’I bolmag’an shaqslarda
- IJV keselligi aniqlang’an halda,olar nizam hu’jjetlerinde
- Belgilengen ta’rtipte O’zbekistan Respublikasinan shig’arilip
- Jiberiliwi mu’mkin.
- 3-statya.
- O’zbekistan Respublikasi puqaralari ha’m puqaralig’i
- bolmag’an shaqslardin’ AIJS/IJV keselligi
- juqqan-juqpag’anlig’in aniqlaw maqsetinde meditsina
- tekseriwden o’tiw huqiqi.
- 4-statya.
- AIJS/IJV keselliginin’ aldin aliw tarawindag’i
- ma’mleket taminati.
- AIJS/IJV keselliginin’ aldini aliw analiz qoyiw ha’m emlew
- qurallarin jetkizip beriliwin,organlar ha’m toqimalardin’
- qa’wipsiz boliwi u’stinen qadag’alaw;
- -meditsina tekseriwden o’tiwdi qa’wipsiz,ati-familyasi sir
- Saqlang’an halda ha’m anonim ta’rizde boliwi;
- -O’zbekistan Respublikasi aymag’inda AIJS/IJV keselliginin’
- Tarqaliwi u’stinen epidemiologik qadag’alaw;
- -aymaq meditsina tekseriwden biypul o’tiwin ha’m IJV
- Keselligin juqtirg’anlar ha’m mAIJS qa shaling’an
- nawqaslar biypul emleniwi.
- Paydalang’an a’debiyatlar:
- 1. D.D.Sharipov <>.
- Toshkent – 2010.
- 2. A.B.Pakirdinov , U.A.Valixonov
- OIV / OITS
- Toshkent – 2013.
Do'stlaringiz bilan baham: |